Το κοινό των πιο πάνω επιχειρήσεων είναι προφανές και έχει να κάνει με την κατάληξη όλων. Το θέμα βεβαίως δεν είναι τα πώς και τα επί μέρους γιατί, τα οικονομικά στοιχεία, οι πιστώσεις ή μη, οι επόπτες ή ο ρόλος του κράτους (πολύ σημαντικά και ως μαθήματα και ως κομμάτι της πρόσφατης οικονομικής ιστορίας μας, αλλά αποτελούν θέματα άλλης συζήτησης). Η ουσία της αποτυχίας αποτελεί ξεκάθαρα θέμα απόφασης πολιτικής, κουλτούρας και χρόνου στη λήψη τελικών αποφάσεων. Είναι τελικά αυτό που στα αγγλικά λέγονται timing και fail fast τόσο σημαντικά; Όπως φαίνεται είναι. 

Σε συνέχεια αυτής της προσέγγισης, η οποία βεβαίως δεν αφορά μόνο κάποιες επιχειρήσεις ή κάποια νοικοκυριά, αλλά τείνει να γίνει κανόνας στην κυπριακή οικονομία, τα Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια διογκώθηκαν σε τέτοιο βαθμό, που ξεπέρασαν κάθε λογική συνέχεια των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης, της υψηλής ανεργίας και της οικονομικής ύφεσης των περασμένων ετών. 

Η αργοπορία στην κατανόηση της δυσμενούς οικονομικής θέσης, στην οποία περιήλθαν νοικοκυριά και επιχειρήσεις, έπειτα η άρνηση να αποδεχθούν την πραγματικότητα και βεβαίως να προσαρμοστούν αναλόγως, γέννησε και μια νέα -μάλλον ξένη για την Κύπρο που ξέραμε- λογική, αυτή του: «Δεν πληρώνω».  

Και εκεί που κάποιο νοικοκυριό βίωσε περιορισμό των εσόδων του θα έπρεπε το συντομότερο να αλλάξει τον τρόπο ζωής του, περιορίζοντας τις δαπάνες και επιδιώκοντας αναδιάρθρωση των υποχρεώσεών -δανειακών και άλλων- αντίθετα συνέχισε να διατηρεί το ίδιο επίπεδο. 

Οικονομική αυτοκτονία; Μάλλον ναι. Βεβαίως, υπάρχουν και ειδικές συνθήκες που αποτελούν ελαφρυντικό για κάποιες περιπτώσεις, όπως και πολύ καλές εξαιρέσεις που συνειδητοποιήσαν νωρίς την κατάστασή τους, προσαρμόστηκαν έγκαιρα και διασφάλισαν τόσο αξιοπρεπή τρόπο διαβίωσης, όσο και προοπτικές για το μέλλον. 

Οι εκποιήσεις που έπρεπε να γίνουν 
Όλα αυτά οδήγησαν στο ίσως το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετώπισε το χρηματοπιστωτικό σύστημα, μετά τα γεγονότα του 2013 να ήταν η αδυναμία να προχωρήσει σε εκποιήσεις. Με το πρόσχημα της πρώτης κατοικίας, με διάφορα νομικά τεχνάσματα και με τη λογική του «Δεν πληρώνω», ευάλωτες ομάδες, μεροκαματιάρηδες που έχασαν τη δουλειά τους, μικρομεσαίες με πραγματικά προβλήματα και στρατηγικοί κακοπληρωτές έγιναν ένα. Καλά δεν τους ξέρουμε ποιοι; Πολύ εύλογα ρωτούν κάποιοι. Υπάρχουν σίγουρα γκρίζες περιοχές και ίσως καλές δικαιολογίες που μπορεί να είναι και λογικές για κάποιες περιπτώσεις. Ωστόσο, το κακό νομικό πλαίσιο σε συνδυασμό με κατά καιρούς υπερβολικές, πολιτικές τοποθετήσεις και ενίοτε πράξεις (όπως π.χ. διαδηλώσεις έξω από χώρους πλειστηριασμών) οδήγησαν σε διόγκωση του προβλήματος. 

Βεβαίως πρέπει να προστατευθεί η πρώτη κατοικία του απλού κόσμου. Φυσικά πρέπει να δοθεί η μεγαλύτερη δυνατή ευελιξία σε μια μικρομεσαία επιχείρηση, που ήταν και συνετή και διαχρονικά συνεπής με τις υποχρεώσεις και νοικοκυρεμένη. 

Μέσα από το φίλτρο προωθείται και η «Εστία» παρόλο που οι εύλογες αντιδράσεις για κάποια σημεία του σχεδίου, φαίνεται να καθυστερούν την εφαρμογή του. 

Σήμερα, το πρόβλημα περιορίζεται μήνα με τον μήνα. Οι αναδιαρθρώσεις, οι πρόσφατες πωλήσεις δανείων, το επερχόμενο σχέδιο «Εστία» και η βελτίωση στην οικονομία αποτελούν τα κυριότερα συστατικά για μείωση των Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων. Όλα όσα δεν μάθαμε από την πορεία προς το 2013 αλλά κι έπειτα, θα πρέπει να προβληματίσουν σοβαρά, γιατί κανείς δεν εγγυάται καλές συνθήκες στο μέλλον δίχως αποτελεσματικό νομικό πλαίσιο, ταχεία απόδοση της δικαιοσύνης, αυστηρή εποπτεία και καλές νοοτροπίες.