Eντυπωσιακή αύξηση παρουσιάζουν οι συναλλαγές στη Λευκωσία όσον αφορά στην αγορά ακινήτων, σύμφωνα με το τελευταίο οικονομικό δελτίο της Κεντρικής Τράπεζας (Δεκέμβριος 2021). Συγκεκριμένα, οι συναλλαγές παρουσίασαν αύξηση 37,6% κατά τους δέκα πρώτους μήνες του 2021 σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του 2019, η οποία προέρχεται κυρίως από εγχώριους αγοραστές (αύξηση 44,2%). Παράλληλα, σημειώνεται ότι οι τιμές των ακινήτων παρουσίασαν ανάκαμψη κατά το πρώτο εξάμηνο του 2021, ιδιαίτερα όσον αφορά στα διαμερίσματα. Η ζήτηση από εγχώριους αγοραστές είναι αυτή που φαίνεται να στηρίζει την αγορά σε αντίθεση με τα προηγούμενα χρόνια όπου οι ξένοι αγοραστές, ένεκα και του Κυπριακού Επενδυτικού Προγράμματος είχαν τη μερίδα του λέοντος.

Όσον αφορά στον πληθωρισμό, στο οικονομικό δελτίο της Κεντρικής αναφέρεται ότι το πρώτο δεκάμηνο του 2021, ο εγχώριος πληθωρισμός, με βάση τον Εναρμονισμένο Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (ΕνΔΤΚ), επανήλθε σε θετικά επίπεδα, φθάνοντας το 1,8% σε σύγκριση με -1,1% την αντίστοιχη περίοδο του 2020.

Για την αγορά εργασίας, επισημαίνεται ότι συνολικά, τα οικονομικά μέτρα στήριξης της οικονομίας συνέβαλαν στη συγκράτηση τόσο της επιδείνωσης της ανεργίας όσο και της συρρίκνωσης της απασχόλησης κατά το 2020 σε σχέση με την προηγούμενη κρίση του 2013.

Αναφορά γίνεται και στον τουρισμό, για τον οποίο επισημαίνεται ότι με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, η πορεία του κλάδου το 2021 παρουσιάζεται πιο βελτιωμένη από ό,τι αρχικά προβλεπόταν, και σαφώς καλύτερη από την προηγούμενη χρονιά.

Όσον αφορά στις μακροοικονομικές προβλέψεις, η Κεντρική σημειώνει ότι οι επικαιροποιημένες προβλέψεις της ΚΤΚ για το ΑΕΠ έχουν αναθεωρηθεί σημαντικά προς τα πάνω για όλα τα έτη του ορίζοντα προβλέψεων.

Πληθωρισμός

Αναλυτικότερα, το πρώτο δεκάμηνο του έτους, ο εγχώριος πληθωρισμός, με βάση τον Εναρμονισμένο Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (ΕνΔΤΚ), επανήλθε σε θετικά επίπεδα, φθάνοντας το 1,8% σε σύγκριση με -1,1% την αντίστοιχη περίοδο του 2020. 
Ο αυξημένος εγχώριος πληθωρισμός κατά το πρώτο δεκάμηνο του 2021 αντανακλά σε μεγάλο βαθμό τις αισθητές αυξήσεις στις τιμές της ενέργειας. Κατά κύριο λόγο, αυτό οφείλεται στη σημαντική άνοδο των τιμών του πετρελαίου, με αποτέλεσμα την καταγραφή σημαντικών αυξήσεων στις τιμές των καυσίμων και του ηλεκτρικού ρεύματος. Σημειώνεται ότι, η αύξηση στις τιμές του πετρελαίου επηρεάζει σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό τις τιμές της ενέργειας στην Κύπρο από ότι στις άλλες χώρες της ζώνης του ευρώ, λόγω της εξάρτησης της εγχώριας παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος από το αργό πετρέλαιο.
Πέραν των τιμών της ενέργειας, η άνοδος του πληθωρισμού τόσο στην Κύπρο όσο και στην υπόλοιπη ζώνη του ευρώ οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις διαταραχές και στις ελλείψεις που παρατηρούνται στις αλυσίδες εφοδιασμού στο διεθνές εμπόριο και των σημαντικών αυξήσεων στο κόστος μεταφορών και εμπορευμάτων ανά το παγκόσμιο, ως απότοκο των επιπτώσεων της πανδημίας.

Κατασκευαστικός τομέας και τιμές ακινήτων

Οι τιμές κατοικιών στην Κύπρο κατά το πρώτο μισό του 2021 παρουσίασαν ανάκαμψη, ιδιαίτερα όσον αφορά τα διαμερίσματα σε αντιδιαστολή με τις τιμές εμπορικών ακινήτων, που κατέγραψαν μειώσεις κατά την ίδια περίοδο.

Η τάση αυτή των τιμών υποστηρίζεται από το σχέδιο της κυβέρνησης για μερική επιχορήγηση του επιτοκίου για νέα στεγαστικά δάνεια και το περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων όσον αφορά την εγχώρια αγορά αλλά και από την προώθηση επενδύσεων και κινήτρων για headquartering εταιρειών υψηλής τεχνολογίας, καθώς και του προγράμματος για απόκτηση άδειας μόνιμης παραμονής στην Κύπρο μέσω της αγοράς ακινήτων από ξένους επενδυτές.

Η συνεχιζόμενη αύξηση της ζήτησης για ακίνητα από εγχώριους αγοραστές η οποία εξακολουθεί να στηρίζει την αγορά, ενισχύεται σε κάποιο βαθμό και από τα σημάδια σταθεροποίησης που καταγράφει η ζήτηση για ακίνητα από ξένους επενδυτές.

Κατά τους πρώτους δέκα μήνες του 2021 οι αγοραπωλησίες ακινήτων σε Παγκύπρια βάση παρουσίασαν ετήσια αύξηση 21,6% η οποία αντιστοιχεί σε ετήσια αύξηση 29,4% και 9% στις πωλήσεις σε εγχώριους και ξένους αγοραστές, αντίστοιχα. Άξιο αναφοράς είναι το γεγονός ότι στην επαρχία Λευκωσίας οι συναλλαγές παρουσίασαν αύξηση 37,6% κατά τους δέκα πρώτους μήνες του 2021 σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του 2019, η οποία προέρχεται κυρίως από εγχώριους αγοραστές (αύξηση 44,2%).
Η αυξημένη ζήτηση από εγχώριους αγοραστές ευνοείται από το συνεχιζόμενο περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων, ενώ το γεγονός ότι τα κριτήρια δανεισμού παραμένουν σε σχετικά αυστηρά επίπεδα αποτελεί ένδειξη ότι σε μεγάλο βαθμό ο νέος ενυπόθηκος δανεισμός θα εξακολουθήσει να είναι βιώσιμος.

Σημαντικό ρόλο στη διατήρηση των τιμών, ανεξάρτητα από τη ζήτηση, φαίνεται να διαδραματίζει και η αύξηση στα κατασκευαστικά υλικά ιδιαίτερα στο τρίτο τρίμηνο του 2021. Το γεγονός αυτό καθιστά ιδιαίτερα σημαντική τη συνεχή παρακολούθηση της αγοράς ακινήτων για να διαφανεί αν θα επηρεαστεί η μέχρι σήμερα καλή πορεία που παρατηρείται στον τομέα, παρά τα προβλήματα που παρατηρούνται στην αγορά όπως προκύπτουν από τις επιδημιολογικές εξελίξεις, καθώς και την υφιστάμενη προσπάθεια διάθεσης ακινήτων από τα χαρτοφυλάκια των τραπεζών και των εταιρειών εξαγοράς πιστώσεων προς την αγορά.

Αγορά εργασίας

Συνολικά, τα οικονομικά μέτρα στήριξης της οικονομίας συνέβαλαν στη συγκράτηση τόσο της επιδείνωσης της ανεργίας όσο και της συρρίκνωσης της απασχόλησης κατά το 2020 σε σχέση με την προηγούμενη κρίση του 2013.
Κατά το 2021 καταγράφηκε σταδιακή ανάκαμψη στην απασχόληση, η οποία ανήλθε στο 0,8% το πρώτο εξάμηνο του 2021 σε συνέχεια αύξησης 0,6% το αντίστοιχο εξάμηνο του 2020. Η μικρή αύξηση στην απασχόληση προήλθε κυρίως από τους τομείς της Ενημέρωσης και Επικοινωνίας, των Κατασκευών, των Επαγγελματικών Υπηρεσιών καθώς και του Εμπορίου, των Μεταφορών, των Ξενοδοχείων και Εστιατορίων. Οι προαναφερθείσες αυξήσεις μετριάστηκαν μερικώς από οριακή πτώση στον τομέα των Χρηματοοικονομικών Υπηρεσιών.

Με τη δημοσίευση των στοιχείων για το τρίτο τρίμηνο του έτους μετά και την τελευταία ημερομηνία ενημέρωσης των στατιστικών στοιχείων του παρόντος Οικονομικού Δελτίου, η ανεργία κατέγραψε σημαντική βελτίωση φθάνοντας στο 6,6%. Σύμφωνα με τα στοιχεία της εγγεγραμμένης ανεργίας, η πτωτική πορεία είναι ευδιάκριτη από τον Ιούνιο του 2021 με τα  στοιχεία για τον Οκτώβριο να καταγράφουν σημαντική ετήσια μείωση κατά 65,1% (από 31.487 σε 10.974 άτομα).

Τουρισμός

Όπως αναφέρεται στο οικονομικό δελτίο της Κεντρικής, ο τουριστικός τομέας, ο οποίος αποτελεί κύριο πυλώνα ανάπτυξης της κυπριακής οικονομίας, υπέστη ισχυρότατο πλήγμα από την πανδημία καταγράφοντας αρνητικό ρεκόρ αφίξεων και εσόδων κατά το 2020 και το πρώτο τρίμηνο του 2021. Με τη βελτίωση της επιδημιολογικής εικόνας, την πρόοδο στο ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης του πληθυσμού, και τη χαλάρωση των περιοριστικών μέτρων, ακολούθησε ανάκαμψη του τουρισμού.

Συγκεκριμένα, από τον Απρίλιο, με τη βελτίωση της επιδημιολογικής εικόνας, άρχισαν να καταγράφονται αυξήσεις στον αριθμό των τουριστών. Κατά τη καλοκαιρινή περίοδο, η οποία έχει και την μεγαλύτερη βαρύτητα, καταγράφηκαν αξιοσημείωτες αυξήσεις σε σχέση με την ίδια περίοδο του 2020, και ανήλθαν στο ένα εκατ. τουρίστες. Η βελτιωμένη πορεία συνεχίστηκε και το φθινόπωρο, λόγω και των καλών καιρικών συνθηκών που επικράτησαν στη Κύπρο, με αποτέλεσμα οι αφίξεις τουριστών για το πρώτο δεκάμηνο του 2021 να ανέλθουν στο 46% του επιπέδου του 2019.

Με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, η πορεία του τουρισμού το 2021 παρουσιάζεται πιο βελτιωμένη από ό,τι αρχικά προβλεπόταν, και σαφώς καλύτερη από την προηγούμενη. Η πρόκληση είναι μεγάλη για τα επόμενα χρόνια, και ιδιαίτερα για το 2022, εν μέσω της αβεβαιότητας που επικρατεί σε σχέση με την πορεία της πανδημίας (π.χ. μεταλλάξεις του ιού). Αναμένεται σταδιακή ανάκαμψη του τουρισμού, ενώ δεν προβλέπεται να επανέλθει στα επίπεδα του 2019 μέχρι το 2024, στο τέλος του ορίζοντα προβλέψεων.

Καταθέσεις – Δάνεια

Παρά τα εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα των εγχώριων μέσων επιτοκίων καταθέσεων, οι καταθέσεις του εγχώριου ιδιωτικού τομέα κατέγραψαν ετήσια αύξηση της τάξης του 5,3% τον Οκτώβριο του 2021, σε σύγκριση με 2,5% τον Δεκέμβριο του 2020 και 2,9% τον Οκτώβριο του 2020. Η παρατεταμένη αβεβαιότητα για την εξέλιξη της πανδημίας συνέβαλε στην ανοδική πορεία των καταθέσεων των νοικοκυριών και σε ενίσχυση της αποταμίευσής τους για προληπτικούς λόγους έναντι μελλοντικών αναγκών. Επιπλέον, τα περιοριστικά μέτρα στις υπηρεσίες και το λιανικό εμπόριο περιόρισαν αναγκαστικά την ιδιωτική κατανάλωση, παρά τη δημοσιονομική στήριξη του διαθέσιμου εισοδήματος των επηρεαζόμενων εργαζομένων.

Σημαντική αύξηση της τάξης του 7,6% κατέγραψαν επίσης και οι καταθέσεις των εγχώριων μη χρηματοοικονομικών επιχειρήσεων τον Οκτώβριο του 2021 σε σχέση με 4,0% τον Δεκέμβριο του 2020 και 2,8% τον Οκτώβριο του 2020. 

Παράλληλα, από τον Αύγουστο του 2021 οι καταθέσεις των μη κατοίκων Κύπρου, οι οποίες ανέκαθεν παρουσιάζουν υψηλή μεταβλητότητα, κατέγραψαν αύξηση, ανατρέποντας την καθοδική πορεία των προηγούμενων χρόνων. Συγκεκριμένα, ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής των καταθέσεων των μη κατοίκων Κύπρου διαμορφώθηκε στο 2,0% τον Οκτώβριο του 2021 σε σύγκριση με -6,9% τον Δεκέμβριο του 2020 και -9,5% τον Οκτώβριο του 2020. 

Όσον αφορά την πιστωτική επέκταση, ο νέος δανεισμός του μη χρηματοοικονομικού ιδιωτικού τομέα παρουσίασε ανάκαμψη από τα μέσα του 2020, η οποία συνεχίστηκε και κατά το πρώτο δεκάμηνο του 2021. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται κυρίως στο μέτρο επιδότησης επιτοκίου από το κράτος για νέα επιχειρηματικά και στεγαστικά δάνεια.

Η αύξηση στον νέο δανεισμό το πρώτο δεκάμηνο του 2021 αφορά τόσο νέα δάνεια προς μη χρηματοοικονομικές επιχειρήσεις όσο και προς νοικοκυριά, κυρίως στεγαστικά δάνεια. Συγκεκριμένα, τα νέα στεγαστικά δάνεια, τα οποία έχουν ξεπεράσει τα προ-πανδημίας επίπεδα τους, έφθασαν στα €887 εκατ. κατά τους πρώτους δέκα μήνες του 2021 σε σύγκριση με €594 εκατ. την ίδια περίοδο του 2020 και €734 εκατ. την αντίστοιχη προπανδημίας περίοδο του 2019. Ο αντίστοιχος νέος δανεισμός προς τις μη χρηματοοικονομικές επιχειρήσεις έφθασε στα €1,2 δισ. σε σύγκριση με €1 δισ. και €1,7 δισ. την ίδια περίοδο του 2020 και 2019, αντίστοιχα.

Προβλέψεις

Όσον αφορά στις προβλέψεις, μεταξύ άλλων γίνεται λόγος για θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης του ΑΕΠ για τα έτη 2021-24, λόγω ανάκαμψης της εγχώριας ζήτησης και των καθαρών εξαγωγών.
Πτώση της ανεργίας το δεύτερο εξάμηνο του 2021 με συνεχιζόμενη μείωση τα επόμενα έτη. Δεν αναμένονται επιδράσεις υστέρησης στην ανεργία από την πανδημία.
Σημαντική άνοδος του πληθωρισμού το 2021 και το 2022, λόγω κυρίως των σημαντικών αυξήσεων στις τιμές της ενέργειας καθώς επίσης των προβλημάτων στις αλυσίδες εφοδιασμού (supply bottlenecks). Πιο συγκρατημένοι ρυθμοί τα έτη 2023-24, επηρεαζόμενοι από τις μειώσεις στις τιμές του πετρελαίου.
Ισορροπημένοι κίνδυνοι σε σχέση με βασικό σενάριο για το ΑΕΠ και ελαφρώς προς τα πάνω για τον πληθωρισμό τα έτη 2021-24.