Είναι πλέον δεδομένο πως τα ενοίκια, ειδικότερα στην παραλιακή πόλη της Λεμεσού αλλά και στην πρωτεύουσα, έχουν αυξηθεί και οι τιμές έχουν επανέλθει στα προ κρίσης επίπεδα. Σε μερικές περιοχές οι τιμές είναι ψηλότερες από όσο ήταν κατά την διάρκεια της φούσκας των ακινήτων την περασμένη δεκαετία. Ενώ οι τιμές των ενοικίων αυξάνονται, την ίδια ώρα η αύξηση των μισθών είναι από αναιμική ως μηδενική, με εξαίρεση αυτών των δημοσίων υπαλλήλων. Αυτοί που νιώθουν περισσότερο αυτήν τη δυσαναλογία στη σχέση ενοικίων – μισθών είναι φυσικά οι  χαμηλόμισθοί και οι νέοι. 

Πολλοί είναι αυτοί που σχετίζουν την αύξηση στα ενοίκια με το Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα, που μερικοί αναφέρουν λανθασμένα ως «πώληση» διαβατηρίων. Όχι μόνο μια αγορά φυσικά και δεν επηρεάζεται από ένα μόνο παράγοντα αλλά η αύξηση στα ενοίκια παρατηρήθηκε και στη Λευκωσία όπου δεν υπάρχουν τέτοιες αναπτύξεις. Στη Λάρνακα, όπου υπάρχουν τέτοιες αναπτύξεις, βάσει του Κυπριακού Επενδυτικού Προγράμματος, τα ενοίκια δεν είχαν αντίστοιχη αύξηση όπως στη Λεμεσό και στη Λευκωσία. Εκείνο που με βεβαιότητα μπορεί να λεχθεί είναι πως ο κύριος υπεύθυνος για την κατάσταση δεν είναι άλλος από το ίδιο το Κράτος. 

Με την υπερπροστασία που δόθηκε από το Κράτος στην πρώτη κατοικία, τα πιστωτικά ιδρύματα είναι πολύ συντηρητικά στην παραχώρηση οικιστικών δανείων. Έτσι, έχουμε το φαινόμενο ενώ ο δανεισμός είναι πλέον φτηνός, λόγω χαμηλών επιτοκίων, δεν είναι διαθέσιμος στους χαμηλόμισθούς και στα νεαρά ζευγάρια. Αυτό έχει οδηγήσει στην αναζήτηση στέγης για ενοικίαση. Τα διαθέσιμα όμως ακίνητα για ενοικίαση δεν αυξήθηκαν ανάλογα. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει αρκετή προσφορά ακινήτων για ενοικίαση ενώ η ζήτηση έχει αυξηθεί.

Η κατάσταση δεν αναμένεται να αλλάξει σύντομα για πολύ απλούς λόγους, και πάλι εξ υπαιτιότητας του Κράτους, όπως: (α) με ένα νομικό σύστημα που προστατεύει τους κακούς ενοικιαστές, οι ιδιοκτήτες προτιμούν να τα διαθέτουν μέσω του Airbnb ή παρόμοιων πλατφόρμων, (β) η υπερβολική γραφειοκρατία εμποδίζει την αγορά να προσαρμοστεί έγκαιρα στις ανάγκες της, όπως πχ τις 126 τουλάχιστον μέρες που χρειάζεται για να εκδοθεί μια πολεοδομικά άδεια.    

Σε αυτήν την εξίσωση πρέπει να προστεθεί και ο κρατικός παρεμβατισμός. Η ακίνητη βιομηχανία είναι ίσως η πιο ρυθμιζόμενη από το κράτος βιομηχανία. Οι πολεοδομικές αρχές ελέγχουν το είδος και το μέγεθος μιας οικιστικής κατασκευής δια μέσου των ορίων των συντελεστών δόμησης ως και την επιτρεπόμενη χρήση της γης. Και όπως έγραψα πιο πάνω, τους παίρνει πάρα πολύ καιρό να εκδώσουν μια πολεοδομική άδεια. Ως αποτέλεσμα, επιπρόσθετα των χαμηλών συντελεστών δόμησης που επιβάλλονται, η αγορά δεν μπορεί να ανταποκριθεί έγκαιρα στις ανάγκες λόγω της γραφειοκρατίας. 

Το πρόβλημα των υψηλών ενοικίων δεν λύνονται με τις επιδοτήσεις από τα χρήματα των φορολογουμένων. Πέραν του ότι είναι άδικο να χρησιμοποιούνται «χρήματα των άλλων», ο φορολογούμενος έχει ήδη επιβαρυνθεί αρκετά με την ούτω καλούμενη κοινωνική πολιτική για στέγαση, π.χ. με τα €33εκ τον χρόνο για το Εστία.  Επιπρόσθετα, οι επιδοτήσεις των ενοικίων απλώς θα απορροφηθούν από τους ιδιοκτήτες. Αυτό είδαμε στην περίπτωση της επιδότησης ενοικίων προς τους φοιτητές και πρόσφυγες, δεν οδήγησαν καν στη συγκράτηση των ενοικίων. 

Το πρόβλημα μπορεί και πρέπει να αντιμετωπιστεί σήμερα κιόλας για να βοηθηθούν οι χαμηλόμισθοί και τα νεαρά ζευγάρια. Ένα αποτελεσματικό μέτρο θα ήταν η κατάργηση της πολεοδομικής άδειας και την άδεια οικοδομής, όπως ήταν η πρόταση που κατάθεσε ο κ. Γ. Λιλλήκας τον Φεβρουάριου 2018, και η ευθύνη να βαραίνει τον αρχιτέκτονα ως προς την συμμόρφωση του developer με τους σχετικούς νόμου και κανονισμούς. Αυτό το μέτρο θα αφαιρέσει πολλούς μήνες καθυστέρησης στην Αγορά να προσαρμοστεί στις ανάγκες της. Η αύξηση των συντελεστών δόμησης για πολυκατοικίες επίσης είναι ακόμη ένα μέτρο αντιμετώπισης. Εκεί που θα κτιζόταν πχ μια τριώροφη πολυκατοικία λόγω των υφιστάμενων συντελεστών δόμησης αν κτιστεί μια εξαώροφη θα θέσει περισσότερα διαμερίσματα στην αγορά εξισορροπώντας την σχέση προσφοράς και ζήτησης. Η επίσπευση και η απλοποίηση των νομικών διαδικασιών κατά κακών ενοικιαστών είναι εκ των ων ουκ άνευ. Όταν χρειάζονται 3 και 4 χρόνια για να γίνει έξωση σε ένα κακό ενοικιαστή, δεν είναι μόνο προς τη ζημιά του ιδιοκτήτη αλλά και των άλλων ενοικιαστών γιατί το ακίνητο που κατέχει ο κακός ενοικιαστής αφαιρεί από την προσφορά στην Αγορά.       

Μέχρι να γίνουν τα πιο πάνω, ας συνεχίσουν να κάνουν μερικοί εκδηλώσεις διαμαρτυρίας έξω από το Προεδρικό ή το Διοικητήριο Λεμεσού φωνάζοντας πως φταίει ο νεοφιλελευθερισμός, την στιγμή που αυτός είναι η λύση στο πρόβλημα των ακριβών ενοικίων.