ΓΡΑΦΕΙ Η ΗΒΗ ΛΑΜΠΡΟΥ*

Αυτή τη βδομάδα, ο θάνατος του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, του τελευταίου Σοβιετικού ηγέτη, επανάφερε στο προσκήνιο την συζήτηση για την πολιτική, τα πιστεύω του, το ρόλο του στη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Η απόφασή του να μην χρησιμοποιήσει βία για να αποτρέψει την κατάρριψη του Τείχους του Βερολίνου, έφερε ένα αναίμακτο τέλος στον ψυχρό πόλεμο, δεν έφερε όμως ευημερία και ελευθερία για τους σοβιετικούς πολίτες.

Ο Γκορμπατσοφ έκανε  προσπάθειές να εκσυγχρονίσει και να βελτιώσει τη Σοβιετική Ένωση, με γνώμονα την ενδυνάμωση του σοβιετικού κράτους. Θεωρούσε  ότι μπορούσε να ελέγξει τη μεταρρύθμιση, επιταχύνοντάς  ή επιβραδύνοντας κατά το δοκούν,  και με αυτό τον τρόπο δεν θα  επέτρεπε σε καμία από τις μεταρρυθμίσεις να μετατραπεί σε πρόκληση για την εξουσία του Κομμουνιστικού Κόμματος.  

Η πολιτική της περεστρόικα – αναδιάρθρωσης – που σχεδιάστηκε για να αναζωογονήσει μια ετοιμοθάνατη οικονομία και να επιφέρει αλλαγές, καθώς και της γκλάσνοστ - διαφάνειας, μιας έννοιας που περικλείει την ελευθερία του λόγου και τον πλουραλισμό, δημιούργησε ελπίδες αλλά δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει τα σοβαρά θέματα που προέκυψαν. Η σοβιετική οργάνωση του κράτους κατέρρευσε  φανερώνοντας πως το σύστημα δεν ήταν τόσο αποτελεσματικό όσο θα έπρεπε. Ο ίδιος επιδίωξε να διατηρήσει κάποια μορφή δημοκρατικού σοσιαλισμού, με συνεχή ρόλο για την κυβερνητική παρέμβαση στηρίζοντας την κοινωνική  δικαιοσύνη.

Η ιστορία του Γκορμπατσόφ, στην πραγματικότητα, είναι ένα καλό παράδειγμα της σημασίας του προσωπικού παράγοντα στην ανθρώπινη ιστορία. Ως γενικός γραμματέας του ΚΚΣΕ, ήταν ένας από τους πιο ισχυρούς άνδρες στον κόσμο. Θα μπορούσε να παραμείνει στη θέση του για χρόνια αν δεν είχε επιλέξει τον δρόμο της μεταρρύθμισης. 

Όπως και άλλοι μεγάλοι μεταρρυθμιστές στην ιστορία, ο Γκορμπατσόφ κατέληξε απομονωμένος, καταδικασμένος από κάποιος επειδή έκανε πάρα πολλά και από άλλους επειδή έκανε πολύ λίγα. Για μας που δεν είμασταν πολίτες της  Σοβιετικής Ένωσης,  η μεγάλη του υπηρεσία ήταν να επιτρέψει το τέλος του ψυχρού πολέμου.  Δεν τελείωσε όπως ήλπιζε – σε μια μεγάλη συμφιλίωση μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Συχνά,  επέκρινε τους δυτικούς ηγέτες για την επέκταση του  ΝΑΤΟ στις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες , κάτι που θεωρούσε περιττό και προκλητικό. 

Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ πέθανε στα 91 του, έχοντας αλλάξει με τις αποφάσεις του, ηθελημένα ή άθελα, τον κόσμο μας.

*Η Ήβη Λάμπρου είναι καθηγήτρια στο Τμήμα Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου Frederick