Αλλαγές επί αλλαγών καταγράφονται τα τελευταία χρόνια στο επενδυτικό σχέδιο πολιτογραφήσεων που παρέχει η Κυπριακή Δημοκρατία, γνωστό διεθνώς με τον όρο golden passports. Οι λόγοι των αλλαγών είναι αφενός ο πολιτικός προσανατολισμός για προσέλκυση επενδυτών, μέσω του συγκεκριμένου προγράμματος και αφετέρου οι συνεχείς συστάσεις από την Κομισιόν αλλά και η κριτική που δέχεται η Κύπρος από άλλα διεθνή σώματα ή και ΜΜΕ για τις διαδικασίες που εφαρμόζει σε σχέση με το πρόγραμμα. 

Σε μια πορεία, σχεδόν 12 ετών, η Κύπρος έχει οδηγηθεί από τις ελάχιστες παροχές διαβατηρίων και μάλιστα με υψηλό κόστος, στη χορήγηση εκατοντάδων διαβατηρίων ετησίως έναντι σαφώς χαμηλότερου ποσού, το οποίο σήμερα ανέρχεται στα 2 εκατ. ευρώ έναντι αντίστοιχης επένδυσης. 

>>> ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ & ΕΡΕΥΝΕΣ BRIEF <<<

Η brief αναλύει τα σημερινά δεδομένα που απορρέουν από τις πιο πρόσφατες αποφάσεις, καθώς και την πορεία που έχει καταγραφεί τα τελευταία χρόνια σε σχέση με το σχέδιο, μέσα από τις σχετικές αποφάσεις των εκάστοτε Υπουργικών Συμβουλίων από το 2007 μέχρι το 2019. 

Η αρχή του προγράμματος το 2007
Με σχετική του απόφαση του Υπουργικό Συμβούλιο υπό τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Τάσσο Παπαδόπουλο, θέσπισε στην Κύπρο το πρόγραμμα πολιτογράφησης έναντι επένδυσης. Το τότε σχέδιο προνοούσε επένδυση της τάξης των 15 εκατ. λιρών (κάπου 25 εκατ. ευρώ). 

Βασικές προϋποθέσεις του πρώτου σχεδίου πολιτογράφησης στην Κύπρο αφορούσαν καθαρό ποινικό μητρώο και ο εκάστοτε επενδυτής να διατηρεί μόνιμη κατοικία στη χώρα. Ήταν βάσει του συγκεκριμένου σχεδίου που ο άλλοτε μεγαλομέτοχος στην Τράπεζα Κύπρου, Ντιμίτρι Ριμπολόβλεφ, εξασφάλισε κυπριακό διαβατήριο, μέσω της επένδυσής του στην τράπεζα. Επίσης, το πρόγραμμα αφορούσε άτομα πέραν των 30 ετών. 

Μεγάλες αλλαγές το 2011
Επί προεδρίας Δημήτρη Χριστόφια πλέον, το σχέδιο επιδέχθηκε μεγάλων αλλαγών το 2011. Στη σχετική απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, ημερομηνίας 10 Οκτωβρίου 2011, έγιναν σημαντικές αλλαγές στο σχέδιο, με βασικότερη ότι το όριο της επένδυσης περιορίστηκε στα €10 εκατ. Εναλλακτικά, κάποιος επενδυτής μπορούσε να έχει ως κατάθεση σε τράπεζα της χώρας ποσό ύψους 15 εκατ. ευρώ ή να είχε συστήσει εταιρεία με ετήσιο κύκλο εργασιών τουλάχιστον €10 εκατομμυρίων.

Στους όρους εξασφάλισης διαβατηρίου ήταν επίσης το λευκό ποινικό μητρώο, η διατήρηση κατοικίας στην Κύπρο αξίας τουλάχιστον €500 χιλιάδων και το πρόσωπο να ήταν πέραν των 30 ετών.  

Μετά το κούρεμα, διαβατήριο σε ξένους, κουρεμένους καταθέτες 

Μόλις μερικές μέρες μετά την τελική απόφαση για ένταξη της Κύπρου στο Μνημόνιο που συνομολογήθηκε με την τρόικα, το Υπουργικό Συμβούλιο του νέου -τότε- Προέδρου της Δημοκρατίας, Νίκου Αναστασιάδη, προχώρησε σε σειρά αλλαγών στο επενδυτικό σχέδιο πολιτογράφησης.

Βασικές αλλαγές του σχεδίου αφορούσαν: 
1. Επένδυση στην Κύπρο: Το όριο από €10 εκατ. περιορίστηκε μόλις στα €3 εκατ. 
2. Καταθέσεις σε κυπριακές τράπεζες ή άλλα κρατικά ταμεία: Ο επενδυτής μπορούσε να εξασφαλίσει διαβατήριο με κατάθεση στην Κύπρο της τάξης των €5 εκατ. Πέραν των τραπεζών οι επενδυτές θα μπορούσαν να καταθέσουν συνολικά €3 εκατ. στα κρατικά ταμεία: Ανάπτυξης, Τεχνολογίας και Αλληλεγγύης. 
3. Πολιτογράφηση, ξένων κουρεμένων καταθετών: Σχετική πρόνοια ανέφερε ότι πολιτογράφησης μπορούσαν να αιτηθούν κουρεμένοι, ξένοι καταθέτες -σε Τράπεζα Κύπρου και Λαϊκή Τράπεζα- οι οποίοι απώλεσαν -από τις σχετικές αποφάσεις-τουλάχιστον €3 εκατ. που ήταν κατατεθειμένα στις συγκεκριμένες τράπεζες. 

Σημειώνεται ότι με τη νέα απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου παρέμεινε η απαίτηση για διατήρηση κατοικίας στη χώρα με αγοραία αξία τουλάχιστον €500 χιλιάδων. 

Πάντως, θα πρέπει να σημειωθεί ότι μεσολάβησε σχετική απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου τον Μάρτιο του 2014, μέσω της οποίας κάποιος με επένδυση σε ομόλογα της κυβέρνησης ή άλλου εγχώριου οργανισμού της τάξης των €5 εκατ. θα μπορούσε επίσης να εξασφαλίσει διαβατήριο. Παράλληλα, εισήχθη σχετική πρόνοια για τους ξένους, κουρεμένους καταθέτες των οποίων η απώλεια της κατάθεσής τους ήταν μικρότερη των €3 εκατ. Για αυτές τις περιπτώσεις δόθηκε το δικαίωμα πολιτογράφησης στο ενδεχόμενο που συμπλήρωναν το υπολειπόμενο -μέχρι τα €3 εκατ.- με κάποια μέθοδο που υπαγόρευε το επενδυτικό πρόγραμμα, όπως π.χ. με επένδυση σε ακίνητα. Στην ίδια απόφαση έγινε το πρώτο βήμα για μείωση του ποσού που απαιτείτο για εξασφάλιση διαβατηρίου, αφού δόθηκε η δυνατότητα για επενδύσεις μέσω συλλογικών επενδυτικών κινήσεων της τάξης των €2,5 εκατ. Το συγκεκριμένο κριτήριο υπαγόρευε ότι εάν για παράδειγμα πέντε άτομα συμμετέχουν σε μια συλλογική επένδυση της τάξης τουλάχιστον €12,5 εκατ. καθίσταντο και δικαιούχοι για πολιτογράφηση. 

Δραστικές αλλαγές και μείωση του ορίου στα €2 εκατ. το 2016
Ένα άλλο σημαντικό χρονικό ορόσημο για το επενδυτικό πρόγραμμα πολιτογραφήσεων, είναι το 2016 και πιο συγκεκριμένο ο Σεπτέμβριος, μήνα κατά τον οποίο το Υπουργικό Συμβούλιο σε συνεδρία του αποφάσισε την περαιτέρω μείωση του ποσού της επένδυσης για παροχή διαβατηρίου στα €2 εκατ. 

Στον πιο κάτω πίνακα καταγράφεται η πορεία της οικονομικής απαίτησης για πολιτογράφηση έναντι επένδυσης στην Κύπρο, από το 2007 μέχρι σήμερα: 

Χρονιά συμμόρφωσης το 2018 
Μετά τις πιο πάνω αλλαγές που πραγματοποιήθηκαν σε βάθος δεκαετίας κι έπειτα από διάφορα αρνητικά δημοσιεύματα, κριτική εντός Κύπρου αλλά και συστάσεις από την Κομισιόν, το 2018 αποτέλεσε την πρώτη χρονιά κατά την οποία επιχειρήθηκε να μπει μια τάξη στο επενδυτικό πρόγραμμα πολιτογραφήσεων. 

Παρόλο που το ποσό για χορήγηση διαβατηρίου έναντι επένδυσης παρέμεινε στα €2 εκατ., μια σειρά από μέτρα ήρθαν να προστεθούν στο πρόγραμμα προκειμένου να αποκαταστήσουν το όνομα που έκτισε η Κύπρος σε σχέση με τα διαβατήρια. 

Σημαντικές αλλαγές που προωθήθηκαν ήταν: 
1. Σύσταση Επιτροπής Εποπτείας και Ελέγχου, η οποία θα απαρτίζεται από λειτουργούς του Υπουργείου Εσωτερικών, του Υπουργείου Οικονομικών και του Κυπριακού Οργανισμού Προώθησης Επενδύσεων (ΚΟΠΕ).
2. Δημιουργία Μητρώου Παρόχων Υπηρεσιών Σχεδίου Πολιτογράφησης Επενδυτών, στο οποίο θα εγγράφονται φυσικά και νομικά πρόσωπα, τα οποία θα παρέχουν υπηρεσίες που αφορούν στο εν λόγω Σχέδιο (το συγκεκριμένο μητρώο έχει καταρτιστεί και είναι δημοσιευμένο στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Εσωτερικών). 
3. Εισαγωγή Κώδικα Συμπεριφοράς, ο οποίος έχειεκπονηθεί από τον ΚΟΠΕ και περιλαμβάνει κατευθυντήριες γραμμές όσον αφορά στην προώθηση του εν λόγω Σχεδίου. Ο Κώδικας, θα εφαρμόζεται από όλα τα φυσικά και νομικά πρόσωπα που ασχολούνται με το Σχέδιο, όπως παρόχους υπηρεσιών, κτηματικούς συμβούλους, εταιρείες ανάπτυξης γης, τραπεζικά και πιστωτικά ιδρύματα κ.α.
4. Απαγόρευση της διαφήμισης σε δημόσιους χώρους, περιλαμβανομένου και του διαδικτύου, σχετικά με το Σχέδιο, με ιδιαίτερη αυστηρότητα σε ότι αφορά στην προβολή εικόνας του κυπριακού διαβατηρίου.
5. Εισαγωγή προνοιών για επιβεβαίωση τήρησης ορθών διαδικασιών και ενημέρωσης από πλευράς των παρόχων υπηρεσιών, που ασχολούνται με το σχέδιο.  

>>> BLOOMBERG ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ  <<<

Επιπλέον κινήσεις το 2019 
Σε λιγότερο από ένα χρόνο, το Υπουργικό επανήλθε με νέες αλλαγές επί του σχεδίου, όχι με μεγάλο αντίκτυπο στα κριτήρια αλλά στις διαδικασίες και το πλαίσιο ελέγχου παροχής διαβατηρίων. Το όριο επένδυσης των €2 εκατ. παρέμεινε σταθερό, απαλείφθηκε η δυνατότητα επένδυσης σε κρατικά ομόλογα και προωθήθηκε επιπλέον διαδικασία, εξωτερικού ελέγχου για τους αιτητές-επενδυτές. 

Πιο συγκεκριμένα, στην απόφαση του Υπουργικού αναφέρεται: Αγορά υπηρεσιών για διεξαγωγή ενδελεχούς ελέγχου (enhanced due diligence) των αιτητών πολιτογράφησης από το Υπουργείο Εσωτερικών. 

Η συγκεκριμένη διαδικασία θα γίνεται, κατά πάσα πιθανότητα, από οίκο με έδρα εκτός Κύπρου προκειμένου να διασφαλιστεί η αμεροληψία του αλλά και να δοθεί καλό μήνυμα στους εξωτερικούς παρατηρητές της Κύπρου, που ασκούν κριτική στη χώρα για το εν λόγω σχέδιο. Η ποιότητα και η προέλευση των επενδυτών παίζει μεγάλο ρόλο στη συγκεκριμένη διαδικασία, αφού η Κύπρος δέχεται έντονη κριτική ότι πιθανώς να δίνει εύκολη πρόσβαση σε άτομα με μεγάλα κεφάλαια, τα οποία να μην προέρχονται μέσω νόμιμων οδών, να είναι προϊόν φοροδιαφυγής ή και εγκληματικών ενεργειών.