• Το χρήμα επενδύεται σε ακίνητα μέσω μυστικών δομών
• Αποκαλυπτική έκθεση του Φορολογικού Παρατηρητηρίου της Ε.Ε.
• 250 δις δολάρια ετησίως από ελάχιστο φόρο των δισεκατομμυριούχων

«Καταπέλτης» χαρακτηρίζεται η έκθεση του Φορολογικού Παρατηρητηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία υποστηρίζει ότι «ένας παγκόσμιος ελάχιστος φορολογικός συντελεστής για τους δισεκατομμυριούχους, θα μπορούσε να συγκεντρώσει 250 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως».

Ωστόσο, μια από τις σημαντικότερες αποκαλύψεις την οποία φέρνει στη δημοσιότητα το «International Consortium of Investigative Journalists», είναι ότι, σύμφωνα με την έκθεση, «ιδιαίτερα σοβαρό τυφλό σημείο» στο σύστημα ανταλλαγής τραπεζικών πληροφοριών είναι πως τα χρήματα από τη στιγμή που κρύβονται σε λογαριασμούς offshore εταιρειών επενδύονται σε ακίνητα μέσω μυστικών δομών, όπως εταιρείες κέλυφος και καταπιστεύματα».

Κρύβουν το χρήμα σε ακίνητα

Οι ερευνητές του Παρατηρητηρίου υπολόγισαν ότι «ακίνητα αξίας περίπου 500 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε έξι πόλεις του κόσμου, με διαθέσιμα δεδομένα, ανήκουν σε ξένες οντότητες, οι οποίες χρησιμοποιούνται επίσης για να αποκρύψουν την ιδιοκτησία των κατοίκων. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, περίπου το 1,25% της οικιστικής ακίνητης περιουσίας ήταν ιδιοκτησία offshore, αλλά το μερίδιο αυξήθηκε στο 15% για ακίνητα κορυφαίας κατηγορίας».

Όπως καταγράφεται, «το τραπεζικό σύστημα παρακολουθεί αποτελεσματικά τα χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία, άλλα περιουσιακά στοιχεία -όπως πολυτελή ακίνητα, ιδιωτικές συλλογές τέχνης και σούπερ γιοτ - αλλά μπορούν να περάσουν κάτω από το ραντάρ απαρατήρητα και αφορολόγητα».

Η ερευνητική ομάδα, που εδρεύει στη Σχολή Οικονομικών του Παρισιού, διαπιστώνει ότι «οι δισεκατομμυριούχοι σε όλο τον κόσμο έχουν αποτελεσματικούς φορολογικούς συντελεστές μεταξύ 0% και 0,5% - πολύ χαμηλότερους από αυτούς των υπόλοιπων φορολογουμένων, δηλαδή φορολογούνται 2.700 δισεκατομμυριούχοι μόλις το 2% του πλούτου τους ετησίως».

Οι ερευνητές υπολογίζουν ότι «οι χώρες θα μπορούσαν να αυξήσουν τα έσοδα που απαιτούνται για ν’ ανταποκριθούν στις παγκόσμιες κρίσεις, από την αυξανόμενη εισοδηματική ανισότητα ως την κλιματική αλλαγή».

Φορολογικές ανισότητες

Στον πρόλογο της έκθεσης, με τίτλο Global Tax Evasion Report 2024, ο οικονομολόγος και βραβευμένος με Νόμπελ Joseph Stiglitz αναφέρει ότι «πέραν από την ανάγκη για κρατικές επενδύσεις σε υπηρεσίες και υποδομές, οι κραυγαλέες φορολογικές ανισότητες υπονομεύουν επίσης τη δημοκρατία διαβρώνοντας την εμπιστοσύνη στους θεσμούς». «Αν οι πολίτες δεν πιστεύουν ότι όλοι πληρώνουν το δίκαιο μερίδιό τους - και ειδικά αν βλέπουν τις πλούσιες εταιρείες να μην πληρώνουν το δίκαιο μερίδιό τους - τότε θα αρχίσουν να απορρίπτουν τη φορολογία», υπογραμμίζει ο Στίγκλιτς.

Εκτός από τη φορολόγηση των δισεκατομμυριούχων, οι ερευνητές προτείνουν την ενίσχυση του παγκόσμιου ελάχιστου φορολογικού συντελεστή για τις πολυεθνικές εταιρείες ώστε να συγκεντρωθούν επιπλέον 250 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως.

Ο Στίγκλιτς είπε στο ICIJ ότι «η απλή φορολόγηση των δισεκατομμυριούχων δεν θα μπορούσε από μόνη της να τερματίσει την παγκόσμια φορολογική κατάχρηση ή να λύσει την ανισότητα. Είναι επίσης απαραίτητο να φορολογούνται επαρκώς οι εταιρείες που παράγουν δυσανάλογα υψηλά εισοδήματα για τους εξαιρετικά πλούσιους». «Αν τα χρήματα έμεναν σε εταιρείες και επένδυαν σε νέες επιχειρήσεις, αυτό θα ήταν ένα πράγμα, αλλά τα χρήματα συνήθως πηγαίνουν σε πλούσιους ανθρώπους. Η μη φορολόγηση των πολυεθνικών εταιρειών έχει προσφέρει μια ροή πλούτου σε λίγους ανθρώπους», είπε ο Στίγκλιτς.

Οι φορολογικοί παράδεισοι

Η έκθεση διαπιστώνει επίσης ότι «οι κινήσεις για τον περιορισμό της μετατόπισης των εταιρικών κερδών έχουν τερματιστεί τα τελευταία επτά χρόνια». «Το 2022, οι πολυεθνικές συνέχισαν να καταγράφουν περίπου το 35% των ξένων κερδών σε φορολογικούς παραδείσους, συνολικού ύψους περίπου 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων παγκοσμίως», αναφέρουν οι ερευνητές.

Έρευνες της ICIJ, όπως τα Paradise Papers και τα Luxembourg Leaks, έχουν αναφερθεί στη μεγάλη κλίμακα της φοροδιαφυγής από ορισμένες από τις μεγαλύτερες εταιρείες του κόσμου. Το 2017, τα Paradise Papers αποκάλυψαν φορολογικούς «ελιγμούς» από περισσότερες από 100 εταιρείες, μεταξύ των οποίων η Nike, η Uber και η Apple. Η τελευταία μετέφερε κέρδη σε όλο τον κόσμο για να συγκεντρώσει 252 δισεκατομμύρια δολάρια υπεράκτια.

Ο Στίγκλιτς ανέφερε την Apple ως παράδειγμα μιας τεράστιας επιτυχημένης εταιρείας που είχε πλουτίσει μια χούφτα ιδιωτών επειδή δεν φορολογήθηκε σωστά. «Τα χρήματα που θα πήγαιναν στους ανθρώπους έχουν πάει τώρα σε πλούσιους. Τώρα έχουμε ευθύνη να το πάρουμε πίσω», είπε.

Το 2021, σχεδόν 140 χώρες κατέληξαν σε μια παγκόσμια φορολογική συμφωνία - ορόσημο, η οποία περιλάμβανε τη δέσμευση των κυβερνήσεων να καθορίσουν έναν ελάχιστο φορολογικό συντελεστή 15% για τις πολυεθνικές. Αλλά η έκθεση του Φορολογικού Παρατηρητηρίου προειδοποίησε ότι «οι μεταρρυθμίσεις είχαν έκτοτε αποδυναμωθεί δραματικά από έναν αυξανόμενο κατάλογο παραθυριών».

«Για παράδειγμα, οι εταιρείες μπορούν να παρακάμψουν αποτελεσματικά τον φορολογικό συντελεστή 15% επιδεικνύοντας οικονομική δραστηριότητα σε χώρες με χαμηλή φορολογία, που παραχωρούν κίνητρα στις επιχειρήσεις για να μετακινήσουν την παραγωγή σε φορολογικούς παραδείσους.  Επίσης, ενθαρρύνονται οι φορολογικοί παράδεισοι να διατηρούν χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές», αναφέρεται. 

Έσοδα 4,7 τρις

Τον Αύγουστο, μια ξεχωριστή έκθεση της ομάδας υπεράσπισης του «Tax Justice Network» υπολόγιζε ότι «οι φορολογικοί παράδεισοι θα μπορούσαν να κοστίσουν στις χώρες 4,7 τρισεκατομμύρια δολάρια σε φορολογικά έσοδα την επόμενη δεκαετία».

Ωστόσο, ενώ το πρόβλημα της φοροδιαφυγής εξακολουθεί να υφίσταται, το Φορολογικό Παρατηρητήριο διαπιστώνει ότι «έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος την τελευταία δεκαετία για να αποκαλυφθούν οι σκοτεινές υπεράκτιες φορολογικές ρυθμίσεις, μεταξύ άλλων, με τον περιορισμό του τραπεζικού απορρήτου». Η έκθεση επισημαίνει ότι «η εφαρμογή ενός συστήματος αυτόματης ανταλλαγής πληροφοριών επέτρεψε στις φορολογικές Αρχές να μοιράζονται και να έχουν ευκολότερη πρόσβαση σε χρηματοοικονομικά δεδομένα διασυνοριακά και συνέβαλε στη μείωση της υπεράκτιας φοροδιαφυγής».

«Άλλες σχετικά νέες πηγές πληροφοριών, όπως η διαρροή των Panama Papers του 2016 της ICIJ και οι κρατικές έρευνες σε υπεράκτια περιουσιακά στοιχεία των φορολογουμένων, έχουν επίσης βοηθήσει στην άρση του πέπλου στο υπεράκτιο χρηματοπιστωτικό σύστημα», αναφέρουν οι ερευνητές. 

Χρύσω Αντωνιάδου