ΓΡΑΦΕΙ Ο 
ΔΡ. ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΟΥΛΛΙΚΚΑΣ*

Η κατάρα των πόρων (the resource curse) είναι ένα φαινόμενο που δημιουργείται στις χώρες οι οποίες έχουν πλούσια αποθέματα πλουτοπαραγωγικών πόρων, με σημείο αιχμής τους υδρογονάνθρακες. Παραδείγματα αποτελούν η Βενεζουέλα και η Νιγηρία. 

Όταν στις χώρες αυτές ανακαλύφτηκε ο μαύρος χρυσός προέκυψε στον πληθυσμό κλίμα ευφορίας. Όλοι νόμισαν πως θα γίνουν σεΐχηδες. Αποτέλεσμα, όλη η παραγωγική δραστηριότητα, όπως, βιομηχανική παραγωγή, υπηρεσίες, ντόπιες παραγωγικές επενδύσεις πλην της εξόρυξης του μαύρου χρυσού καταστράφηκαν. 

>>> ΟΛΗ Η ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ BRIEF ΜΕ ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ <<< 

Οι περισσότερες πετρελαιοπαραγωγές χώρες είναι σε αυτή την κατηγορία έκτος από χώρες που έχουν εκπονήσει και συμφωνήσει μεταξύ των πολιτικών τους κομμάτων μακροπρόθεσμο ενεργειακό σχεδιασμό όπως η Νορβηγία. 

Υπάρχει η εντύπωση πως βρίσκοντας πετρέλαιο μπορούμε να γίνουμε Ντουμπάι. Αυτό συνέβη μια φορά, στην αρχή της δημιουργίας του πόλεμου του πετρελαίου, όταν δημιουργήθηκε ο ΟΠΕΚ και κέρδισε μια πρώτη μάχη, αλλά όχι τον πόλεμο. Οι πλουσιότατες σε μεταλλεύματα και υδρογονάνθρακες Αφρικανικές χώρες ζουν κάτω από απολυταρχικά καθεστώτα με τους λαούς τους σε εξαθλίωση επιβεβαιώνοντας την «κατάρα των πόρων». 

Ένα κλασικό παράδειγμα της «κατάρας των πόρων» αποτελεί η Νιγηρία. Μερικοί ντόπιοι ευνοούμενοι, με την εξόρυξη του μαύρου χρυσού, έγιναν υπάλληλοι σε πετρελαϊκές εταιρίες ενώ ο πολύς λαός εξακολουθεί να ζει με 1 δολάριο την ημέρα. Υπάρχουν εκατοντάδες δολιοφθορές στους αγωγούς οι οποίοι κόβονται ως και με πριόνι κάθε χρόνο και χιλιάδες τόνοι πετρελαίου έχουν παρασυρθεί από τους παραποτάμους του Δέλτα του Νίγηρα στη θάλασσα, καταστρέφοντας κυριολεκτικά το οικοσύστημα. 

Υπάρχει ένα μεγάλος αντιπαραγωγικός δημόσιος τομέας μέσω του οποίου η ελίτ εξαγοράζει την παραμονή της στην εξουσία και διορίζοντας και παρέχοντας προνόμια σε ανταλλαγή ψήφων. 

Ήδη έχουν γίνει από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) δυο γενναία κουρέματα του χρέους της, το οποίο δημιούργησαν οι τράπεζες παρέχοντας με μεγάλη ευκολία δάνεια. Οι τράπεζες, προετοίμασαν άθελά τους, με τους λανθασμένους χειρισμούς τους, το έδαφος για την χρεοκοπία και την εξάρτηση του Νιγηριανού κράτους. Το οποίο χαρακτηρίστηκε μάλιστα ως διεφθαρμένο όπως και ο λαός. 

Επίσης η Βενεζουέλα η οποία, βρίσκοντας πετρέλαιο, προσπάθησε να απεγκλωβιστεί από τις ΗΠΑ, παρότι έκανε αρκετές προσπάθειες, σήμερα προκύπτει με αβέβαιο μέλλον, όπως και κάθε χώρα που προάγει τον εθνικισμό.

Υπάρχουν διάφορες εξηγήσεις για το φαινόμενο της «κατάρας των πόρων». 

Πρώτον, οι εξαγωγές πρώτων υλών υποφέρουν από μειώσεις στους όρους εμπορίου (terms of trade), δηλαδή, οι τιμές ορυκτών και γεωργικών προϊόντων ακολουθούν μακροπρόθεσμα πτωτική τροχιά σε σχέση με τις τιμές των κατασκευών και άλλων προϊόντων. Έτσι διευρύνεται το κενό μεταξύ των πλουσίων βιομηχανικών χωρών και των φτωχών χωρών που εξάγουν φυσικούς πόρους. 

Δεύτερον, οι οικονομίες που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις εξαγωγές πόρων είναι ευάλωτες στην αστάθεια των τιμών. Η αστάθεια των τιμών έχει τρεις κύριες συνέπειες σε μια εγχώρια οικονομία: 
(α) τον περιορισμό των ιδιωτικών επενδύσεων, 
(β) τον περιορισμό των κρατικών εσόδων και 
(γ) τον περιορισμό των συναλλαγματικών ισοτιμιών. 

Τρίτο, οι βιομηχανίες εκμετάλλευσης πόρων είναι απίθανο να τονώσουν των ανάπτυξη στην υπόλοιπη οικονομία, ειδικότερα, αν οι ξένες πολυεθνικές εταιρείες που κυριαρχούν στην εξόρυξη πόρων έχουν την δυνατότητα να επαναπατρίζουν τα κέρδη τους, αντί να τα επενδύουν σε τοπικό επίπεδο. 

Τέλος, ο προερχόμενος από τους πόρους πλούτος προκαλεί ένα είδος μυωπίας μεταξύ των δημοσίων και ιδιωτικών φορέων. Οι πρόσοδοι των πόρων μπορεί να επιφέρουν είτε μυωπική νωθρότητα είτε μυωπική εφορία στους νομοθέτες. 

>>> ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΕΡΕΥΝΕΣ & ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΤΗΣ BRIEF <<<

Με άλλα λόγια οι πρόσοδοι των πόρων οδηγούν σε παράλογη ευφορία, δημιουργώντας μια νοοτροπία ανάμεσα στους επιχειρηματίες «γίνε πλούσιος γρήγορα» και μια ψυχολογία μεταξύ των νομοθετών «οικονομικής ανάπτυξης και συρρίκνωσης» που χαρακτηρίζεται από περιόδους υπερβολικής αισιοδοξίας με νομοθετήματα χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τις επόμενες γενεές.

Όσον αφορά τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων της Κύπρου, στα οποίο εναποθέτουμε τις ελπίδες μας για μια καλύτερη ζωή, είναι στο χέρι μας να διαμορφώσουμε το μέλλον, έτσι ώστε να βασίζεται στο επιτυχημένο μοντέλο της Νορβηγίας αλλιώς η άλλη επιλογή θα είναι το κατευθυνόμενο μοντέλο της «κατάρας των πόρων», όπως αυτό της Νιγηρίας.

*Πρόεδρος Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας Κύπρου