• Η χώρα είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός διαμαντιών στον κόσμο 
• Προμηθευτής του ενός τρίτου (34,95%) όλων των πολύτιμων λίθων παγκοσμίως
• Στο Ντουμπάι ο κύριος παγκόσμιος εμπορικός κόμβος για τα ρωσικά διαμάντια

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει στραμμένο το βλέμμα της στην κερδοφόρα βιομηχανία διαμαντιών της Ρωσίας τον τελευταίο ενάμιση χρόνο σε μια προσπάθειά της να μειώσει τις ροές εσόδων του Κρεμλίνου. 

Οι ΗΠΑ, ο Καναδάς και το Ηνωμένο Βασίλειο επέβαλαν τις δικές τους κυρώσεις στα ρωσικά διαμάντια νωρίτερα φέτος. Τόσο η Ε.Ε. όσο και η G7 ακολουθούν το παράδειγμά τους, με μια απαγόρευση να τίθεται σε ισχύ «ανά πάσα στιγμή».

Η επιβολή κυρώσεων σε ένα μη βασικό εμπόρευμα κανονικά δεν θα αποτελούσε πρόκληση, αλλά το Βέλγιο, στο οποίο βρίσκεται ο μεγαλύτερος διεθνής κόμβος εμπορίας διαμαντιών στον κόσμο, έχει εμποδίσει εδώ και καιρό τις προσπάθειες της Ε.Ε. να εφαρμόσει απαγόρευση στα ρωσικά διαμάντια επικαλούμενος τα εμπορικά του συμφέροντα.

Από τον πόλεμο στην Ουκρανία, η Ε.Ε. και οι ΗΠΑ έχουν επανειλημμένα αντιταχθεί σε προγράμματα κατάρρευσης των κυρώσεων του Κρεμλίνου, και αυτό ισχύει και για τις κυρώσεις με διαμάντια που έχουν ήδη εγκριθεί από την Ουάσιγκτον, το Λονδίνο και την Οτάβα.

Αν και η απαγόρευση δεν επηρεάζει επαρκώς τα έσοδα της Ρωσίας με αρνητικές επιπτώσεις στη ρωσική οικονομία, θα επιφέρει ένα συμβολικό πλήγμα δείχνοντας ότι η Δύση μπορεί να δημιουργήσει μηχανισμούς για να κάνει τις κυρώσεις να λειτουργούν ακόμη και σε αγορές με περίπλοκες αλυσίδες εφοδιασμού.

Επιχείρηση διαμαντιών

Η Ρωσία είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός διαμαντιών στον κόσμο και προμηθευτής του ενός τρίτου (34,95%) όλων των πολύτιμων λίθων που εξορύχθηκε παγκοσμίως πέρσι.

Τα περισσότερα ρωσικά διαμάντια περνούν από την Ινδία, και εκεί κόβεται το 90% όλων των πολύτιμων λίθων. Αυτό περιλαμβάνει όσους προέρχονται από μεγάλους εμπορικούς κόμβους όπως η Αμβέρσα, το Ντουμπάι και το Τελ Αβίβ, έμποροι διαμαντιών που ξόδεψαν 1,9 δισεκατομμύρια δολάρια, 1,2 δισεκατομμύρια δολάρια και 387 εκατομμύρια δολάρια αντίστοιχα σε ρωσικά διαμάντια το 2021.

Παρά τον πόλεμο στην Ουκρανία, η παγκόσμια «όρεξη» για ρωσικά διαμάντια είναι τόσο μεγάλη όσο ποτέ. Η κύρια εταιρεία εξόρυξης διαμαντιών της Ρωσίας, η Alrosa, κατάφερε να αυξήσει τα έσοδά της φέτος, με θετικές επιπτώσεις στη ρωσική κυβέρνηση που είναι ο ιδιοκτήτης τού ενός τρίτου της εταιρείας. Πέρσι, η ποσότητα των διαμαντιών που εξορύχθηκε στη Ρωσία αυξήθηκε κατά 3 εκατομμύρια καράτια σε σχέση με το προηγούμενο έτος, με τους στόχους για το επόμενο έτος να είναι εξίσου ψηλοί.

Σύμφωνα με τη Kyiv Independent, «από τον πόλεμο, ο κύριος παγκόσμιος εμπορικός κόμβος για τα ρωσικά διαμάντια, μετά τις ανακοινώσεις των Cartier και Tiffany & Co. ότι δεν θα αγοράζουν ρωσικά πετράδια, μετακόμισε από την Αμβέρσα στο Ντουμπάι».

Ωστόσο, και οι δύο εταιρείες, μαζί με άλλους μεγάλους κατασκευαστές κοσμημάτων, συνεχίζουν να κατασκευάζουν τα προϊόντά τους χρησιμοποιώντας μικρότερα ρωσικά διαμάντια που διατίθενται μαζί με άλλα πετράδια σε «μεικτά» δέματα.

Σε αντίθεση με την Αμβέρσα, όπου τα διαμάντια υπόκεινται σε αυστηρότερες διαδικασίες πιστοποίησης, είναι σχετικά εύκολο να βρει κανείς ρωσικά διαμάντια στο Ντουμπάι χρησιμοποιώντας την ίδια «μικτή» τσάντα. Αυτό το τέχνασμα είναι παρόμοιο με αυτό που χρησιμοποιείται για την παράκαμψη των πετρελαϊκών κυρώσεων. Το ρωσικό πετρέλαιο ή τα προϊόντα πετρελαίου αναμειγνύονται με αυτά που παράγονται από διάφορες άλλες χώρες, επιτρέποντάς τους να ταξινομηθούν ως μη ρωσικά.

Σύμφωνα με πηγές του Reuters, «το Βέλγιο, η Γαλλία, η Ινδία και το Παγκόσμιο Συμβούλιο Διαμαντιών προτείνουν δικές τους προτάσεις για να κρατήσουν τα ρωσικά διαμάντια μακριά από την παγκόσμια αγορά».

Η τελική περικοπή

Τόσο η G7 όσο και η Ε.Ε. αναγνωρίζουν ότι η απαγόρευση πρέπει να ανταποκρίνεται στα συμφέροντα των ενδιαφερομένων.

Η ανάπτυξη της Alrosa καταδεικνύει ότι οι κυρώσεις που έχουν ήδη επιβληθεί από τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και τον Καναδά είναι αναποτελεσματικές. Τα ρωσικά διαμάντια συνεχίζουν να βρίσκουν τον δρόμο τους προς τις Ηνωμένες Πολιτείες μέσω ενός ακόμη μεγαλύτερου αριθμού μεσάζοντων.

Έρευνα της «Novaya Gazeta Europe» τον περασμένο Απρίλιο καταδεικνύει ότι «η έλλειψη επιβολής εμπόδισε την εφαρμογή προηγούμενων κυρώσεων της Ε.Ε. Όταν εγκρίνονται σε διεθνές επίπεδο, η εφαρμογή τους είναι ευθύνη των εθνικών υπηρεσιών επιβολής του νόμου και ενεργούν σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία. Αν και υπάρχει κάποιος νομοθετικός συντονισμός μεταξύ των ευρωπαϊκών οργανισμών, αυτό δεν συμβαίνει στο πλαίσιο της G7, δημιουργώντας ερωτήματα σχετικά με την πρακτική βιωσιμότητα οποιουδήποτε πακέτου κυρώσεων».

Το έργο τής ενσωμάτωσης άλλων βασικών κρατών που εμπλέκονται στο εμπόριο διαμαντιών - Ινδία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Μποτσουάνα και Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό - περιπλέκεται από τις καλές σχέσεις με τη Ρωσία.

Μονοπώλιο

Τα διαμάντια απέχουν πολύ από τη σημαντικότερη ρωσική εξαγωγή, αντιπροσωπεύοντας λιγότερο από το 1% των συνολικών εσόδων από τις εξαγωγές της Ρωσίας. Ο κλάδος είναι σε μεγάλο βαθμό μονοπωλιακός με το 90% όλων των καταθέσεων να ανήκει στον μερικώς κρατικό όμιλο Alrosa. 

Από αυτά, περίπου το 77% βρίσκεται στη Γιακουτία , μια γιγάντια περιοχή στη ρωσική Άπω Ανατολή, και το υπόλοιπο 23% βρίσκεται στην περιοχή του Αρχάγγελσκ στη ρωσική Αρκτική.

Για την Yakutia, η εξόρυξη διαμαντιών είναι μια βασική πηγή εισοδήματος. Μεταξύ των μερισμάτων της Alrosa και των φόρων που καταβάλλει στην περιοχή, η εταιρεία είναι υπεύθυνη για την παροχή του ενός τρίτου του ετήσιου προϋπολογισμού της περιοχής.

Η βιομηχανία παραμένει εύρωστη και είναι πιθανό να παραμείνει μόλις τελειώσει ο πόλεμος στην Ουκρανία. Ωστόσο, η Alrosa αντιμετωπίζει κάποια προβλήματα λόγω κυρώσεων. Τα φετινά κέρδη αναμένεται να μειωθούν κατά το ήμισυ σε σύγκριση με τα αποτελέσματα του 2022 και ενδέχεται να είναι ακόμη χαμηλότερα το 2024. Η εταιρεία δεν κατέβαλε μέρισμα το δεύτερο εξάμηνο του 2021 και το 2022.

Εξάρτηση

Ανεξάρτητα από το πώς η G7 και η Ε.Ε. επιλέγουν να εφαρμόσουν την απαγόρευση, δεν θα είναι δυνατό να αποκλειστούν πλήρως τα ρωσικά διαμάντια από τις δυτικές αγορές λόγω της εξάρτησης της παγκόσμιας αγοράς διαμαντιών από τη Ρωσία ως προμηθευτή. Έτσι τόσο οι εξαγωγείς όσο και οι εισαγωγείς προσπαθούν να αναζητήσουν τρόπους παράκαμψης των κυρώσεων.

Ωστόσο, υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των προηγούμενων κυρώσεων πετρελαίου και φυσικού αερίου που επιβλήθηκαν από τη Δύση και των τελευταίων περιορισμών στην εισαγωγή διαμαντιών. Η είσοδος στην Ευρώπη και η Ινδία πιθανότατα θα επωφεληθεί καθιστώντας το αδιαμφισβήτητο κέντρο διύλισης διαμαντιών στον κόσμο.

Χρύσω Αντωνιάδου