ΓΡΑΦΕΙ Η ΗΒΗ ΛΑΜΠΡΟΥ*

Το 1989 φοιτήτρια στην Αγγλία στήθηκα για ένα δίωρο έξω από ένα βιβλιοπωλείο για να πάρω τους «Σατανικούς Στίχους» του Salman Rushdie. Δεν τρελάθηκα όταν το διάβασα. Άλλοι όμως…Το βιβλίο  κατηγορήθηκε από ακραίους μουσουλμανικούς κύκλους ως βλάσφημο, και ο Ayatollah Khomeini, τότε θρησκευτικός αρχηγός του Ιράν, επικήρυξε τον συγγραφέα και όποιον συνεργάζεται μαζί του με fatwa, θανατική ποινή  . 

Την περασμένη Παρασκευή στη Νέα Υόρκη, ένας νεαρός επιτέθηκε με μαχαίρι  στον Rushdie ο οποίος και νοσηλεύεται. Φαίνεται πως το κίνητρο του δράστη ήταν η εκπλήρωση της fatwa.

Στη συζήτηση για την ελευθερία της έκφρασης, για τα όρια της συγγραφής, που ακολούθησε την έκδοση  του βιβλίου του Rushdie, κάποιοι τον υποστήριζαν ανεπιφύλακτα, ενώ άλλοι ανέπτυξαν μια ρελατιβιστική αντίληψη για την ελευθερία της έκφρασης. Ουσιαστικά η άποψη αυτή υποστηρίζει πως η ελευθερία έκφρασης, η  ελευθερία του λόγου περιορίζεται από πολιτισμικές ευαισθησίες, μια άποψη που ενισχύει τη λογική της  προληπτικής λογοκρισίας.

Η ελευθερία του λόγου είναι μια από τις πιο ολισθηρές έννοιες στην πολιτική φιλοσοφία. Ο John Stuart Mill προσδιόρισε τα όρια του, όπως έκανε σε όλες τις ελευθερίες, εκεί όπου προκαλεί «βλάβη» στους άλλους. Σε αυτή τη λεπτή βάση της «πρόκλησης βλάβης» έχει αναπτυχθεί ένα οικοδόμημα νόμων για τη συκοφαντία, το λίβελο, την υποκίνηση. 

Οι συγγραφείς αντιπροσωπεύουν το μέρος του πολιτισμού μας που ασχολείται με την ανθρωπότητα μέσω ιδεών,  εκφράζοντας  ιδέες, θέσεις, σκέψεις συναισθήματα  μέσα από λέξεις, προτάσεις και παραγράφους και σελίδες. Δεν πρέπει απλώς να διαφυλάξουμε αλλά να υπερασπιστούμε το δικαίωμα της έκφρασής. Οι συγγραφείς μπορούν να ερωτηθούν γιατί επέλεξαν τις λέξεις που χρησιμοποίησαν ή για το γιατί πλαισίωσαν τις ιδέες τους με τον τρόπο που το έκαναν. Όταν οι συγγραφείς, οι δημοσιογράφοι, οι άνθρωποι που ενυπόγραφα και δημόσια διηγούνται τις ιστορίες τους και αντιμετωπίζουν βίαιο εκφοβισμό από κράτη ή τους πληρεξούσιους τους, ή τους οπαδούς θρησκευτικών ορθοδοξιών, αξίζουν, χρειάζονται την στήριξή μας.

Σε μια δημοκρατική πλουραλιστική κοινωνία, πολλά από αυτά που λέμε, κάποιοι άλλοι θα τα βρουν προσβλητικά. Αν θέλουμε όμως μια πλουραλιστική κοινωνία, πρέπει να υπερασπιστούμε την ελευθερία της προσβολής  μια ακόμα δηλαδή όψη της ελευθερίας του λόγου. 

Ο Salman Rushdie, οι δημοσιογράφοι του Charlie Hebdo έχουν- είχαν - το δικαίωμα της ελεύθερης διακίνησης των ιδεών, της ελευθερίας της έκφρασης, της ελευθερίας του τύπου. Η δημοκρατία εξαρτάται από αυτές τις ελευθερίες.

*Η Ήβη Λάμπρου είναι καθηγήτρια στο Τμήμα Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου Frederick