Η  Προϊστάμενη της Υπηρεσίας Ενέργειας και  Περιβάλλοντος της ΟΕΒ, Ανθή Χαραλάμπους, λύνει όλες τις απορίες μας για το οικονομικό μοντέλο του μέλλοντος - Απουσία στρατηγικής στην Κύπρο

Εσείς γνωρίζετε τι είναι η κυκλική οικονομία; Είναι όντως το οικονομικό μοντέλο του μέλλοντος; Γιατί θεωρείται από αρκετούς ως η απάντηση στην υλοποίηση της στρατηγικής που θα προσφέρει ισορροπία μεταξύ της ποιότητας ζωής και προστασίας του πλανήτη; Ποια είναι τα οφέλη και σε ποιο στάδιο βρίσκεται η Κύπρος σε ότι αφορά τις ενέργειες για προώθηση της κυκλικής οικονομίας; 

Τις απαντήσεις δίδει στην Brief η Προϊστάμενη της Υπηρεσίας Ενέργειας και Περιβάλλοντος της ΟΕΒ, Ανθή Χαραλάμπους.

>>> ΟΛΗ Η ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ BRIEF ΜΕ ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ <<< 

Τι είναι η κυκλική οικονομία;
Μια κυκλική οικονομία είναι μια συστηματική προσέγγιση της οικονομικής ανάπτυξης που προορίζεται να ωφελήσει τις επιχειρήσεις, την κοινωνία και το περιβάλλον. Σε αντίθεση με το γραμμικό μοντέλο «take-make-waste», μια κυκλική οικονομία αναδημιουργείται από το σχεδιασμό και στοχεύει στη σταδιακή αποσύνδεση της ανάπτυξης από την κατανάλωση πεπερασμένων πόρων.

Μελέτες αποδεικνύουν ότι η κυκλική οικονομία, θα επιτρέψει στην Ευρώπη να αυξήσει την παραγωγικότητα των πόρων έως και 3% ετησίως. Αυτό θα αποφέρει οφέλη στις οικονομίες της Ευρώπης από την εξοικονόμηση πρωτογενών πόρων, ύψους περίπου 0,6 τρισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως έως το 2030. Επιπλέον, θα μπορούσε να δημιουργήσει 1,2 τρισεκατομμύρια ευρώ σε οφέλη που δεν σχετίζονται με την άμεση εξοικονόμηση πόρων, φέρνοντας τα ετήσια συνολικά οφέλη σε περίπου 1,8 τρισεκατομμύρια ευρώ σε σύγκριση με την σημερινή κατάσταση.

Οι πέντε αρχές
Ποιες είναι οι βασικές προϋποθέσεις για την επιτυχία της προώθησης της κυκλικής οικονομίας;

Η κύρια βασική προϋπόθεση είναι να αλλάξει ο παραδοσιακός τρόπος σκέψης για την παραγωγή και κατανάλωση. Η Κυκλική οικονομία είναι ένα νέο οικονομικό μοντέλο που βασίζεται, μεταξύ άλλων, στη χρηματοδοτική μίσθωση, επαναχρησιμοποίηση, επισκευή και ανακύκλωση, σε έναν (σχεδόν) κλειστό βρόχο, με στόχο τη διατήρηση της υψηλότερης χρησιμότητας και αξίας των προϊόντων, των εξαρτημάτων και των υλικών ανά πάσα στιγμή.

Οι πέντε αρχές της κυκλικής οικονομίας, που η εφαρμογή τους είναι βασική για την επιτυχία της, είναι:

Αρχή 1: «το απόβλητο είναι πρώτη ύλη». Αυτό σημαίνει πως όλα τα υλικά και προϊόντα μπορούν να αντιμετωπισθούν ως πρώτες ύλες για νέα προϊόντα. 

Αρχή 2: βιολογικά υλικά είναι ανανεώσιμα, τα τεχνολογικά όχι και θα πρέπει να εισαχθούν στον τεχνολογικό κύκλο. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να υπάρχει σωστός διαχωρισμός τους.

Αρχή 3: Η προσπάθεια επικεντρώνεται στην επαναχρησιμοποίηση προϊόντων και αποβλήτων, αν αυτό δεν είναι εφικτό τότε μέρη αυτών, και αν ούτε αυτό είναι εφικτό, τότε η τελευταία επιλογή είναι η ανακύκλωση. 

Αρχή 4: Πρώτα μείωση, μετά επιδιόρθωση, επαναχρησιμοποίηση, ανακατασκευή και τέλος η ανακύκλωση. (5Rs: reduce, repair, reuse, refurbishing and recycling).

Αρχή 5: Χρήση ΑΠΕ. Η κυκλική οικονομία πρέπει να τροφοδοτείται με ανανεώσιμη ενέργεια.

>>> BLOOMBERG ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ  <<<

Οι κύριες προκλήσεις
Ποιες είναι οι κύριες προκλήσεις όσον αφορά την εφαρμογή της περιβαλλοντικής πολιτικής και νομοθεσίας της ΕΕ στην Κύπρο οι οποίες συνδέονται άμεσα με την κυκλική οικονομία;

Από τη βιομηχανική εξέλιξη, η ανθρωπότητα ακολουθεί ένα γραμμικό μοντέλο παραγωγής και κατανάλωσης. Οι πρώτες ύλες έχουν μετατραπεί σε αγαθά που στη συνέχεια πωλούνται, χρησιμοποιούνται και μετατρέπονται σε απόβλητα που πολλές φορές απορρίπτονται και διαχειρίζονται ασυνείδητα.

Στην Κύπρο δεν υπάρχει στρατηγική ειδικά διαμορφωμένη για την προώθηση της κυκλικής οικονομίας, όπως για παράδειγμα την υιοθέτηση κυβερνητικού  προγράμματος για την κυκλική οικονομία στην Ολλανδία, στο οποίο συμμετέχουν αρκετά Υπουργεία της χώρας. Περιλαμβάνει όλα τα προγράμματα που στοχεύουν στην αποτελεσματικότερη διαχείριση των πρώτων υλών π.χ. τα προγράμματα αποβλήτων προς μετατροπή σε πόρους, πράσινη ανάπτυξη και επιχειρηματικότητα.

Ορισμένες εισηγήσεις για την άρση των εμποδίων που παρεμποδίζουν την μετάβαση στην κυκλική οικονομία, μπορεί να είναι:

• Η χρηματοδότηση νέων επιχειρηματικών μοντέλων σε συνδυασμό με φορολογικά συστήματα. 
• Αντιληπτή έλλειψη ζήτησης από τον καταναλωτή. Σε πολλές περιπτώσεις, η έννοια της κυκλικότητας και τα οφέλη της είναι ελάχιστα κατανοητή. Επιπλέον, τα κυκλικά προϊόντα τείνουν να είναι ακριβότερα από τα «μη κυκλικά» αγαθά. Ο συνδυασμός αυτών των δύο παραγόντων περιορίζει τη ζήτηση των καταναλωτών για κυκλικά προϊόντα. Ως εκ τούτου θα πρέπει να εντατικοποιηθούν οι προσπάθειες ενημέρωσης των καταναλωτών.
• Η υιοθέτηση διεθνών προτύπων. Πέραν των προτύπων που έχουν υιοθετηθεί μεμονωμένα σε ορισμένες χώρες π.χ. Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία κλπ δεν υπάρχουν διεθνή πρότυπα πιστοποίησης. Ο Διεθνής Οργανισμός Τυποποίησης (ISO), ξεκίνησε τη συγγραφή προτύπου για την κυκλική οικονομία, το οποίο όμως αναμένεται να ολοκληρωθεί σε τρία χρόνια από σήμερα.

Αυτή τη στιγμή δηλαδή στην Κύπρο δεν γίνονται ενέργειες για την προώθηση της κυκλικής οικονομίας;

Δυστυχώς οι ενέργειες που γίνονται μέχρι σήμερα για την προώθηση της κυκλικής οικονομίας, είναι μεμονωμένες και υπάρχει απουσία εμπεριστατωμένης μακροπρόθεσμης στρατηγικής και πολιτικής, που να έχει αναπτυχθεί με την συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων. Οι δράσεις επικεντρώνονται συνήθως σε κατάρτιση και εκπαίδευση, που παρόλη τη σημαντικότητα δεν είναι ικανοποιητικό από μόνο του μέτρο, για την ανάπτυξη της κυκλικής επιχειρηματικής κουλτούρας. 

Στο πλαίσιο υλοποίησης του Σχεδίου Δράσης της Βιομηχανικής Πολιτικής το Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου & Βιομηχανίας έχει προσχωρήσει στην εκπόνηση μελέτης για την Προώθηση και Ανάπτυξη των στόχων και των αρχών της Κυκλικής Οικονομίας στην Κύπρο, η οποία αναμένεται να ολοκληρωθεί τον Οκτώβριο 2020.

Η μελέτη αναμένεται να καταδείξει τις προοπτικές συγκεκριμένων δράσεων που θα αναδείξουν τη σημασία τους στην εφαρμογή της κυκλικής οικονομίας στη βιομηχανία και στο επιχειρείν. Με βάση τα πορίσματα της μελέτης το Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου & Βιομηχανίας θα προτείνει διάφορα προγράμματα όπως Σχέδια Χορηγιών, για στήριξη των βιομηχανιών προς τον σκοπό αυτό.

>>> ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΚΗ <<<

Η ΟΕΒ έχει επιλεγεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως ένας από τους λίγους Οργανισμούς, μεταξύ 190 ευρωπαϊκών υποψηφιοτήτων που έτυχε δωρεάν επιμόρφωσης από ειδικούς, με στόχο τη προώθηση της γνώσης της κυκλικής οικονομίας στις επιχειρήσεις-μέλη της.

Ναι, σωστά. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσκάλεσε, σε μία ανοικτή διαδικασία υποβολής υποψηφιοτήτων, Οργανισμούς που συνεργάζονται και υποστηρίζουν τις Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις (ΜΜΕ) στην Ευρωπαϊκή Ένωση να αιτηθούν, εάν ενδιαφέρονται, για να λάβουν από τους οργανισμούς: KPMG, Ecofys και CSR Netherlands, κατάρτιση σχετικά με την οικολογική καινοτομία και την κυκλική οικονομία, ώστε να μπορούν στη συνέχεια να παρέχουν σχετική εκπαίδευση και στήριξη προς τις επιχειρήσεις μέλη τους.

Η ΟΕΒ έχει επιλεγεί ως ένας από τους λίγους Οργανισμούς, μεταξύ 190 ευρωπαϊκών υποψηφιοτήτων που αξιοποίησαν την ευκαιρία αυτή επιμόρφωσης, με στόχο τη προώθηση της γνώσης στις επιχειρήσεις Μέλη της. Οι ειδικοί από την Ολλανδία επισκέφθηκαν την ΟΕΒ για μία διήμερη εκπαίδευση στελεχών του Τμήματος Ενέργειας & Περιβάλλοντος της ΟΕΒ.

Θέματα που καλύφθηκαν μέσω του διήμερου εκπαιδευτικού προγράμματος είναι τα χρηματοδοτικά μέσα της ΕΕ για τη χρηματοδότηση κυκλικών λύσεων και τα μη χρηματοδοτικά μέσα της ΕΕ για την προώθηση κυκλικών λύσεων: οικολογικό σήμα της ΕΕ, σύστημα οικολογικής διαχείρισης και ελέγχου EMAS, σύστημα επαλήθευσης περιβαλλοντικών τεχνολογιών, πράσινες δημόσιες συμβάσεις (GPP), δείκτες στον κατασκευαστικό τομέα και τα νέα επιχειρηματικά μοντέλα της κυκλικής οικονομίας.

Επίσης, η ΟΕΒ είναι μέλος του ευρωπαϊκού δικτύου European Resource Efficiency Knowledge Centre, που στοχεύει στην προώθηση δράσεων μείωσης της κατανάλωσης πόρων. 

Τέλος, ο Διεθνής Οργανισμός Τυποποίησης (ISO), αναγνωρίζοντας την ανάγκη για ανάπτυξη εθελοντικών προτύπων για την κυκλική οικονομία, αποφάσισε την δημιουργία Τεχνικής Επιτροπής για την Κυκλική Οικονομία.

Στην Παγκόσμια αυτή Τεχνική Επιτροπή συμμετέχει ένας εθνικός εκπρόσωπος από κάθε μία από τις 164 χώρες-μέλη του Οργανισμού. Από την Κύπρο, μέλος του Διεθνούς Οργανισμού Τυποποίησης (ISO), είναι ο Κυπριακός Οργανισμός Τυποποίησης (CYS), ο οποίος επέλεξε ως εθνικό εκπρόσωπο στην Παγκόσμια Τεχνική Επιτροπή για την Κυκλική Οικονομία, την Προϊστάμενη της Υπηρεσίας Ενέργειας και Περιβάλλοντος της ΟΕΒ. 

Μέσα από την συμμετοχή μας, η ΟΕΒ και η Κυπριακή επιχειρηματική κοινότητα, θα συμβάλουν στην διαμόρφωση και ανάπτυξη του διεθνούς προτύπου για την κυκλική οικονομία.

Οι προτάσεις της ΟΕΒ
Ποιες είναι οι προτάσεις της ΟΕΒ για την ανάπτυξη της κυκλικής οικονομίας;

Η ΟΕΒ έχει ετοιμάσει εμπεριστατωμένη και πλήρως τεκμηριωμένη πρόταση με 7 εισηγήσεις για την προώθηση της κυκλικής οικονομίας, την οποία υπέβαλε στον Υπουργό Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης & Περιβάλλοντος, τον Μάρτιο του 2019. Οι εισηγήσεις επιγραμματικά είναι οι ακόλουθες:

1/ Δημιουργία Φόρουμ για την κυκλική οικονομία.

2/ Δημιουργία διαδικτυακής πλατφόρμας ανταλλαγής πόρων, που θα δώσει την ευκαιρία στις επιχειρήσεις να εκμεταλλευτούν αποδοτικότερα τις πλεονάζουσες παραγωγικές τους δυνατότητες.

3/ Υιοθέτηση εθνικού προτύπου CY BS 8001:2017 ή/και ανάπτυξη προδιαγραφής για την κυκλική οικονομία.

4/ Δημιουργία στοχευμένων κατευθυντήριων γραμμών για επιλεγμένους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας, σημαντικούς για την Κύπρο.

5/ Σεμινάρια ανάπτυξης δεξιοτήτων για την κυκλική οικονομία.

6/ Προώθηση καλών πρακτικών/Πλατφόρμα κυκλικής οικονομίας.

7/ Σχέδιο χορηγιών για τις επιχειρήσεις που επαληθεύονται για τις αρχές της κυκλικής οικονομίας.

>>> ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΕΡΕΥΝΕΣ & ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΤΗΣ BRIEF <<<

Επίσης, η Ομοσπονδία Εργοδοτών και Βιομηχάνων (ΟΕΒ) και η Αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Κύπρο ανέπτυξαν μία πρωτοβουλία για τη δημιουργία και λειτουργία διαδικτυακής πλατφόρμας για την κυκλική οικονομία. Στόχος της πλατφόρμας κυκλικής οικονομίας είναι η συγκέντρωση και προβολή καλών πρακτικών από κυπριακές επιχειρήσεις και άλλους οργανισμούς που διευκολύνουν τη μετάβαση προς μια κυκλική οικονομία, με σκοπό την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση επιχειρήσεων, οργανισμών αλλά και κάθε ενδιαφερόμενου για την κυκλική οικονομία, την εξοικονόμηση φυσικών πόρων και την προστασία του πλανήτη.

Όσες επιχειρήσεις, βιομηχανίες, οργανισμοί, τοπικές αρχές, δημόσιες υπηρεσίες και άλλοι φορείς υλοποιούν δράσεις και πρακτικές που συνεισφέρουν στο «κλείσιμο του κύκλου», μπορούν να τις μοιραστούν με κάθε ενδιαφερόμενο μέσω της πλατφόρμας.

Είναι μια πρωτότυπη για τα δεδομένα της Κύπρου πλατφόρμα, η οποία ενισχύει την προβολή των επιχειρήσεων που μεταβαίνουν σε μια ισχυρότερη και κυκλική οικονομία. Η πρωτοβουλία αυτή έχει επίσης καταχωρηθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο European Circular Economy Stakeholder Platform.