ΓΡΑΦΕΙ Η
ΗΒΗ ΛΑΜΠΡΟΥ*

Ο πόλεμος πέρα από τις άμεσες καταστροφικές συνέπειες για τις ζωές και τις οικονομίες των χωρών παρέχει πρόσφορο έδαφος για δύο πράγματα. Πρώτον παράγει, αναζωογονεί και διαιωνίζει τον εθνικισμό και δεύτερον περιορίζει στο ελάχιστο την πρόσβαση στην μη κεντρικά ελεγχόμενη ενημέρωση. Τα δύο αυτά φαινόμενα, βασίζονται μεταξύ άλλων στη δημιουργία, στη συντήρηση και την ανατροφοδότηση μύθων, μέσα από τις αφηγήσεις που διαμοιράζονται από Μέσο Ενημέρωσης σε Μέσο Κοινωνικής Δικτύωσης και αντίστροφα.

Η αντίσταση που βρήκε ο ρωσικός στρατός στην Ουκρανία, έδωσε τροφή σε ιστορίες γεμάτες ηρωισμό. Ιστορίες αυταπάρνησης, θάρρους και ανδρείας συντάσσονται με τις εικόνες θρήνου και καταστροφής με στόχο τόσο την εμψύχωση του πληθυσμού όσο και την δημιουργία συναίνεσης, βοήθειας και στήριξης. Η ουκρανική άμυνα απέναντι σε μια πολύ μεγαλύτερη δύναμη είναι πράγματι ηρωική, αλλά όλες οι συγκρούσεις περιλαμβάνουν και έναν πληροφοριακό πόλεμο -που ορμάτε από όλες τις πλευρές. Μερικές από τις πιο ευρέως κοινοποιημένες εικόνες και ιστορίες της ουκρανικής αντίστασης έχουν καταρρεύσει ως αναληθείς όταν ελεγχθήκαν από ανεξάρτητους φορείς όπως ο ιστότοπος ελέγχου δεδομένων Snopes, παράδειγμα αυτή με τους φύλακες στο νησί στην Μαύρη Θάλασσα. Μιας ιστορίας που σε μας θύμισε λίγο το Μολών Λαβέ. Οι μύθοι και οι αφηγήσεις απευθύνονται εξίσου στο συναίσθημα των Ουκρανών αλλά και των πολιτών στην Δύση και εξασφαλίζουν μια έμμεση πίεση αλλά και μια ελευθερία κινήσεων σε κυβερνήσεις για πολιτικές αποφάσεις.

Γιατί μας συγκινεί πάντα ο ηρωισμός και η αυταπάρνηση του αδύναμου

Ασφαλώς η προπαγανδιστική μηχανή δεν έχει στηθεί μόνο στην Ουκρανία. Η Ρωσία έχει οργανώσει μια αντίστοιχη επιχείρηση. Αντί να στοχεύει όμως τον διεθνή παράγοντα με συναισθηματικές επικλήσεις, επικεντρώνεται στην κινητοποίηση και ευαισθητοποίηση του πληθυσμού της. Δεδομένου ότι τα ρωσικά κρατικά μέσα ενημέρωσης εξακολουθούν να αναφέρονται σε ειδική στρατιωτική επιχείρηση και όχι πόλεμο χρησιμοποιούν αναγκαστικά λιγότερο ισχυρές εικόνες και αφηγήσεις.

Ο πόλεμος πληροφοριών είναι η μάχη που δίνεται στα μέσα ενημέρωσης και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να ενισχυθεί η λαϊκή υποστήριξη. να πείσει και να προκαλέσει τη συμπάθεια των πιθανών συμμάχων· και ταυτόχρονα να δημιουργήσει την μέγιστη δυνατή σύγχυση, αβεβαιότητα και δυσπιστία στον πληθυσμό του εχθρού.

Στη δίνη ενός πολέμου, δίπλα στον άμαχο πληθυσμό θυσιάζεται και η αλήθεια, και η φρίκη της πραγματικότητας στολίζεται από ελπίδες φτιαγμένες από μύθους.

*Η Ήβη Λάμπρου είναι καθηγήτρια στο Τμήμα Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου Frederick.