ΓΡΑΦΕΙ Η
ΗΒΗ ΛΑΜΠΡΟΥ*

Σε μια κοινωνία, σε μια πολιτεία η ελευθερία δεν θα έπρεπε να τεμαχίζεται μεταξύ ημών και υμών. Primus inter pares δεν μεταφράζεται εγώ είμαι λίγο πιο ελεύθερος, λίγο πιο ίσος. Το ίδιο ισχύει για τους θεσμούς της πολιτείας, για θεσμούς της κοινωνίας. Όταν μιλάμε για θεσμούς συζητάμε και για τα Μέσα Επικοινωνίας και τους δημοσιογράφους. Ο ρόλος τους, η θέση τους είναι θεσμική και όχι κρατική, ή κυβερνητική. Με αφορμή τη δίωξη στην Ελλάδα, του Κώστα Βαξεβάνη, δημοσιογράφου και εκδότη της εφημερίδας Documento  και της Γιάννας Παπαδάκου, γράφεται αυτό το κείμενο.

Η συντηρητική κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη χορήγησε  το 2020 γενναιόδωρες φορολογικές εκπτώσεις και  διαφήμιση στα μέσα ενημέρωσης. ΜΜΕ που θεωρήθηκαν αντιπολιτευτικά , επικριτικά στην κυβέρνηση ή όσα ασκούσαν σε μεγάλο βαθμό διερευνητική δημοσιογραφία, είτε πήραν ένα δυσανάλογα μικρό μερίδιο  της κρατικής διαφημιστικής καμπάνιας των 20 εκατομμυρίων ευρώ σχετικά με τον COVID, είτε παρέμειναν επιδεικτικά εκτός. Το ελληνικό Υπουργείο Υγείας απαγόρευσε σε ιατρικό προσωπικό να μιλά στα ΜΜΕ, ενώ οι δημοσιογράφοι έκαναν ρεπορτάζ στα νοσοκομεία κατόπιν άδειας της κυβέρνησης.

Όταν κυκλοφόρησε video στα social media  με τον πρωθυπουργό να παραβιάζει τους κανόνες του lockdown τα δημόσια τηλεοπτικά κανάλια έλαβαν εντολή να μην το μεταδίδουν.  Η προσπάθεια της κυβέρνησης να περιορίσει, να ελέγξει τη ροή των πληροφοριών είναι εμφανής. 

Ο Βαξεβάνης και η Παπαδάκου διώκονται για κατάχρηση εξουσίας και συνέργεια για τα δημοσιεύματα τους με τα οποία αποκάλυψαν την εμπλοκή  ισχυρών πολιτικών αλλά και οικονομικών παραγόντων στο σκάνδαλο  NOVARTIS, ένα σκάνδαλο που ταλάνισε πολλές χώρες στην Ευρώπη. Δικάζονται δηλαδή δύο δημοσιογράφοι για το περιεχόμενο της δουλειάς τους, το οποίο βασίζεται σε στοιχεία και τεκμήρια που εύκολα αν δεν ισχύουν θα μπορούσαν να ανασκευαστούν και να καταρριφθούν. 

Αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα δεν είναι ούτε τυχαίο, ούτε αποκλειστικά ελληνικό. Από αυτή εδώ τη στήλη με εμμονική ίσως επιμονή συζητώ την ανάδυση του αυταρχισμού στην Ευρώπη.

Ο περιορισμός στην ελευθερία του τύπου είναι ένα ακόμα δείγμα αυτού. Οι προσπάθειες αυτές δεν έχουν να κάνουν μόνο με καταγγελίες κατά δημοσιογράφων, αλλά επιδιώκονται   κύρια με ρυθμιστικές ή οικονομικές πιέσεις στα ΜΜΕ. Κυβερνήσεις και ιδιοκτησίες ΜΜΕ διαπλέκονται ή αν προτιμάται συνδιαλέγονται.

Το θεμελιώδες δικαίωμα αναζήτησης και διάδοσης πληροφοριών μέσω ανεξάρτητων ΜΜΕ δέχεται επίθεση και μέρος της επίθεσης προέρχεται από μια θεσμική πηγή. Εκλεγμένοι ηγέτες σε πολλές δημοκρατίες, οι οποίοι θα έπρεπε να είναι οι πιο ένθερμοι υπερασπιστές της ελευθερίας του Τύπου, έχουν κάνει σαφείς προσπάθειες να φιμώσουν τις επικριτικές φωνές ενημέρωσης και να ενισχύσουν τα μέσα που εξυπηρετούν ευνοϊκή κάλυψη. Η τάση συνδέεται με την παγκόσμια παρακμή της ίδιας της δημοκρατίας: Η διάβρωση της ελευθεροτυπίας είναι και σύμπτωμα και συμβάλλει στην κατάρρευση άλλων δημοκρατικών θεσμών και αρχών.

*Η Ήβη Λάμπρου είναι καθηγήτρια στο Τμήμα Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου Frederick.