ΓΡΑΦΕΙ Η
ΗΒΗ ΛΑΜΠΡΟΥ*

Τα επιχειρήματα που επικεντρώνονται στα συναισθήματα είναι πολύ αποτελεσματικά, καθώς αυτά βοηθούν στην λήψη αποφάσεων – έστω παρορμητικών, παρακινούν, επιτρέπουν με μεγαλύτερη ευκολία αντιδράσεις και ενέργειες. Στη «Ρητορική» ο Αριστοτέλης συζητάει διεξοδικά το θέμα και
διδάσκει πως η διέγερση ορισμένων συναισθημάτων οδηγεί στην πειθώ. Αρκεί δηλαδή η συναισθηματοποίηση , η συγκίνηση του δέκτη , ακροατή ή συνομιλητή να αλλάξει, να δομήσει συμπεριφορές και αλλαγές. Όταν το συναίσθημα γίνεται το επιχείρημα , το αποτέλεσμα εύκολα κατευθύνεται.

Η επίκληση στο συναίσθημα είναι μια κατάφωρη πλάνη, μια κοινότυπη γενίκευση. Τα γεγονότα και η λογική δεν έχουν την ίδια γοητεία με τα συναισθήματα αφού η ξεκάθαρη λογική δεν είναι πάντα η κεντρική κινητήρια δύναμη της ανθρώπινης εμπειρίας. Επιπλέον οι συναισθηματικές εκκλήσεις
είναι ευκολότερο να οργανωθούν και να πλασαριστούν. Η λογική συζήτηση απαιτεί χρόνο και αφοσίωση καθώς τα δεδομένα και η παράθεσή τους δεν μπορούν να τοποθετηθούν απλά γραμμικά, σε μια πρόταση σε μια συζήτηση. Ωστόσο, αυτή η τακτική είναι κατά βάση ανήθικη αφού το ακροατήριο δεν μπορεί να καθορίσει ορθολογικά πώς θα αντιδρούσε στο επιχείρημά, αν
η συναισθηματική επίκληση δεν υπήρχε.

Έτσι αυτή την εβδομάδα, συζητώντας τα τεκταινόμενα στο Βαρώσι, (ουσιαστικά το μέλλον της ενιαίας Κύπρου) και το επικείμενο «άνοιγμα» της πόλης, ακούσαμε τον λόγο, τη ρητορική των κυβερνώντων να διανθίζεται με επίκληση σε τέσσερα συναισθήματα: ελπίδα, φόβο, θυμό και υπερηφάνεια. Προσεκτικά επιλεγμένες φράσεις ώστε να εντυπωσιάσουν, να επιτρέψουν μια
διέξοδο στο θυμικό, χωρίς όμως ουσιαστικά να δίνουν λύσεις ή απαντήσεις. Δυο κυρίαρχες ρητορικές τακτικές αυτές του guild tripping (της δημιουργίας ενοχών ) και του shaming (της ντροπής) χρησιμοποιήθηκαν ώστε να δημιουργήσουν ένα κλίμα υποταγής και συμμόρφωσης. Αρνητικά φορτισμένες λέξεις ή φράσεις, όπως προδοσία, χρησιμοποιήθηκαν ώστε να δημιουργηθεί
μεταξύ άλλων μια αίσθηση φόβου και ντροπής,

Παράλληλα η χρήση του συναισθήματος ως επιχειρήματος ενισχύει πολωτικές τάσεις, ακραίες θέσεις και τονίζει τις διαφορές, επιτρέποντας με ευκολία την αυταρχικότητα της ανελαστικής αλήθειας. Επιτρέποντας και το «όποιος δεν είναι μαζί μου, είναι εχθρός μου» με ότι αυτό συνεπάγεται.

Το θυμικό μας εύκολα ξυπνάει, και ακόμα πιο εύκολα δεν μας επιτρέπει την ανάλυση, την κατανόηση θέσεων και απόψεων. Το θυμικό μας, λειτουργώντας στην Κοινωνία του Θεάματος εξυπηρετεί το θέαμα. Τιποτ’ άλλο.

*Η Ήβη Λάμπρου είναι καθηγήτρια στο Τμήμα Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου Frederick.