Φως σε πολλές, άγνωστες μέχρι πρόσφατα ιστορίες, έριξε το πόρισμα της ερευνητικής επιτροπής για την κατάρρευση του Συνεργατισμού, την ώρα όμως που πολλά δεδομένα που αφορούν στην προσπάθεια που έγινε προκειμένου ο Συνεργατισμός να γίνει κανονική τράπεζα, ανταγωνιστική με τις υπόλοιπες, δεν επιτεύχθηκε ποτέ. 

Εάν ο παραλληλισμός του ασθενή ταιριάζει στην περίπτωση του Συνεργατισμού, τότε θα μπορούσαμε να τον παρομοιάσουμε με κάποιον που μια ζωή δεν πρόσεχε την υγεία του, είχε μάλιστα διαγνωστεί με καρδιακή ανεπάρκεια και αφού υπέστη καρδιακή προσβολή, νοσηλεύτηκε σε μια χαμηλού επιπέδου κλινική που έκανε κακές εξετάσεις και εφάρμοσε λανθασμένες θεραπείες. 

>>> ΑΝΑΛΥΣΗ: Στα άδυτα του Συνεργατισμού και η κατάρρευση <<<

Η brief προσεγγίζει σημαντικά γεγονότα, χρονικά ορόσημα και πολιτικές ή άλλες εξελίξεις ή πράξεις που έχουν οδηγήσει στο κλείσιμο του Συνεργατισμού. Ηθελημένα αποφεύγουμε τη λέξη «κατάρρευση», γιατί κατάρρευση είχαμε για παράδειγμα στην περίπτωση της Λαϊκής. Το κλείσιμο είναι ίσως η πιο ακριβής έννοια, γιατί τόσο πρακτικά όσο και επί φιλοσοφικής και εννοιολογικής προσέγγισης επί του συνεργατικού μοντέλου, αφού ο Συνεργατισμός (ως οργανισμός έκλεισε με ιστορία στην κυπριακή κοινωνία) έκλεισε το 2013, μεταλλασσόμενος ουσιαστικά σε τράπεζα, ενώ το 2018 έκλεισε και πραγματικά, με το ένα μέρος να μεταφέρεται στην Ελληνική Τράπεζα και το υπόλοιπο, κακό του κομμάτι να παραμένει -εκτός τραπεζικού συστήματος- στην ιδιοκτησία του κράτους. 

Νομοθετικό και εποπτικό πλαίσιο 
Η αδυναμία της άπειρης, σε θέματα τραπεζικών κρίσεων, κυπριακής Πολιτείας να θεσπίσει αποτελεσματικό νομοθετικό πλαίσιο για μείωση των Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων σε συνδυασμό με το ολοένα και πιο σφικτό εποπτικό πλαίσιο, αποτελούν τους δύο πολύ βασικούς -ίσως τους σημαντικότερους- παράγοντες που οδήγησαν τόσο στη δεύτερη ανακεφαλαιοποίηση του Συνεργατισμού τέλος του 2015, όσο και στο κλείσιμό του το 2018. 

Μετά τις συνθήκες που δημιουργήθηκαν στην οικονομία το 2013 η Πολιτεία, δηλαδή η Κυβέρνηση, Βουλή και άλλοι ανεξάρτητοι φορείς και οργανισμοί κλήθηκαν ουσιαστικά να δώσουν τις λύσεις στο μεγάλο πρόβλημα των Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων, το οποίο μέχρι σήμερα και στο σημείο που έχει περιοριστεί αποδίδεται κατά κύριο λόγο στις αναδιαρθρώσεις δανείων και δευτερευόντως στις ανταλλαγές χρέους έναντι περιουσιακών στοιχείων.

Αυτά που δεν εφαρμόστηκαν σε διευρυμένη κλίμακα είναι λύσεις όπως:

1/ Πώληση δανείων 

2/ Αποτελεσματικό Πλαίσιο Αφερεγγυότητας 

3/ Εκποιήσεις 

4/ Τιτλοποίηση Δανείων

Αφαιρώντας το τελευταίο μέτρο (το οποίο μόλις πέρσι εισήχθη ως νομοθεσία στην Κύπρο) όλα τα υπόλοιπα πέρασαν κατά το 2014 και το 2015. Και έχει σημασία που αναφέρουμε και τις δύο χρονιές γιατί σε μια προσπάθεια να καθησυχαστούν όσοι φοβούνταν τις εκποιήσεις, δόθηκε παράταση μηνών μέχρι εφαρμογή του Πλαισίου Αφερεγγυότητας (Σεπτέμβριο του 2014 υπερψηφίστηκαν οι εκποιήσεις και έξι μήνες μετά το Πλαίσιο Αφερεγγυότητας). Αποτυχημένα αποδείχτηκαν και τα δύο μέτρα, αφού ο τρόπος των εκποιήσεων πέραν των διαφόρων προβλημάτων που δημιουργήθηκαν στη διαδικασία, αποδείχτηκε ότι πάσχει και από πλευράς προσέλκυσης ενδιαφερόμενων αγοραστών, ενώ το Πλαίσιο Αφερεγγυότητας (που ουσιαστικά βγάζει εκτός συστήματος όσους δεν έχουν οικονομικές δυνατότητες) απέτυχε παταγωδώς με ελάχιστες περιπτώσεις να έχουν διευθετηθεί μέσω του εν λόγω εργαλείου. 

Παράλληλα, η προσέγγιση της πλειοψηφίας ή σημαντικής μερίδας πολιτικών κομμάτων ήταν «φιλολαϊκή», κάτι που έβαλε σε διάφορες νομοθεσίες σκοπέλους που προκαλούσαν δυσλειτουργίες ή χρονοβόρες διαδικασίες, οπότε και μεγάλες καθυστερήσεις ή μη εφαρμογή νόμων όπως στην περίπτωση της πώλησης δανείων. Τα συγκεκριμένα δεδομένα σε συνδυασμό με τη διάρθρωση του δανειακού χαρτοφυλακίου του Συνεργατισμού, που αποτελείτο από πολλά και μικρά δάνεια (τόσο μικρομεσαίων επιχειρήσεων όσο και νοικοκυριών) οδήγησαν τον Συνεργατισμό σε χειρισμό των ΜΕΔ σχεδόν αποκλειστικά μέσω αναδιαρθρώσεων. Στις περιπτώσεις που ο Συνεργατισμός προχώρησε στη λύση της ανταλλαγής χρεών έναντι περιουσιακών στοιχείων επρόκειτο για τεμάχια γης ή για εμπορικά ακίνητα. 

>>> Οι 10 που ευθύνονται για την κατάρρευση του Συνεργατισμού <<<

Πολιτικός παράγοντας  
Την ίδια ώρα και παρά το ξεδόντιασμα νομοθεσιών και της διαρκούς επικριτικής προσέγγισης έναντι του τραπεζικού συστήματος, απόρροια της οικονομικής κρίσης του 2013 που εν πολλοίς χρεώθηκε στις τράπεζες, πολιτικά κόμματα συνέτειναν στη δημιουργία αρνητικών νοοτροπιών στην κυπριακή κοινωνία. Ουσιαστικά οι λαϊκίστικες προσεγγίσεις και οι δημαγωγικές δηλώσεις δημιούργησαν νέες τάσεις κατά των τραπεζών και κυρίως ασυνέπειας αρκετών έναντι των οφειλών τους. 

Για παράδειγμα κατέστη πεποίθηση της κοινωνίας ότι καμία πρώτη κατοικία δεν δύναται να εκποιηθεί κάτι που προφανώς δεν ισχύει. Από τη μια τα κόμματα έλεγαν πως επιβαλλόταν να κυνηγηθούν οι στρατηγικοί κακοπληρωτές και από την άλλη με δηλώσεις, διαδηλώσεις και διαβήματα σε φορείς και οργανισμούς όπως στις ίδιες τις τράπεζες, την Κεντρική Τράπεζα και τον Χρηματοοικονομικό Επίτροπο επεδίωκαν ακύρωση εκποιήσεων ή κατέγγελλαν διαδικασίες που ακολουθούνταν παρόλο που ήταν νόμιμες.

Την ίδια ώρα ο Συνεργατισμός δέχτηκε βαριά κριτική για διάφορα άλλα θέματα, με αποτέλεσμα να ήταν διαρκώς στο επίκεντρο της δημοσιότητας, όπως για το κλείσιμο καταστημάτων, την ενοποίηση συνεργατικών εταιρειών και την πώληση μη κύριων εργασιών. Ο τοξικός συνδυασμός κακής δημοσιότητας, δαιμονοποίησης κάθε κίνησης η οποία αποτελούσε κομμάτι του πλάνου αναδιάρθρωσης της Κομισιόν για τον Συνεργατισμό και οι αντιλήψεις που κυρίως οι πολιτικοί δημιούργησαν στην κοινωνία, επιβάρυναν τη θέση της εταιρείας τόσο επί του πρακτικού, καθημερινού επιπέδου όσο και από πλευράς εποπτικών απαιτήσεων. 

Αδύνατη εποπτεία 
Παράλληλα, οι εποπτικές αρχές τόσο στην Κύπρο όσο και στη Φρανκφούρτη δεν έδειξαν ιδιαίτερα αποφασιστικές όταν ο Συνεργατισμός κινείτο με αργούς ρυθμούςσε σχέση με τις αναδιαρθρώσεις αλλά κυρίως όταν έβλεπε ότι ο τεράστιος όγκος ΜΕΔ δεν περιοριζόταν. 

Λάθη μπορούν να χρεωθούν και για τα πολυδιαφημισμένα ως ιδιαίτερα δύσκολα και αυστηρά fit and proper tests (τεστ καταλληλόλητας και επάρκειας στελεχών που αναλαμβάνουν διοικητικά ή διευθυντικά πόστα στις τράπεζες). Για παράδειγμα ο Νικόλας Χατζηγιάννης έχει αποτελέσει αντικείμενο έντονης κριτικής για τα προσόντα και τις ικανότητές να διευθύνει έναν μεγάλο τραπεζικό οργανισμό, ωστόσο η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έκρινε -μέσω τυ εν λόγω τεστ- ότι ήταν και ικανός και κατάλληλος. 

Την ίδια ώρα και εάν λάβουμε ως δεδομένο ότι ο Νικόλας Χατζηγιάννης δεν ήταν επαρκής για τη θέση που του παραχωρήθηκε δύο βασικά στοιχεία θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε έναν οποιονδήποτε άλλο διορισμό «επιπέδου Χατζηγιάννη» και αφορούν: 

1/ Τον περιορισμό που υπήρχε σε σχέση με το ύψος του μισθού του Γενικού Διευθυντή της Συνεργατικής Κυπριακής Τράπεζας και 

2/ Η αξιολόγηση που έκανε η ΕΚΤ φάνηκε να μην είναι τόσο απαιτητική, ενώ εάν όντως η επιστολή στήριξης του Χούρικαν για τον Χατζηγιάννη προς την ΕΚΤ έπαιξε ρόλο στο να εγκριθεί τελικώς ο Χατζηγιάννης, τότε ο ευρωπαίος επόπτης φέρει επίσης σημαντική ευθύνη. 

Εσωτερικές ίντριγκες
Μιλώντας ανοικτά πλέον ο Μάριος Κληρίδης, διατελέσας για ενάμιση χρόνο Γενικός Διευθυντής της ΣΚΤ, τονίζει ότι παραιτήθηκε γιατί το κλίμα δεν τον σήκωνε. Ουσιαστικά λέει ότι τον πολεμούσαν με το να τον αγνοούν, ενώ φωτογράφισε πρόσωπα, καταστάσεις και σχέσεις που λειτουργούσαν ως κλίκα εντός του Συνεργατισμού. Κακές επίσης σχέσεις υπήρχαν σε διάφορα επίπεδα. Για παράδειγμα οι σχέσεις μελών του ΔΣ προερχόμενων από διαφορετικά πολιτικά κόμματα, αποτέλεσαν πολλές φορές θέμα συζήτησης και εκτός της αίθουσας του ΔΣ. 

Παράλληλα, μάχες υπήρχαν και μεταξύ παλιών και νέων, δηλαδή αυτών που εργάζονταν για χρόνια στον Συνεργατισμό και αυτών που ανέλαβαν καίρια πόστα υπό το νέο καθεστώς που δημιουργήθηκε από το 2013 κι έπειτα. Οι εν λόγω προστριβές έχουν φανερωθεί και από τις εκ διά μέτρου αντίθετες ή και αντιφατικές τοποθετήσεις που έγιναν για σειρά θεμάτων, κατά τις καταθέσεις ατόμων στην ερευνητική επιτροπή. Τα κομματικά συμφέροντα, οι προσωπικές ατζέντες, η κατάρτιση ή μη ατόμων σε σύγκριση με άλλους και βεβαίως οι μισθοί και το πολιτικό υπόβαθρο στελεχών αποτέλεσαν λόγους τακτικών συγκρούσεων, ασυνεννοησίας και μη συνεργασίας για το συλλογικό συμφέρον του Συνεργατισμού. 

Η έξοδος Ταουσιάνη και ο επιτόπιος έλεγχος από τον SSM 
Η εξέλιξη που πυροδότησε τις εξελίξεις και τελικώς το κλείσιμο του Συνεργατισμού ήταν η συνέντευξη εξόδου του παραιτηθέντος προέδρου της Επιτροπείας της τράπεζας, Τάκη Ταουσιάνη.

Παρόλο, που η συνέντευξη του δεν δημοσιεύθηκε ποτέ από την ΕΚΤ, έγινε γνωστό ότι ο κ. Ταουσιάνης παραιτήθηκε διότι κάτι έβλεπε στα οικονομικά αποτελέσματα που προφανώς δεν το έκανε να αισθάνεται άνετα ως επικεφαλής του Συνεργατισμού. 

Η εν λόγω αποχώρηση και όσα είπε κλόνισαν την όποια εμπιστοσύνη είχε ο επόπτης στον Συνεργατισμό, με αποτέλεσμα για δύο -περίπου- μήνες στελέχη του SSM να έχουν έρθει για επιτόπιο έλεγχο στην τράπεζα. Το αποτέλεσμα αυτού του ελέγχου σηματοδότησε το οριστικό τέλος και την ένταξη του Συνεργατισμού σε μια πορεία χωρίς επιστροφή: Αυτήν του κλεισίματός του. 

>>> Έτσι κατέρρευσε ο Συνεργατισμός <<<

Το χρονολόγιο του τέλους του Συνεργατισμού 

• 2013: Κρατικοποίηση του Συνεργατισμού, μέσω ανακεφαλαιοποίησης με €1,5 δισ. στα πλαίσια του τριετούς προγράμματος στήριξης που έλαβε η Κύπρος από την τρόικα.   
• 2015: Δεύτερη κεφαλαιακή ενίσχυση ύψους €175 εκατ. μέσω κρατικών πόρων, τα οποία δόθηκαν από το Ταμείο Ανακεφαλαιοποίησης της Κύπρου, με ταυτόχρονη υπογραφή πλάνου αναδιάρθρωσης του Συνεργατισμού το οποίο κατέληγε στην ιδιωτικοποίησή του. 
• 2016: Τέθηκαν οι πρώτοι στόχοι, άρχισε η υλοποίηση του προγράμματος αναδιάρθρωσης με κλείσιμο καταστημάτων, ενοποίηση εργασιών, αποξένωση εταιρειών μη κύριων εργασιών (π.χ. ΣΟΠΑΖ, ΣΕΔΙΓΕΠ, Comarine κ.α.) 
• 2017: Εξαγγελία παροχής δωρεάν μετοχών προς το κοινό. Υπογραφή συμφωνίας με την Altamira για διαχείριση των ΜΕΔ. Ετοιμασία ενημερωτικού εντύπου για έναρξη παρουσιάσεων προς δυνητικούς επενδυτές από το εξωτερικό. Παραίτηση Προέδρου, Τάκη Ταουσιάνη και συνέντευξη εξόδου προς την ΕΚΤ. 
• 2018: Έναρξη επιτόπιου ελέγχου στον Συνεργατισμό για επισκόπηση της κατάστασης του δανειακού χαρτοφυλακίου της τράπεζας. Συμφωνία με την Ελληνική Τράπεζα για εξασφάλιση καλών εργασιών και δημιουργία Φορέα Διαχείρισης Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων, ιδιοκτησίας του κράτους (ΜΕΔ αξίας πέριξ των €7 δισ. παρέμειναν στην ΚΕΔΙΠΕΣ υπό τη διαχείριση της Altamira).