Η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος εντάσσεται στον σκληρό πυρήνα του ενεργειακού σχεδιασμού της Κυπριακή Δημοκρατίας. Σχεδιασμός που λαμβάνει υπόψη του και την Ευρωπαϊκή οδηγία για ένταξη των ΑΠΕ στην αγορά της παραγωγής και προμήθειας  ηλεκτρικής ενέργειας .

Το Σχέδιο αποσκοπεί στην προώθηση της εγκατάστασης συστημάτων που παράγουν ηλεκτρική ενέργεια από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) για εμπορικούς σκοπούς με τελική κατάληξη την ένταξη των έργων αυτών στην ανταγωνιστική αγορά ηλεκτρισμού.

Η κυβέρνηση από το 2008 κι έπειτα εκπονεί σχέδια ώστε να εντάξει σταδιακά τις ΑΠΕ στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σπάζοντας ταυτόχρονα και το μονοπώλιο της ΑΗΚ στην παραγωγή και προμήθεια της ηλεκτρικής ενέργειας. 

Ο Υπουργός Ενέργειας κ. Λακκοτρύπης αναφέρθηκε προσφάτως στην Βουλή σε σχεδιασμούς στους οποίους προβαίνει το Υπουργείο για προκήρυξη σχεδίων για επιδότηση ΑΠΕ από οικιακούς χρήστης, ώστε η Κύπρος να πετύχει τους ευρωπαϊκούς της στόχους μέχρι το 2020.

Όσον αφορά τις αιτήσεις για εμπορικές αναπτύξεις ΑΠΕ, ο κ. Λακκοτρύπης είπε ότι έχουν υποβληθεί αιτήσεις συνολικής δυναμικότητας 120 MW για εγκατάσταση φωτοβολταϊκών πάρκων.

Μέχρι στιγμής έχουν προχωρήσει 90 MW από τα 120 MW και θα προκηρυχθεί ένας δεύτερος γύρος για να φτάσουν συνολικά τα 200 MW. 

Το μέχρι τώρα ποσοστό συμμετοχής των ΑΠΕ στην συνολική παραγωγή ενέργειας υπολογίζεται σε 8,2%  σε σχέση με τον στόχο του 16% που έθεσε η ΕΕ μέχρι τον Ιανουάριο του 2020.

Το κόστος της επένδυσης για να καλυφθεί το 7,8% που υπολείπεται είναι, σύμφωνα με εμπειρογνώμονες, μεταξύ 300 με 350 εκ. ευρώ. Μέχρι στιγμής, εξαιρουμένου του τελευταίου σχεδίου, έγιναν συνολικές επενδύσεις ύψους 220 εκ. περίπου, χωρίς να έχει ουσιαστικό αντίκτυπο στην τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος, δηλαδή να συμβάλει στη μείωση του ηλεκτρικού ρεύματος.

Ο τελευταίος διαγωνισμός που είχε προκηρύξει το Υπουργείο Ενέργειας για εμπορικές αναπτύξεις ΑΠΕ αφορούσε μόνο φωτοβολταϊκά συστήματα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.

Οι όροι διεξαγωγής του συγκεκριμένου διαγωνισμού αφήνουν κάποια ερωτήματα. 

1. Γιατί όχι για όλους;

Ένα από τα ερωτήματα που προκύπτουν είναι γιατί ο διαγωνισμός δεν ήταν ανοικτός σε όλους τους επενδυτές που ασχολούνται με όλες τις μορφές ΑΠΕ (φωτοβολταϊκά, αιολική ενέργεια, βιομάζα κ.α);

2. Γιατί όχι μειοδοτικός;

Ένα δεύτερο ερώτημα που εύλογα έθεσε και ο Γενικός Ελεκτής της Δημοκρατίας κ. Οδυσσέας Μιχαηλίδης, είναι γιατί ο διαγωνισμός δεν ήταν μειοδοτικός; 

Ο τελευταίος διαγωνισμός αφορούσε μόνο επενδύσεις σε φωτοβολταϊκά συστήματα με ένα υψηλό κόστος αποφυγής της τάξης του 11,6. Ένας ανοικτός μειοδοτικός διαγωνισμός θα άφηνε ουσιαστικά τους επενδυτές να δημοπρατήσουν την τιμή αγοράς του ηλεκτρισμού ανά κιλοβατόρα. Εμπειρογνώμονες υπολογίζουν ότι το κόστος αποφυγής που έχει δοθεί στον συγκεκριμένο διαγωνισμό θα φέρνει τον Εσωτερικό Βαθμό Απόδοσης (Internal Rate of Return – IRR) κάπου μεταξύ 40% και 50%. Σημείωση ότι η τελευταία έγκριση που δόθηκε από την Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού της ΕΕ σε παρόμοιους διαγωνισμούς για Δανία, Γερμανία και Γαλλία που έγιναν με μειοδοτική μορφή ήταν μεταξύ 10%-12%. Η Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού της ΕΕ  που εξετάζει μεταξύ άλλων τον αποδεκτό και φυσιολογικό δείκτη για τον Εσωτερικό Βαθμό Απόδοσης (Internal Rate of Return – IRR) τον ορίζεται στο 12%. 

Ένα άλλο σημείο εξίσου σημαντικό είναι ότι δεν ισχύουν οι ίδιοι όροι και για τους προηγούμενους διαγωνισμούς που είχαν εκπονηθεί από το Υπουργείο Ενέργειας και ήδη τέθηκαν σε εφαρμογή. Ουσιαστικά το τελευταίο σχέδιο θα δημιουργήσει επενδύσεις δύο ταχυτήτων αν τελικά  προχωρήσει η υλοποιηση του. Ο Έφορος Κρατικών Ενισχύσεων καταρχήν το είχε εγκρίνει αλλά μετά από επιστολές με ερωτήματα από επαγγελματίες του χώρου, προτίθεται να επανεξετάσει τον διαγωνισμό. 

Ένα άλλο καίριο ερώτημα που τίθεται είναι πως θα λειτουργήσει εν τέλει η πολυδιαφημιζόμενη ανταγωνιστική αγορά ηλεκτρισμού (ΑΑΗ) κι αν θα έχει άμεσα οφέλη προς τον καταναλωτή. Μέχρι να ανοίξει στην πραγματικότητα η αγορά, πιθανόν σε 5 με 6 χρόνια, δεν θα μειωθεί ο ηλεκτρισμός στους λογαριασμούς των καταναλωτών. Άλλωστε γι αυτό υποτίθεται γίνεται η ΑΑΗ πέραν του ανταγωνισμού στην παραγωγή και προμήθεια ηλεκτρισμού.

Για να λειτουργήσει όμως η ανταγωνιστική αγορά στην προμήθεια αλλά και παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας πρέπει πρώτα να  δημιουργηθεί. Ο αρχικός σχεδιασμός όριζε ως ορίζοντα για την λειτουργία της ανταγωνιστική αγοράς την 1η Ιανουαρίου του 2019, αλλά όπως εμμέσως πριν σαφώς παραδέχεται και η ΡΑΕΚ (Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας Κύπρου) αυτό μετατίθεται αόριστα κάπου μετά το 2020. Παραδοχή και από τον Διευθυντή του Γραφείου Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς Χρίστο Τρίανο, ότι ακυρώθηκε ο διαγωνισμός για την αγορά λογισμικού, το οποίο όπως εξήγησε είναι πολύπλοκο και μόνο 3 εταιρείες μπορούν να το εγκαταστήσουν και να το εφαρμόσουν. Ανέφερε πως η αγορά θα λειτουργεί ως χρηματιστήριο ενέργειας και το λογισμικό θα έχει κόστος 5-6 εκ. Λόγω της ακύρωσης του διαγωνισμού, η ελευθεροποίηση της αγοράς αναμένεται να καθυστερήσει ένα χρόνο και να επέλθει τον Ιούλη του 2020. Ένα έμμεσο συμπέρασμα που μπορεί να εξαχθεί και που πολλοί γνώστες του χώρου υπονοούν είναι ότι το νέο σχέδιο μάλλον θα οδηγηθεί σε παγοποίηση. 

Ενώ η Κύπρος ακόμη τρέχει να προλάβει για να  πετύχει του προηγούμενους στόχους , η ολομέλεια της Ευρωβουλής ενέκρινε την Τρίτη(13/11) την προσωρινή συμφωνία που επετεύχθη με το Συμβούλιο τον Ιούνιο για την ενεργειακή απόδοση , τις ανανεώσιμες πηγές και τη διακυβέρνηση της Ενεργειακής Ένωσης, τρεις σημαντικούς νομοθετικούς φακέλους οι οποίοι αποτελούν μέρος του πακέτου Καθαρής Ενέργειας για όλους τους Ευρωπαίους. Μέχρι το 2030, η ενεργειακή απόδοση στην ΕΕ πρέπει να έχει βελτιωθεί κατά 32,5%, ενώ το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα πρέπει να βρίσκεται το λιγότερο στο 32% της τελικής ακαθάριστης κατανάλωσης στην ΕΕ. Και οι δύο αυτοί στόχοι πρόκειται να επανεξεταστούν μέχρι το 2023 και μπορούν μόνο να αυξηθούν και όχι να μειωθούν. Κάθε κράτος μέλος πρέπει να παρουσιάσει δεκαετές «ολοκληρωμένο εθνικό ενεργειακό και κλιματικό σχέδιο» με εθνικούς στόχους, ποσοστά συμβολής, πολιτικές και μέτρα μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2019 και κάθε δέκα χρόνια από εκεί κι έπειτα. Από τη στιγμή που το Συμβούλιο θα εγκρίνει επίσημα τη συμφωνία, οι νέοι κανόνες θα δημοσιευθούν στην Επίσημη Εφημερίδα και θα τεθούν σε ισχύ 20 μέρες μετά τη δημοσίευση τους. Ο κανονισμός για τη διακυβέρνηση θα εφαρμοστεί απευθείας σε όλα τα κράτη-μέλη, ενώ τα κράτη-μέλη θα πρέπει να μεταφέρουν τα νέα στοιχεία των άλλων δύο οδηγιών στην εθνική τους νομοθεσία το αργότερο 18 μήνες μετά την έναρξη ισχύος τους.