ΓΡΑΦΕΙ Ο
ΜΑΡΙΟΣ ΑΔΑΜΟΥ

Ολοκληρώθηκε προχθές (31/12) η δεύτερη δεκαετία (2011-2020) του 21ου αιώνα, η οποία ήταν γεμάτη κρίσεις και προκλήσεις, τόσο για την κυπριακή οικονομία όσο και την παγκόσμια οικονομία, η οποία κάλλιστα μπορεί να χαρακτηριστεί κι ως η «μαύρη» 10ετία της οικονομίας.

Μέσα σε αυτή τη δεκαετία, η οικονομία και ο τόπος βίωσε αρκετές οικονομικές κρίσεις, κατά την διάρκεια των οποίων έκλεισαν δύο από τις μεγαλύτερες τράπεζες της Κύπρου -αρχικά η Λαϊκή Τράπεζα και μετέπειτα ο Συνεργατισμός-, ενώ η ανεργία εκτοξεύθηκε στα ύψη.

Ενδιάμεσα, βέβαια, η κυπριακή οικονομία κατάφερε να αναγεννηθεί από τις στάχτες της, καταγράφοντας, μάλιστα, για πέντε συνεχόμενα έτη θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, πριν κτυπηθεί, εκ νέου, σημαντικά από την κρίση του κορωνοϊού, η οποία ξεκίνησε ως υγειονομική και πολύ γρήγορα μετατράπηκε σε οικονομική. 

Η Brief, με αφορμή την συμπλήρωση της δεκαετίας 2011-2020 καταγράφει τους σημαντικότερους σταθμούς για την κυπριακή οικονομία και τις κρίσεις μέσω των οποίων διήλθε.

>>> Διαβάστε ακόμη: ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ Οικονομίας – Τα σημαντικά γεγονότα του 2020 <<<

Ο οικονομικός αντίκτυπος της έκρηξης στο Μαρί
Στις 11 Ιουλίου 2011 κι ενώ η μεγάλη οικονομική κρίση του 2008 που ξεκίνησε με την κρίση στον τομέα των ακινήτων στις ΗΠΑ κι επεκτάθηκε στον τραπεζικό τομέα και στις χρηματιστηριακές αγορές, εξαπλωνόταν με γρήγορους ρυθμούς στην παγκόσμια οικονομία, η έκρηξη στην Ναυτική Βάση «Ευάγγελος Φλωράκης», πέραν από μεγάλες υλικές ζημιές και την απώλεια ζωών είχε και οικονομικό αντίκτυπο, αφού από αυτή υπέστη σοβαρές ζημιές ο ηλεκτροπαραγωγικός σταθμός της ΑΗΚ στο Βασιλικό.

Σύμφωνα με την μελέτη που διενήργησαν τον Αύγουστο του 2011 οι Καθηγητές Πάνος Πασιαρδής (Πανεπιστήμιο Κύπρου), Νικολέττα Πασιουρτίδου (Πανεπιστήμιο Κύπρου) και Θεόδωρος Ζαχαριάδης (Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου), λόγω της έκρηξης στο Μαρί αναμενόταν πως το ΑΕΠ θα μειωνόταν γύρω στο 2,4% σε ετήσια βάση, χωρίς να περιλαμβάνεται η απώλεια κεφαλαίου της ΑΗΚ, η απώλεια ευημερίας των νοικοκυριών λόγω στρέβλωσης της κατανάλωσής τους και οι αρνητικές επιπτώσεις στις προσδοκίες και το φυσικό περιβάλλον. 

Επιπρόσθετα οι Καθηγητές εκτιμούσαν πως, η ανεργία θα αυξανόταν κατά μία ποσοστιαία μονάδα, ενώ οι τομείς του λιανικού εμπορίου και της μεταποίησης θα δέχονταν τις μεγαλύτερες άμεσες αρνητικές επιπτώσεις.

Αναλυτικά η μελέτη-σχόλιο των 3 Καθηγητών ΕΔΩ.

Πάντως, σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Οικονομικών (Κύριοι Οικονομικοί Δείκτες για την Κύπρο 2010-2022), το 2011 το ΑΕΠ της Κύπρου μειώθηκε στο 0,4% από 1,3% το 2010, ενώ το ποσοστό της ανεργίας αυξήθηκε στο 7,9% σε σχέση με 6,3% το 2010.

Επίσης, ο Εναρμονισμένος Δείκτης Τιμών Καταναλωτή αυξήθηκε στο 3,5% από 2,6% το 2010, το Δημοσιονομικό Ισοζύγιο διαμορφώθηκε στο -5,7% σε σχέση με -4,5% το 2010, ενώ το Δημόσιο Χρέος αυξήθηκε στο 65,7% σε σχέση με 56,3% το 2010.

Σημειώνεται, δε, πως μετά την έκρηξη στο Μαρί, η κυπριακή οικονομία υποβαθμίστηκε απ’ όλους τους μεγάλους οίκους αξιολόγησης.

>>> Διαβάστε επίσης: Χρονιά ανάπτυξης της οικονομίας το ‘21; Προκλήσεις & Προοπτικές <<<

Η μεγάλη έκθεση των τραπεζών σε ελληνικά ομόλογα και το ρωσικό δάνειο
Η μεγαλύτερη, ίσως, οικονομική κρίση που βίωσε η Κύπρος στην 60χρονη πορεία της δεν άργησε να έρθει μετά την έκρηξη στο Μαρί. Η οικονομική κρίση που άρχισε το 2012 και κορυφώθηκε το 2013 με την ένταξη της Κύπρου σε μνημόνιο ήταν κυρίως τραπεζική κρίση λόγω του γεγονότος πως οι κυπριακές τράπεζες είχαν εκτεθεί σημαντικά σε ελληνικά ομόλογα.

Μάλιστα, μετά το κούρεμα του ελληνικού χρέους, η έκθεση των κυπριακών τραπεζών σ’ αυτό άγγιζε τα €22 δις, πόσο μεγαλύτερο από το εγχώριο προϊόν της Κύπρου. 

Σε μία προσπάθεια αντιμετώπισης της κατάστασης που διαμορφωνόταν, η κυβέρνηση Χριστόφια υπέγραψε τον Σεπτέμβριο του 2011 διακρατικό δάνειο ύψους €2,5 δις με τη Ρωσία, το οποίο αποδείχθηκε, ωστόσο, ανεπαρκές για κάλυψη των δανειακών αναγκών της χώρας μέχρι το πρώτο τρίμηνο του 2013, ήταν πλέον ανεπαρκές.

Το Μνημόνιο, το «κούρεμα» και το κλείσιμο της Λαϊκής
Λόγω, ακριβώς, του γεγονότος πως η Κύπρος δεν μπορούσε να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της και την οικονομία να είναι εκτεθειμένη σε πολλαπλούς κινδύνους, οι διεθνείς οίκοι Moody’s (13 Μαρτίου 2012) και Fitch (25 Ιουνίου 2012) προχώρησαν σε νέα υποβάθμιση της κυπριακής οικονομίας.

Μετά τις νέες υποβαθμίσεις της κυπριακής οικονομίας, η Κύπρος αιτήθηκε την ένταξή της στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης και αντιπροσωπεία της Τρόικας κατέφθασε στην Κύπρο, στις 25 Ιουνίου 2012, και διαπραγματεύτηκε με την κυβέρνηση Χριστόφια τους όρους του δανείου, με την κυπριακή κυβέρνηση να εκφράζει τη διαφωνία της στο αρχικό σχέδιο και τις διαπραγματεύσεις να συνεχίζονται τους επόμενους μήνες.

Στις 30 Νοεμβρίου 2012, η κυπριακή κυβέρνηση συμφώνησε με την Τρόικα τους όρους διάσωσης της κυπριακής οικονομίας, απομένοντας μόνο να συμφωνηθεί το ακριβές ποσό της αναχρηματοδότησης των τραπεζών. Η εν λόγω συμφωνία περιλάμβανε, μεταξύ άλλων, λήψη δραστικών μέτρων, όπως περικοπές σε μισθούς και κοινωνικές παροχές, επιπλέον φορολόγηση ειδών πολυτελείας, καυσίμων, τυχερών παιχνιδιών, κ.ά.

Μέχρι τις Προεδρικές Εκλογές του 2013, ωστόσο, η τελική συμφωνία δεν είχε επιτευχθεί, με την Κυβέρνηση του Νίκου Αναστασιάδη να καλείται μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα να διαπραγματευθεί και να ολοκληρώσει τη συμφωνία, κάτι που έγινε στις 16 Μαρτίου 2013.

Ειδικότερα, στις 16 Μαρτίου 2013 επήλθε συμφωνία με την κυβέρνηση Αναστασιάδη στο ποσό των €10 δις, ενώ αποφασίστηκε επίσης να αντληθούν επιπλέον €5,8 δις με φορολόγηση-«κούρεμα» των καταθέσεων στις κυπριακές τράπεζες. 

Το πρώτο «κούρεμα» ορίστηκε στο 6,7% για καταθέσεις έως €100.000 και στο 9,9% για καταθέσεις που υπερβαίνουν τα €100.000, με την Ολομέλεια της Βουλής, όμως, στις 19 Μαρτίου 2013 να απορρίπτει την συμφωνία και να παρατείνει την αβεβαιότητα.

Μία βδομάδα, σχεδόν, μετά το «όχι» της Βουλής, οι Υπουργοί Οικονομικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο κατέληξαν στις 25 Μαρτίου 2013 σε ένα νέο σχέδιο διάσωσης της κυπριακής οικονομίας και του τραπεζικού συστήματος, με βάση το οποίο «κουρεύτηκαν» κατά 40% οι καταθέσεις πέραν των €100.000 και συγχωνεύθηκαν η Λαϊκή Τράπεζα μαζί με την Τράπεζα Κύπρου.

>>> Ροή Ειδήσεων Brief – Επιλεγμένο περιεχόμενο <<<

Η έξοδος από το μνημόνιο
Η Κύπρος παρέμεινε σε μνημόνιο για τρία χρόνια και εξήλθε από αυτό στις 31 Μαρτίου 2016. 

Σύμφωνα με την ανακοίνωση που είχε εκδώσει τότε ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM), ο ESM κατέβαλε στην Κύπρο €6,3 δις από το πακέτο των €10 δις, που είχε εγκριθεί για τη χρηματοδότηση της Κύπρου, καθώς η χώρα δεν χρειάσθηκε τα υπόλοιπα €2,7 δις, ενώ το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) έδωσε, επίσης, δάνεια ύψους περίπου €1 δις ευρώ στην Κύπρο.

Μάλιστα, την ίδια μέρα ο Γενικός Διευθυντής του ESM, Κλάους Ρέγκλινγκ, συνεχάρη με δήλωσή του την κυβέρνηση και τον λαό της Κύπρου για τα επιτεύγματά τους. «Η χώρα κατάφερε να επανέλθει στην οικονομική ανάπτυξη και να αποκαταστήσει τα δημόσια οικονομικά πολύ ταχύτερα από ότι αναμενόταν. Ο χρηματοπιστωτικός τομέας της Κύπρου - που ήταν η κύρια πηγή της κρίσης - αναδιαρθρώθηκε, ανακεφαλαιοποιήθηκε και μειώθηκε, ενώ το νομικό και εποπτικό πλαίσιο εκσυγχρονίσθηκαν», δήλωσε, μεταξύ άλλων, ο κ. Ρέγκλινγκ.

Από την πλευρά του, ο τότε Ευρωπαίος Επίτροπος Οικονομίας, Πιερ Μοσκοβισί, είχε δηλώσει πως, «σήμερα (σ.σ. 31 Μαρτίου 2016) είναι μια καλή μέρα για την Κύπρο, αλλά και για την Ευρώπη. Με την ολοκλήρωση του προγράμματος, η Κύπρος προχωρά πέρα από την οικονομική κρίση. Μέσω των προσπαθειών των Κυπρίων και με την υποστήριξη της ευρωπαϊκής και της διεθνούς κοινότητας, η κυπριακή οικονομία επανέρχεται σε τροχιά ανάπτυξης και η χώρα βρίσκεται πλέον σε ισχυρότερη θέση. Είμαστε πεπεισμένοι ότι η Κύπρος θα αντιμετωπίσει τις προκλήσεις που απομένουν», είχε τονίσει περαιτέρω.

>>> Οι οικονομικές εξελίξεις σήμερα <<<

Η εκτόξευση της ανεργίας και του δημοσίου χρέους
Βέβαια, η έξοδος της Κύπρου από το μνημόνιο δεν έγινε εύκολα. Για να καταστεί αυτό εφικτό χρειάστηκε να γίνουν πολλά, ενώ η ανεργία εκτοξεύθηκε στο 16,1% το 2014 και οι οικονομικές επιπτώσεις στους πολίτες ήταν τεράστιες, ενώ παράλληλα εκτοξεύθηκε και το δημόσιο χρέος.

Στα χρόνια, όμως, που ακολούθησαν από το 2015 έως το 2019 η κυπριακή οικονομία κατέγραψε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, με το επίτευγμα αυτό να παρουσιάζεται ως το «success story» της Κυβέρνησης Αναστασιάδη.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Οικονομικών, η πορεία των βασικών δεικτών της κυπριακής οικονομίας από το 2012 έως το 2019 είχε ως εξής:

Το κλείσιμο του Συνεργατισμού
Ενδιάμεσα της κατάρρευσης και της αναγέννησης της κυπριακής οικονομίας, εξάλλου, καταγράφηκε και το κλείσιμο της Συνεργατικής Κυπριακής Τράπεζας (Συνεργατισμού).

Σύμφωνα με τα γεγονότα που καταγράφει στο πολυσέλιδο πόρισμά της η Ερευνητική Επιτροπή που είχε συσταθεί, στις 13/10/2013 η Κυπριακή Δημοκρατία με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου αποφάσισε την ανακεφαλαιοποίηση του Συνεργατικού Πιστωτικού Τομέα (ΣΠΤ). Προηγήθηκε απόφαση της Βουλής των Αντιπροσώπων ημερ. 5/9/2013. Το ποσόν το οποίον η Κυπριακή Δημοκρατία διέθεσε για επίτευξη της ανακεφαλαιοποίησης ανήλθε στο €1,5 δις. 

Ακολούθησε με παρόμοιες αποφάσεις μια δεύτερη ανακεφαλαιοποίηση ποσού ύψους €175 εκατ. Στις 24/11/2015 λήφθηκε η σχετική απόφαση της Βουλής και στις 16/12/2015 η απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου. Το κράτος κατέστη κατ’ αυτόν τον τρόπον ο κατά μεγάλην πλειοψηφίαν μέτοχος της ΣΚΤ έχοντας καταστεί ο ιδιοκτήτης πέραν του 99% των μετοχών της.

Στις 3/9/2018 με βάση γραπτή συμφωνία υπογραφείσα την ίδια ημερομηνία η ΣΚΤ πώλησε στην Ελληνική Τράπεζα Δημόσια Εταιρεία Λτδ μέρος των περιουσιακών της στοιχείων, όπως καταγράφονται στη συμφωνία. Το υπόλοιπο των περιουσιακών στοιχείων περιήλθε σε νεοϊδρυθείσα εταιρεία ενώ η άδεια προς την ΣΚΤ για διεξαγωγή τραπεζικών εργασιών τερματίσθηκε. 

Τα πιο πάνω εν συντομία εκτεθέντα γεγονότα διαγράφουν τον τερματισμό λειτουργίας του ΣΠΤ στην Κύπρο, ύστερα από μια διάρκεια ζωής πέραν των 100 ετών.

Διαβάστε ΕΔΩ αυτούσιο το πόρισμα της Ερευνητικής Επιτροπής για τον Συνεργατισμό.

Η κρίση του κορωνοϊού
Κι εκεί που όλα έδειχναν πως η κυπριακή οικονομία είχε καταφέρει να ξεπεράσει τις κρίσεις που βίωσε και να σταθεί στα πόδια της, καταγράφοντας, όπως έχει ήδη αναφερθεί, πέντε συνεχόμενα έτη θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης και τον τουρισμό να σπάει το ένα ρεκόρ μετά το άλλο, το 2020 «κτύπησε» την Κύπρο και η κρίση του κορωνοϊού, η οποία από υγειονομική μετατράπηκε γρήγορα σε οικονομική.

Λόγω της κρίσης του κορωνοϊού, η κυπριακή οικονομία επέστρεψε σε αρνητικούς ρυθμούς ανάπτυξης, η ανεργία αυξήθηκε, όπως επίσης και το δημόσιο χρέος.

Σύμφωνα και με τα όσα ανέφερε ο Υπουργός Οικονομικών, Κωνσταντίνος Πετρίδης, στην ομιλία του κατά την έναρξη της συζήτησης για τον κρατικό προϋπολογισμό του 2021 στην Ολομέλεια της Βουλής, ο ρυθμός ανάπτυξης για το 2020 αναμενόταν να παρουσιάσει συρρίκνωση ύψους -5,5% σε σχέση με -7,0% που ήταν η αρχική πρόβλεψη τον Απρίλιο του 2020, ενώ από το 2021, η οικονομία αναμένεται να τεθεί σε τροχιά ανάκαμψης με την ανάπτυξη να φθάνει κοντά στο 4.5%.

>>> Όλες οι έρευνες και αναλύσεις της Brief <<<

Το ποσοστό ανεργίας, για το 2020, εκτιμάται ότι θα έχει αυξητική τάση σε σχέση με το 7.1% που κυμάνθηκε κατά το 2019, αλλά η εκτόξευση της θα αποφευχθεί λόγω των μέτρων στήριξης των εργαζομένων και των επιχειρήσεων που λάβαμε και συνεχίζουμε να λαμβάνουμε, ενώ για τα επόμενα έτη, προβλέπεται πτώση της ανεργίας, στο 7% το 2021 και 6% το 2022.

Αναφορικά με τα δημοσιονομικά μεγέθη, ο κ. Πετρίδης είχε αναφέρει πως το δημοσιονομικό ισοζύγιο αναμενόταν να είναι ελλειμματικό και να ανέλθει στο 4.5% του ΑΕΠ για το 2020 από πλεόνασμα 1.7% το 2019, ενώ οριακά ελλείμματα αναμένονται να σημειωθούν τα επόμενα έτη, ύψους 0.7% του ΑΕΠ το 2021 και 0.6% το 2022.

Την ίδια ώρα, το δημόσιο χρέος αναμενόταν να αυξηθεί στο 115% του ΑΕΠ το 2020 από 95.5% το 2019 και στη συνέχεια να επανέλθει σε πτωτική πορεία από το 2021 όπου προβλέπεται να υποχωρήσει στο 111% το 2021, λόγω της αναμενόμενης ανάκαμψης της οικονομίας και βελτίωσης των δημοσιονομικών δεικτών.