•    Ο σύμβουλος ενεργειακών θεμάτων Άντης Βαρωσιώτης αποκαλύπτει τι κρύβεται πίσω από τα ενεργειακά θέματα
•    «Με τις δικές μας καθυστερήσεις δίνουμε χρόνο στην Τουρκία»
•    «Το εθνικό και γεωστρατηγικό μας συμβαδίζει με ισχυρές παγκόσμιες δυνάμεις και τα συμφέροντά τους»

ΓΡΑΦΕΙ Η
ΧΡΥΣΩ ΑΝΤΩΝΙΑΔΟΥ

Ο Άντης Βαρωσιώτης, γνωστός σύμβουλος ενεργειακών θεμάτων και στρατηγικής, βαθύς γνώστης των θεμάτων των υδρογονανθράκων και του φυσικού αερίου, Πρόεδρος του ανεξάρτητου Κυπριακού Συνδέσμου Υδρογονανθράκων και μέλος του Society of Petroleum Engineers σε συνέντευξή του στη Brief προβαίνει σε αποκαλύψεις για το παρόν και το μέλλον των υδρογονανθράκων στην κυπριακή ΑΟΖ.

Αποκαλύπτει τα λάθη και τις παραλείψεις που έγιναν και γίνονται και καθυστερούν τη μετατροπή της Κύπρου σε ενεργειακή δύναμη της περιοχής, όπως κατ’ επανάληψη προβλήθηκε. Ο κ. Βαρωσιώτης επισημαίνει πως «οι καθυστερήσεις, τα πειράματα, τα συμφέροντα και οι προκαταλήψεις που επικρατούν στον τόπο μάς οδήγησαν σε στασιμότητα και έλλειψη ανταγωνιστικότητας. Αντί να είμαστε πλουτοπαραγωγική χώρα με τεράστια αποθέματα φυσικών πόρων, έχουμε θέσει τον εαυτό μας όμηρο 
των μικροπολιτικών και προσωπικών σκοπιμοτήτων».  

Η απαραίτητη μετάβαση
Ήσασταν από τους λίγους που πιστέψατε στα οφέλη των κυπριακών υδρογονανθράκων και τις προοπτικές που διανοίγονται για την Κύπρο. Μάλιστα είχατε δηλώσει πως «μία ενεργειακά βασισμένη οικονομική ανάπτυξη πρέπει να εστιάζει στην ενεργειακή ασφάλεια, την επαρκή προμήθεια και την προστασία του περιβάλλοντος». Μια δεκαετία μετά, κατά την οποία όλοι μιλούν για υδρογονάνθρακες, πράσινη οικονομία και ανάπτυξη, πού βρισκόμαστε;

Η σημερινή κατάσταση πραγμάτων δεν διαφέρει από την κατάσταση που επικρατούσε στην Κύπρο δέκα χρόνια πριν. Σήμερα έχουμε νέα δεδομένα ενώπιόν μας, για να μεταβούμε στην πράσινη ανάπτυξη, γι’ αυτό και θα πρέπει να έχουμε ολοκληρωμένη ενεργειακή στρατηγική, πολιτική και όραμα.

Η παγκόσμια οικονομία στον τομέα της ενέργειας και των υδρογονανθράκων και ειδικά του φυσικού αερίου άρχισε να ανακάμπτει στη μετά Covid -19 περίοδο κατά την οποία η ζήτηση μειώθηκε κατά 3% το 2020. Η παροδική μείωση αντιστράφηκε το δεύτερο εξάμηνο του 2021 και αναμένεται να είναι μεγαλύτερη το 2022, εξαιτίας των επενδύσεων χωρών της Μέσης Ανατολής στον τομέα του φυσικού αερίου για τις δικές τους ανάγκες και για κάλυψη της παγκόσμιας ζήτησης.

Η Μέση Ανατολή σήμερα παράγει 680 δις m³ κυβικά μέτρα φυσικού αερίου και αναμένεται να φτάσει τα 900 δις κυβικά μέτρα μέχρι το 2030. Οι στόχοι που έχουν τεθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση στη Διάσκεψη για το Κλίμα (COP21) των Ηνωμένων Εθνών το 2015 για μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και τη μετάβαση στην πράσινη ανάπτυξη μέσω Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, είναι προς τη σωστή κατεύθυνση. Αναμένουμε ότι στο μείγμα των ενεργειακών πράσινων λύσεων θα προστεθεί και το φυσικό αέριο και η πυρηνική ενέργεια.

Το International Energy Agency προβλέπει ότι μέχρι το 2035, η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας θα προέρχεται από ΑΠΕ. Όμως, το μέλλον για το φυσικό αέριο είναι ευοίωνο, αφού η διείσδυση των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα κυμάνθηκε στο 15,3% παρά τις επενδύσεις των ευρωπαϊκών χωρών που ανέρχονται σε περίπου 4 δισεκατομμύρια ευρώ κατ’ έτος. 

Πρόσφατα, πραγματοποιήθηκε το COP26 στη Γλασκόβη με στόχο την επιτάχυνση των προγραμμάτων και στόχων που συμφωνήθηκαν στη διάσκεψη των Παρισίων για την κλιματική αλλαγή το 2015. Ο σκοπός του COP26 είναι η μείωση των εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου  στο 45% μέχρι το 2030 και μέχρι το 2050 στο μηδέν. Η προσπάθεια είναι να ανακοπεί η αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2,7 βαθμούς κελσίου μέχρι το 2100. 

Η μετάβαση από ρυπογόνους υδρογονάνθρακες, γαιάνθρακα ή λιγνίτη είναι απαραίτητη και προς την ορθή κατεύθυνση καθώς το φυσικό αέριο ως μεταβατικό καύσιμο θα είναι πρωταγωνιστής και θα ανταγωνίζεται το υδρογόνο.

Ασφάλεια και επαρκής προμήθεια
Χρόνια πριν είχατε δηλώσει πως «μία ενεργειακά βασισμένη οικονομική ανάπτυξη πρέπει να εστιάζει στην ενεργειακή ασφάλεια, την επαρκή προμήθεια και την προστασία του περιβάλλοντος». 

Θεωρώ πως πρέπει να γίνουν πολλά αναφορικά με την ενεργειακή ασφάλεια, την επαρκή προμήθεια και την προστασία του περιβάλλοντος από την Κυπριακή Δημοκρατία για να μετάβουμε σε μια οικονομική και ενεργειακή ανάπτυξη. 

Οι καθυστερήσεις, τα πειράματα, τα συμφέροντα και οι προκαταλήψεις μάς οδήγησαν σε στασιμότητα και έλλειψη ανταγωνιστικότητας. Αντί να είμαστε πλουτοπαραγωγική χώρα με τεράστια αποθέματα φυσικών πόρων, έχουμε θέσει τον εαυτό μας όμηρο στις μικροπολιτικές και προσωπικές σκοπιμότητες.  

Θεωρείτε πως έγινε η  σωστή αξιοποίηση των αποθεμάτων υδρογονανθράκων που υπάρχουν στην Κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη ώστε να μεγιστοποιηθούν τα οφέλη για την κυπριακή κοινωνία και για τις μελλοντικές γενιές; Τι άλλο μπορεί να γίνει;

Το ερώτημά σας είναι θεωρητικό γιατί μέχρι σήμερα, 11 χρόνια μετά την ανακάλυψη υδρογονανθράκων στην κυπριακή ΑΟΖ, δεν έγινε καμία εμπορική εκμετάλλευση ώστε η κυπριακή κοινωνία να απολαμβάνει οικονομικά οφέλη. Η Κυπριακή Δημοκρατία έχει έσοδα από τα δικαιώματα εξορύξεων και από ορισμένες οικονομικές δραστηριότητες που χρειάζονται κατά καιρούς οι πολυεθνικές εταιρείες. 

Από τον Δεκέμβριο του 2011, χρονιά κατά την οποία η Nobel Energy ανακοίνωσε επίσημα ότι εντόπισε καλής ποιότητας κοιτάσματα φυσικού αερίου στο βαθύ τεμάχιο 12 (Αφροδίτη) και παρά τις νέες ανακαλύψεις από την ENI και ExxonMobil/Qatar Petroleum, παρατηρούμε μια στασιμότητα αδικαιολόγητη, παρά τις εξαγγελίες της κυβέρνησης και των διαφόρων παραγόντων ότι θα έχουμε κυπριακό φυσικό αέριο το 2021, το οποίο μετά παραπέμπεται στο 2023 και ίσως και αργότερα.

Στην παρούσα φάση, παρά τις προτάσεις που έχουν τεθεί στο τραπέζι για το «MIDSTREAMING» και από μέλη του Συνδέσμου Υδρογονανθράκων Κύπρου (COGA) για όλες τις δραστηριότητες που ακολουθούν την εξόρυξη και παραγωγή των υδρογονανθράκων και περιλαμβάνουν την επεξεργασία, αποθήκευση, μεταφορά και τη διάθεση των υδρογονανθράκων, δεν έχουν προχωρήσει σε κανένα σημείο. 

Το στάδιο αυτό στην αλυσίδα  της βιομηχανίας των υδρογονανθράκων είναι το σημαντικότερο ώστε να απολαμβάνουν οφέλη η οικονομία και η κοινωνία αλλά και ως επένδυση για τις μελλοντικές γενεές. 

Αυτή η δραστηριότητα επιτρέπει στον αδειούχο παραγωγό να εκμεταλλευτεί εμπορικά τα εξορυχθέντα κοιτάσματα, είτε αυτά αφορούν τη μεταφορά τους μέσω αγωγών ή πλωτών μέσων (FPSO, FLNG) σε κάποια χερσαία εγκατάσταση ή τη μεταφορά τους σε κάποια μονάδα κατανάλωσης όπως π.χ. στα τερματικά της ΑΗΚ για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ή τη συμπίεση ή την υγροποίηση του φυσικού αερίου για εξαγωγές και δημιουργία πλούτου για την κυπριακή οικονομία.  

Εθνική ενεργειακή πολιτική
Τι προτείνετε;

Είναι επιβεβλημένη η θέσπιση μιας ενιαίας, άμεσης και χωρίς άλλες καθυστερήσεις ολοκληρωμένης εθνικής ενεργειακής πολιτικής με διπλό στόχο: (α) την άμεση εκμετάλλευση των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην κυπριακή ΑΟΖ για εγχώρια χρήση και ασφάλεια ανεφοδιασμού και για την καταπολέμηση της καταθλιπτικής ενεργειακής φτώχειας και του πανάκριβου ηλεκτρικού ρεύματος που δεν σηκώνουν τα νοικοκυριά και κρατά αιχμάλωτη την ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα.   (β) Στην απόκρουση των ενεργειών της Τουρκίας η οποία απειλεί με την επικίνδυνη εξωτερική πολιτική της την Κύπρο και την τριμερή συνεργασία Κύπρου - Αιγύπτου και Ισραήλ.

Οι ενέργειες αυτές θα πρέπει να αναληφθούν καθώς με τις δικές μας καθυστερήσεις «σκόπιμες και μη» παρέχεται χρόνος στην Τουρκία για να εξοπλιστεί με γεωτρύπανα, πλατφόρμες εξόρυξης, σεισμογραφικά καράβια και να καταστεί απειλητική έναντι της Κύπρου και των εταίρων της με την παράνομη διάσπαση της κυπριακής ΑΟΖ με την ούτω καλουμένη «Γαλάζια Πατρίδα». Με την επιβεβλημένη, άμεση και κατ’ επείγουσα εξόρυξη των κοιτασμάτων στην κυπριακή ΑΟΖ και την τριμερή συνεργασία, θα διαμορφωθεί μια δυναμική τροχιά υλοποίησης συγκεκριμένων έργων και δράσεων.

Τόλμη και αποφασιστικότητα
Από όσα αναφέρετε αντιλαμβανόμαστε πως οι υδρογονάνθρακες μπορούν να δημιουργήσουν συμμαχίες και να προσφέρουν οικονομική και ενεργειακή ασφάλεια.

Οι υδρογονάνθρακες είναι άμεσα συνδεδεμένοι με μια ενεργητική εξωτερική πολιτική εξισορρόπησης, κατά την οποία τα συμφέροντα των κρατών και των εταιρειών με τη συγκέντρωση στρατηγικής ισχύος μέσω εγχώριας κινητοποίησης ή δημιουργίας συμμαχιών και οικονομικού σχεδιασμού, προσφέρουν διπλωματική θωράκιση και ενεργειακή ασφάλεια.

Έχω την εντύπωση ότι οι κυβερνώντες ίσως δεν έχουν αντιληφθεί τα οικονομικά μεγέθη που συζητάμε, ή μάλλον ξέρουν πολύ καλά και ακούνε επιλεκτικά για δικούς τους λόγους. Γιατί το τεμάχιο «Αφροδίτη» μπήκε στον πάγο και τώρα όλες οι ελπίδες κινούνται προς το τεμάχιο 10 «Γλαύκος» που διαχειρίζεται η ExxonMobil και Qatar Petroleum;

Μακάρι σύντομα να ακούσουμε καλά νέα για το κοίτασμα «Γλαύκος» και να ξεπερνά τα 7- 8 τρις κυβικά πόδια. Μια τέτοια ανακάλυψη θα ανοίξει την όρεξη και θα ξαναζεστάνει το ενδιαφέρον για την κυπριακή ΑΟΖ.

Η οικονομική εκμετάλλευση του τεμαχίου «Αφροδίτη» είναι πέραν του ΑΕΠ της χώρας, και ίσως πρέπει να κληθούν οι εταιρείες (Chevron – Shell – Delek) και να υπογραφεί μια νέα συμφωνία με χρονοδιάγραμμα, και εάν χρειαστεί και με χρηματοδότηση στις υποδομές ή πώληση ποσοστού σε τρίτες εταιρείες που έχουν τη διάθεση να προχωρήσουν τάχιστα.
Το χρονολογημένο πρόβλημα με τη συνεκμετάλλευση με το Ισραήλ πρέπει να επιλυθεί άμεσα, γιατί τα συμφέροντα είναι κοινά και έτσι θα ενδυναμώσουμε τη συνεργασία.

Το εθνικό και γεωστρατηγικό συμφέρον της χώρας συμβαδίζει με ισχυρές παγκόσμιες δυνάμεις και τα συμφέροντά τους στον τομέα συμπλέουν με τα δικά μας (Γαλλία, ΗΠΑ, Ισραήλ και Ολλανδία). Εκείνο που απαιτείται είναι τόλμη, όραμα και αποφασιστικότητα.

Ποια λάθη, καθυστερήσεις και πισωγυρίσματα έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια που αναβάλλουν για αύριο τη μετατροπή της Κύπρου σε ενεργειακό κέντρο, όπως μας είχαν υποσχεθεί;
Δεν επιθυμώ να αναφερθώ σε συγκεκριμένα λάθη ή κακούς χειρισμούς και πολιτικές. Η αρχιτεκτονική της ενεργειακής ασφάλειας της χώρας δεν κατάφερε να θωρακίσει την Κυπριακή Δημοκρατία ή την κυπριακή ΑΟΖ με οποιουσδήποτε τρόπους, πέραν των επικοινωνιακών τεχνασμάτων και των διακηρύξεων.

Η έλλειψη εξειδικευμένων τεχνοκρατών και εμπειρογνωμόνων στον τομέα και η άρνηση της κυβέρνησης να ακούσει προτάσεις με τη δικαιολογία ότι ήταν ανεπίκλητες (unsolicited) και δοκιμασμένες και ώριμες λύσεις για νέες τεχνολογίες είναι, κατά την άποψή μου, οι σημαντικότερες παραλείψεις για τα πισωγυρίσματα στον επιδιωκόμενο σκοπό. 

Ο Σύνδεσμος Υδρογονανθράκων Κύπρου συμμετείχε σε πέραν των 120 εξειδικευμένων συνεδρίων και παρουσιάσεων στην Κύπρο και στο εξωτερικό και είναι στην πρώτη γραμμή των εξελίξεων στον τομέα. Οι εισηγήσεις μας αλλά και η πρόσκληση εταιρειών να συμμετέχουν σε έργα με κοινοπραξίες για την ανάπτυξη του τομέα, μάς βρήκε πολλές φορές αντιμέτωπους με ντόπια συμφέροντα και ασκήσαμε σκληρή κριτική.

Αναφέρω τη μετατροπή του λιμανιού στο Βασιλικό σε ενεργειακή βάση εξυπηρέτησης των εταιρειών υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο.

Εργαστήκαμε για την προώθηση πλωτών λύσεων χαμηλού κόστους και υποδομών ως βιώσιμες λύσεις, απευθυνθήκαμε στην ελληνο-ισραηλινή Energean International που προσφέρθηκε να μας προμηθεύσει με φυσικό αέριο μέσω αγωγού από το Ισραήλ χωρίς κόστος για την Κύπρο, μια επένδυση της τάξης των €200 εκατομμυρίων, όπου ο αγωγός θα μπορούσε να ήταν παρακλάδι και των κυπριακών κοιτασμάτων και θα εξασφάλιζε την ενεργειακή ασφάλεια και ανεφοδιασμό της χώρας.

Ερωτηματικά
Θεωρείτε, λοιπόν, ότι δημιουργούνται ερωτηματικά για κάποια θέματα που δεν έτυχαν του κατάλληλου χειρισμού;
 Πιστεύω ότι ορισμένα θέματα που χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης γιατί η μη προώθηση τους ή και η απόρριψή τους δημιουργούν ερωτηματικά.

Ορισμένες φορές η κυπριακή παθητική πολιτική προς την εξισορρόπηση της λογικής είναι αντίθετες.

Ας πάρουμε το παράδειγμα του Ισραήλ που έχει επιτύχει και θέτει σε παραγωγή τα κοιτάσματα του φυσικού αερίου στο Ταμάρ και το Λεβιάθαν με εξαγωγικό προσανατολισμό αλλά και για κάλυψη της εγχώριας αγοράς ηλεκτρισμού. Οι εταιρείες που ενεργοποιούνταν στο Ισραήλ είναι οι ίδιες που διαχειρίζονται και ορισμένα από τα κυπριακά κοιτάσματα.

Σοβαρές προτάσεις για πλωτή μονάδα παραγωγής και αποθήκευσης (FPSO) είχαν κατατεθεί από την εταιρεία Nobel για εκμετάλλευση του Αφροδίτη (απορρίφθηκε), πρόταση από την καναδική εταιρεία SeaNg για συμπιεσμένο φυσικό αέριο μέσω ιδιόκτητων πλοίων (απορρίφθηκε ως νέα τεχνολογία), ειδική πλατφόρμα παραγωγής (Jackup rig) προτάθηκε να τοποθετηθεί στο κοίτασμα «Αφροδίτη» για παραγωγή από την Technip αλλά και αυτή απορρίφθηκε.

Τα πλεονεκτήματα εξασθενούν
Την τελευταία δεκαετία και ιδιαίτερα από το 2013 και εντεύθεν έχουμε ως Κυπριακή Δημοκρατία υπογράψει MOU (Memorandum of Understanding) με τη Nobel Energy τώρα Chevron, για την κατασκευή τερματικού υγροποίησης φυσικού αερίου (LNG Plant), έχουμε υπογράψει με την αιγυπτιακή κοινοπραξία για αγωγό φυσικού αερίου από το οικόπεδο 12 «Αφροδίτη» προς τα αιγυπτιακά τερματικά Damieta/Idcu και έχουμε επίσης υπογράψει μνημόνιο συνεργασίας για τον αγωγό East Med. Ωστόσο όλα αυτά δεν έχουν προωθηθεί.

Η καθυστέρηση και η αναβλητικότητα ως αφορμή, οι χαμηλές τιμές στις αγορές, η μεταβλητότητα της γεωπολιτικής και των σχεδιασμών της Ανατολικής Μεσογείου, οι απειλές της Τουρκίας και πρόσφατα η ανακήρυξη της «Γαλάζιας Πατρίδας» του Ερτογάν, έφεραν ένα εκρηκτικό μείγμα.

Η παρενόχληση της ιταλικής εταιρείας ENI από το τουρκικό ναυτικό κορυφώνει το ενδιαφέρον για τις επόμενες κινήσεις στη σκακιέρα. Λόγοι όπως η πανδημία του COVID-19 είναι σίγουρα εξωγενείς και απρόβλεπτοι αλλά σε ένα συγκροτημένο κράτος πρέπει να υπάρχουν οι διαδικασίες διαχείρισης του κινδύνου και του ρίσκου. Το θέμα είναι ποιους σχεδιασμούς και στρατηγική έχουμε για να είμαστε αξιόπιστοι προς τους συνεργάτες, τις εταιρείες και τους λαούς των χωρών μας; 

Φοβάμαι ότι αργήσαμε και σιγά σιγά τα πλεονεκτήματα της Κύπρου θα εξασθενήσουν. Οι γίγαντες της βιομηχανίας στη Μέση Ανατολή, Ασία, Αυστραλία, Ρωσία και ΗΠΑ κάνουν σταθερά βήματα και υπογράφουν μακροπρόθεσμα συμβόλαια για τα οποία αφήνουν μικρό περιθώριο για το κυπριακό φυσικό αέριο να εισέλθει στο ανταγωνιστικό πεδίο της αγοράς ενέργειας.
 
Οι επενδύσεις σε αγωγό
Πότε να αναμένουμε τα αποτελέσματα της αξιοποίησης των κυπριακών υδρογονανθράκων και πώς;
Η άποψή μου είναι ότι το τεμάχιο 12 «Αφροδίτη», πρέπει να συμπεριληφθεί στις πιθανές λύσεις γι’ αντιμετώπιση της ακρίβειας της ηλεκτρικής ενέργειας στην Κύπρο και να τεθεί ένα ορόσημο για την ανανέωση της σύμβασης με όσους εμπλέκονται στο κοίτασμα. Οι εταιρείες (Chevron, Shell και Delek) έχουν πολύ καλής ποιότητας φυσικό αέριο της τάξης των 4,5 τρις. κυβικών ποδιών (περίπου 125 δις κυβικά μέτρα) και είναι αδρανές από το 2011. Τις εταιρείες αυτές τις εξυπηρετεί η κοινή διακήρυξη, ότι το φυσικό αέριο του κοιτάσματος «Αφροδίτη» θα διοχετευθεί μέσω αγωγού στην Αίγυπτο, χωρίς να έχει ληφθεί πρόνοια στους ισολογισμούς ή στις ενημερώσεις προς τους επενδυτές και στα χρηματιστήρια στα οποία είναι εισηγμένες. 

Η  Υπουργός Ενέργειας θα μπορούσε να μελετήσει τη μίσθωση πλωτής μονάδας (FPSO) ή τμηματικού αγωγού προς την Κύπρο που μπορεί να λειτουργήσει ως το πρώτο σκέλος του αγωγού «East Med». 

Οι προτεινόμενες υποδομές εισαγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου της ΕΤΥΦΑ όταν παραδοθούν και τεθούν σε λειτουργία μαζί με τις υφιστάμενες υποδομές της εταιρείας VTTV, μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως σημεία σύνδεσης με τις χερσαίες υποδομές. Το κρατικό τερματικό πρέπει να μπορεί να λαμβάνει και Φυσικό Αέριο μέσω αγωγού αλλά και να εξάγει.
Υπάρχουν εταιρείες στον τομέα που ενδιαφέρονται να επενδύσουν σε τέτοιο αγωγό που θα μας δίνει τη δυνατότητα να επεξεργαστούμε το φυσικό αέριο και τα παράγωγά του στη μεταποίηση και στη δημιουργία σύγχρονης βιομηχανίας χημικών και άλλων πρώτων υλών από τους υδρογονάνθρακες.