ΓΡΑΦΕΙ Η
ΗΒΗ ΛΑΜΠΡΟΥ*

Η δημοσίευση της άποψης μαθήτριας για τη διδασκαλία των θρησκευτικών με έκανε να διερωτηθώ για το πόσες φορές έχει συζητηθεί το θέμα δημόσια στα Μέσα Επικοινωνίας. Η συζήτηση όπως και άλλες που βάλλουν κατά του υπάρχοντος εκπαιδευτικού ιδεολογήματος δεν κατέληξε πουθενά, δεν μετέπεισε κάποιον, δεν ακούμπησε τους έχοντας εξουσία.  Γιατί όποια αλλαγή στο εκπαιδευτικό σύστημα, εμπεριέχει σοβαρούς κινδύνους για την εξουσία.

Δεν πιστεύω πως υπάρχει τέλειο εκπαιδευτικό σύστημα. Καταλαβαίνω όμως πως ένα εκπαιδευτικό σύστημα μπορεί να έχει προσανατολισμό στο μέλλον ή στο παρελθόν. Η κατασκευή και διατήρηση της ιδέας ενός ενδόξου παρελθόντος είναι κεντρική στη δική μας εκπαίδευση. Τα θρησκευτικά είναι αναγκαίος σημαιοφόρος, ή έστω παραστάτης σε αυτή την εξιστόρηση.

Αυτό το παρελθόν αποτελείται από μυθοπλασίες που μιλούν για έναν ανίκητο, άφοβο, αλώβητο λαό που σε κάθε του βήμα ξεκάθαρα καθοδηγείται από αξίες ενός ηρωικού έθνους παντρεμένου με μια και μόνο θρησκεία. Πάντα τυχαίνει να προδίδεται από κάποιους λίγους, κακούς Εφιάλτες, και τότε πέφτει μαχόμενος και υποδουλώνεται. Δεν γνωρίζει τη συλλογική ευθύνη. Να μη μιλήσουμε για ατομική ευθύνη – δεν υπάρχει στο λεξιλόγιο. 

>>> Όλες οι απόψεις που φιλοξενεί η Brief <<<

Αυτή η κυρίαρχη ρητορική πλασάρεται σε κάθε μάθημα, από τα μαθηματικά, υπερπροβάλλοντας ότι προέρχεται από τους αρχαίους  Έλληνες,  χωρίς σχεδόν ποτέ να αναφερθούμε πως π.χ  οι αριθμοί είναι αραβικοί, μέχρι τα θρησκευτικά, με την μονόπλευρη παρουσίαση της  χριστιανοσύνης ως ελληνοορθοδοξίας.  Η συνταγματική πολιτεία και το δικαίωμα στην ανεξιθρησκεία, αλλά και ο σεβασμός στη διαφορετικότητα  πεθαίνουν κάθε μέρα στα σχολεία μας.  Η ευθύνη εδώ ανήκει  ασφαλώς στην πολιτεία όπως εκφράζεται από βουλή και κυβέρνηση που δεν αναλαμβάνουν το πολιτικό κόστος του διαχωρισμού κράτους εκκλησίας. 

Η χρησιμότητα της προσήλωσης σε ένα ηρωικό παρελθόν είναι σημαντική για τις εξουσίες.  Επιτρέπει την ανάδειξη της διαφορετικότητας σε εχθρό, επιβάλει την ομοιομορφία, δημιουργεί νοσταλγικές εικόνες έτοιμες να χρησιμοποιηθούν για τη διαμόρφωση μιας συχνά ανέφελης ελπίδας. Μιας ελπίδας που δεν επιτρέπει τη μετακίνηση, τη διαφοροποίηση, την αλλαγή, γιατί «πάλι με χρόνια με καιρούς, πάλι δικά μας θα ναι». Κάπως έτσι φτάσαμε στα 46 χρόνια ημικατοχής και είμαστε ένα σκαλοπάτι πριν τη διχοτόμηση.

Στο έργο του «Γαλιλαίος» ο Bertholt Brecht προβάλει την διαμάχη θρησκείας και επιστήμης, δόγματος και κριτικής σκέψης, μύθου και γεγονότων. Βάζει τον Γαλιλαίο να απαντά ως αντιήρωας σε μαθητή του «αλλοίμονο στη χώρα που έχει ανάγκη από ήρωες». Γιατί σε τι μεταμορφώνεται  τελικά ο ήρωας; Πως χρησιμοποιείται από τις εξουσίες; Σε αναγκαίο μύθο. 

Στην παιδεία μας δε λείπουν τα πολλά και διαφορετικά  μαθήματα, δε λείπει η λατρευτική αντιμετώπιση του παρελθόντος και η ανάδειξη του σε δόγμα ή μύθο. Λείπει ο προσανατολισμός στο μέλλον, ο οποίος συζητεί την ιστορία ως αναφορές και γεγονότα από πολλαπλές οπτικές και δεν καταδέχεται το δεκανίκι μιας κυρίαρχης θρησκευτικής κατήχησης.

Στην παιδεία μας απουσιάζει ηχηρά η αισθητική.

*Η Ήβη Λάμπρου είναι καθηγήτρια στο Τμήμα Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου Frederick