Μεγάλη συζήτηση γίνεται τα τελευταία χρόνια, κυρίως από τον Μάρτη του 2013 κι έπειτα, αναφορικά με τη μεσαία τάξη της Κύπρου και τις δυνατότητες που έχει πλέον να καλύψει τις βασικές της ανάγκες, μεταξύ αυτών και της στέγασης. 

Έχει πλέον σβήσει το όνειρο της ιδιοκατοίκησης; Αν ναι γιατί έχει συμβεί αυτό; Αν όχι, ποιες επιλογές έχει βάσει των νέων δεδομένων που ισχύουν για εξασφάλιση οικιστικού δανείου; Είναι ίσως πιο εύκολη η επιλογή του ενοικίου; 

Η brief συνέλεξε τα απαραίτητα στοιχεία τα οποία δίνουν καίριες απαντήσεις στα ερωτήματα που πολύ εύλογα εγείρουν συμπολίτες μας και κυρίως νέα ζευγάρια που θέλουν να στεγάσουν τα όνειρά τους, στο δικό τους σπίτι. Παράλληλα, το brief παραθέτει 

Οι βασικές παράμετροι για εξασφάλιση δανείου 
Πρώτο βήμα για εξασφάλιση δανείου από κάποιον είναι να διαπιστώσει την οικονομική του θέση, επομένως και την πιστοληπτική του ικανότητα. Και λέμε να διαπιστώσει, γιατί υπάρχει απόσταση από το εισόδημα κάποιου μέχρι την οικονομική του θέση, που αποτελεί ουσιαστικά τα καθαρά του έσοδα. Δηλαδή το εισόδημα μείον τις πάγιες υποχρεώσεις του σε μηνιαία βάση. 

Το ποσοστό-κλειδί του 80% 
Αντίστοιχες βασικές πληροφορίες δίνονται από υποκαταστήματα τραπεζών, τα οποία εξετάζουν κατά πόσον ο εκάστοτε αιτητής δανείου έχει άλλες δανειακές υποχρεώσεις και κυρίως εάν δεν εξυπηρετούνται, ενώ παράλληλα συλλέγει βασικές πληροφορίες για την εργασία, την οικονομική και οικογενειακή κατάστασή του. 
Μια απλή πράξη που απορρέει από σχετική οδηγία της Κεντρικής Τράπεζας αναφέρει ότι η δόση για το οικιστικό δάνειο κάποιου δεν πρέπει να υπερβαίνει το 80% των καθαρών του εισοδημάτων. 

Παράλληλα, ο υποψήφιος δανειολήπτης θα πρέπει να διαθέσει το 20% του ποσού που χρειάζεται ως προκαταβολή για το δάνειό του. Το πιο κάτω παράδειγμα δείχνει πώς αυτά που εξηγούνται πιο πάνω μπορούν να έχουν αλληλουχία, προκειμένου ο δανειολήπτης με τα ακόλουθα δεδομένα να λάβει δάνειο. 

Παράδειγμα 1 

Σύμφωνα με τον πιο πάνω πίνακα, ο δανειολήπτης θα δίνει δόση για εξόφληση του δανείου των €100.000 λιγότερα από 500 ευρώ (βασικός υπολογισμός). Αυτό συνεπάγεται ότι έχει τη δυνατότητα εξασφάλισης οικιστικού δανείου. 

Υπολογίστε την «δανειστική σας δύναμη»
Ο πιο πάνω υπολογισμός, αν γίνει αντίστροφα, τότε ο κάθε ένας μπορεί να διαπιστώσει κατά πόσο μπορεί να δανειστεί, και αν ναι, πόσα. 

Δηλαδή: 
Κάποιος με μηνιαίο καθαρό μισθό 2000 ευρώ τον μήνα και με καθαρό εισόδημα 1000 ευρώ (αφού αφαιρέσει δηλαδή τα πάγια μηνιαία του έξοδα, όπως έξοδα διαβίωσης, βασικά έξοδα συντήρησης, διακίνησης, λογαριασμούς ρεύματος, τηλεφώνου, νερού κτλ) θα μπορούσε να εγκριθεί για δάνειο με δόση έως και 800 ευρώ τον μήνα (80% των καθαρών εισοδημάτων του). 

Αυτό συνεπάγεται, πως αν πρόκειται να αιτηθεί για ένα δάνειο, με χρονικό ορίζοντα αποπληρωμής του τις 60 δόσεις (5 χρόνια),  τότε δύναται να εγκριθεί για δάνειο ύψους περίπου 40,000 ευρώ.   

Πιο σύνθετες οι πράξεις για μια οικογένεια 
Ακολουθώντας τις ίδιες παραμέτρους αλλά βάζοντας σε αντίστοιχο παράδειγμα τους αριθμούς μιας οικογένειας, τότε τα δεδομένα αλλάζουν σε κάθε πεδίο, επομένως και οι δυνατότητες για εξασφάλιση δανείου. 

Πιο ειδικά αναφέρεται ότι το Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού, στο οποίο υπάγεται η Υπηρεσία Αφερεγγυότητας, έχει καταρτίσει έναν πίνακα με τα Λογικά Έξοδα Διαβίωσης. Αυτός ο πίνακας δείχνει ποια είναι τα ελάχιστα ποσά, τα οποία χρειάζεται μια οικογένεια, για δύο βασικούς σκοπούς: 

• Σχεδιασμός Προσωπικού Σχεδίου Αποπληρωμής και 
• Έκδοση Διατάγματος Απαλλαγής Οφειλών 

Οι συγκεκριμένες δαπάνες ορίζονται ως εξής: «Για νοικοκυριό με ένα άτομο ηλικίας 15 ετών και άνω, τα ΛΕΔ καθορίζονται στις €733,60. Επιπλέον, προστίθενται  €366,80 για κάθε άτομο ηλικίας 15 ετών και άνω και €220,08 για κάθε παιδί κάτω των 15 ετών». Παράλληλα, η υπηρεσία παραθέτει και τον ακόλουθο πίνακα με παραδείγματα νοικοκυριών και των ελάχιστων εξόδων που χρειάζονται. 

Αντίστοιχα οι τράπεζες, όταν πρόκειται για περιπτώσεις χορήγησης νέων δανείων ή αναδιαρθρώσεων, οφείλουν να εξετάζουν την ικανότητα αποπληρωμής του νοικοκυριού και να λαμβάνουν υπόψη και τα πιο πάνω δεδομένα. Σημειώνεται ότι κάποιες τράπεζες δυνατόν να εκτιμούν ότι ένα νοικοκυριό χρειάζεται περισσότερα χρήματα για να διαβιεί αξιοπρεπώς, οπότε το καθαρό εισόδημα περιορίζεται. 

Στο πιο κάτω παράδειγμα παρατίθενται αριθμοί για μια οικογένεια, που αποτελείται από τους δύο γονείς και δύο παιδιά. 

Παράδειγμα 2

Ο πιο πάνω πίνακας στην ουσία δείχνει ότι ένα ζεύγος με δύο παιδιά, θα υπολογιστεί ότι χρειάζεται πέριξ των €1.000 ως λογικά έξοδα διαβίωσης, οπότε μένει το 80% από τα υπόλοιπα €1.500 που αντιστοιχούν σε €1.200.

Για ένα δάνειο όπως αναφέρεται στο παράδειγμα, δηλαδή της τάξης των €200.000 απαιτείται μια δόση κάπου στα €850 μηνιαίως. Επίσης, θα πρέπει να ξεκαθαριστεί ότι τα ποσά που αναφέρονται στα παραδείγματα δεν περιλαμβάνουν τα ποσά που απαιτούνται ως προκαταβολή.

Ο υπολογισμός της προκαταβολής γίνεται για το σύνολο του αιτούμενου ποσού κι έπειτα καθορίζονται οι δόσεις, σύμφωνα με τις δυνατότητες και τους περιορισμούς βάσει του 80% του καθαρού εισοδήματος ενός νοικοκυριού ή ατόμου.

Για παράδειγμα, εάν ένα νοικοκυριό επιθυμεί να εξασφαλίσει δάνειο €200.000 θα πρέπει πρώτα να διαθέσει, ως προκαταβολή, ένα ποσό της τάξης των €40.000 κι έπειτα θα γίνουν οι υπολογισμοί, βάσει των παραδειγμάτων, επί του υπόλοιπου ποσού των €160.000. 

Η εύκολη επιλογή του ενοικίου 
Είναι πλέον ξεκάθαρο ότι οι επιλογές για δανειοδότηση και κυρίως για τα σπίτια που βλέπαμε να δημιουργούνται τις περασμένες, δύο δεκαετίες περιορίζονται. Κάποιοι ονομάζουν αυτά τα νέα δεδομένα ως μια μεγάλη διόρθωση που επιτέλους γίνεται, προκειμένου ο καθένας να δανειοδοτείται αναλόγως των δυνατοτήτων τους. Είναι και άλλοι που αντιμετωπίζουν τη νέα τάξη πραγμάτων ως μια μεγάλη αδικία σε βάρος της νέας γενιάς, ενώ κατακρίνουν τις τράπεζες και την Κεντρική Τράπεζα που τις εποπτεύει ότι πήγαν στο άλλο άκρο και δεν δίνουν δάνεια για κάλυψη της ανάγκης για στέγαση μέσω αγοράς ιδιόκτητης κατοικίας. 

Την ίδια ώρα και ως συνέχεια των πιο πάνω δεδομένων όλο και περισσότεροι κάνουν την επιλογή του ενοικίου, το οποίο έχει τα δικά του πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. 

Πλεονεκτήματα 

• Επιλέγεις κάτι αναλόγως του εισοδήματός σου
• Δεν έχεις έξοδα συντήρησης
• Δεν πληρώνεις φόρους που συνδέονται με την κατοχή ακινήτου (φόρος ακινήτου, αποχετευτικό κτλ)
• Δεν έχει τη δέσμευση παντοτινής παραμονής σε μια γειτονιά ή περιοχή που μπορεί για κάποιους λόγους να αξιολογηθεί ως μη ελκυστική 
• Αν αυξηθούν τα εισοδήματά σου επιλέγεις κάτι πιο άνετο, αν συμβεί το αντίθετο μπορείς να επιλέξεις κάτι πιο οικονομικό. 

Μειονεκτήματα 

• Δεν έχεις δική σου περιουσία, η οποία μπορεί στο μέλλον να υποθηκευτεί για νέο δάνειο που θα καλύψει άλλες ανάγκες (π.χ. αγορά αυτοκινήτου, σπουδές παιδιών, εξοχικό κ.α.)
• Δεν θα αφήσεις κάποια κληρονομιά στα παιδιά σου (εάν αυτό είναι βεβαίως αποτελεί στόχο για κάποιον)
• Είσαι σε διαρκή μετακίνηση, γιατί ακόμη και να θέλεις να μείνεις σε κάποιον χώρο, για διάφορους λόγους μπορεί να σου ζητηθεί να μετακομίσεις
• Δεν συνδέεται η οικογένεια με άλλες στην ίδια περιοχή ή τα παιδιά με το περιβάλλον του σχολείου. Ακόμη και να συμβεί μια πιθανή μετακόμιση χαλά οικογενειακές και φιλικές ισορροπίες
• Πληρώνεις μια ζωή ενοίκια χωρίς να αποκτάς κάτι που θα μείνει δικό σου ή στην οικογένειά σου.