Σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες και πληροφόρηση από άλλες πηγές, μέχρι το 2030 αναμένεται υλοποίηση αριθμού σημαντικών έργων συμβατικής  παραγωγής, έλευση φυσικού αερίου, αυξημένη διείσδυση ΑΠΕ καθώς και λειτουργία  της διασύνδεσης «EuroAsia». Επισημαίνεται ότι στην περίπτωση που όλα αυτά τα  έργα αναπτύσσονται κατά κύριο λόγο για να καλύψουν την ζήτηση του μικρού  ηλεκτρικού συστήματος της Κύπρου, ενδέχεται κάποια από αυτά να αντιμετωπίσουν  πρόβλημα βιωσιμότητας με πιθανό αντίκτυπο στην τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος.  

Στο πλαίσιο προηγούμενου σχετικού άρθρου είχαμε επισημάνει ενδεχόμενο  πρόβλημα βιωσιμότητας των έργων παραγωγής ηλεκτρισμού για το 2030 και προτείνει πιθανούς τρόπους για την αντιμετώπισή του. Για σκοπούς πληρότητας και  καλύτερης αντίληψης του μεγέθους του προβλήματος έχει κριθεί σκόπιμο, όπως στο  παρόν άρθρο αναλυθεί η βιωσιμότητα των έργων παραγωγής ηλεκτρισμού για το  2030, στη βάση του πιο κάτω σεναρίου που θεωρείται ως πιθανή εξέλιξη.  

>>> Διαβάστε σχετικά: Πρόβλημα βιωσιμότητας έργων παραγωγής ηλεκτρισμού

Στοιχεία και δεδομένα ανάπτυξης της ζήτησης και της παραγωγής  

Με βάση στοιχεία και δεδομένα του μικρού ηλεκτρικού συστήματος της Κύπρου, η  παραγωγή για κάλυψη της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας τα τελευταία χρόνια κυμαίνεται γύρω στις 5000 GWh. Σύμφωνα με την εγκριμένη πρόβλεψη της  συνολικής παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας 2022-2030 του ΔΣΜΚ, η ετήσια  παραγωγή για κάλυψη της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας για το 2030, αναμένεται να  κυμανθεί γύρω στις 6000 GWh. Συνεπώς η παραγωγή για κάλυψη της ετήσιας  ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας μέχρι το 2030 αναμένεται να κυμανθεί μεταξύ 5000 - 6000 GWh. 

Όσον αφορά την ανάπτυξη της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας για ικανοποίηση  της ζήτησης του μικρού ηλεκτρικού συστήματος της Κύπρου μέχρι το 2030,  αναμένεται να σημειωθούν οι ακόλουθες σημαντικές εξελίξεις :  

• Ένταξη της Μονάδας 6 της ΑΗΚ στον Ηλεκτροπαραγωγό Σταθμό Βασιλικού
• Ένταξη συμβατικών ιδιωτών παραγωγών ηλεκτρισμού  
• Περαιτέρω διείσδυση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) 
• Λειτουργία της διασύνδεσης «EuroAsia» 
• Έλευση του φυσικού αερίου 

Είναι όλα σημαντικά και χρήσιμα έργα, των οποίων η κεφαλαιουχική επένδυση θα  ανέλθει σε πολλές εκατοντάδες εκατομμυρίων ευρώ. Τα πλείστα των έργων αυτών  είναι ανταγωνιστικά μεταξύ τους και φιλοδοξούν να ικανοποιήσουν το μεγαλύτερο  δυνατό μερίδιο της ζήτησης του ηλεκτρικού συστήματος της Κύπρου. Στη συνέχεια  θα επιχειρηθεί συνοπτική παρουσίαση αυτών των έργων με ενδεικτική εκτίμηση σε  σχέση με την αναμενόμενη συνεισφορά τους για κάλυψη της ζήτησης του μικρού  ηλεκτρικού συστήματος της Κύπρου. 

Ένταξη της Μονάδας 6 της ΑΗΚ στον Ηλεκτροπαραγωγό Σταθμό Βασιλικού  

Η Κυπριακή Δημοκρατία έχει ζητήσει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή την παράταση λειτουργίας των πεπαλαιωμένων, κοστοβόρων και ρυπογόνων ατμοστρόβιλων (360MW) του Ηλεκτροπαραγωγού Σταθμού Δεκέλειας που προβλέπεται να αποσυρθούν μέχρι το 2028. Ήδη βρίσκεται σε διαδικασία ένταξης στο ηλεκτρικό  σύστημα η Μονάδα Συνδυασμένου Κύκλου 6 (160MW), η οποία αναμένεται ότι μέχρι  το 2025 θα συνδεθεί και θα λειτουργήσει στον Ηλεκτροπαραγωγό Σταθμό Βασιλικού.  

Σύμφωνα με το εγκριμένο από την ΡΑΕΚ Δεκαετές Πρόγραμμα Ανάπτυξης  Συστήματος Μεταφοράς 2023-2032 του ΔΣΜΚ, υπάρχει η εκτίμηση ότι το 2030, η  ΑΗΚ θα διαθέτει εγκατεστημένη συμβατική ισχύ της τάξης των 1278 MW (εκτιμάται  από τον ΔΣΜΚ, ότι η ΑΗΚ θα αποσύρει χωρίς να αντικαταστήσει τους  ατμοστρόβιλους του Ηλεκτροπαραγωγού Σταθμού Δεκέλειας). Στην περίπτωση πλήρους χρησιμοποίησης των συμβατικών μονάδων της ΑΗΚ (δηλαδή να παράγουν  χωρίς διακοπή για ολόκληρο το έτος στην ονομαστική τους ισχύ), για το 2030 θα  μπορούσε να παραχθεί μέγιστα ετήσια ηλεκτρική ενέργεια της τάξης των 11200 GWh.  

Συμβατικοί ιδιώτες παραγωγοί ηλεκτρισμού 

Σύμφωνα με το εγκριμένο από την ΡΑΕΚ Δεκαετές Πρόγραμμα Ανάπτυξης  Συστήματος Μεταφοράς 2023-2032 του ΔΣΜΚ, υπάρχει η εκτίμηση ότι μέχρι το 2030  θα ενταχθούν στο ηλεκτρικό σύστημα, και συγκεκριμένα στην περιοχή Βασιλικού, δύο νέοι ιδιώτες συμβατικοί παραγωγοί με συνολική εγκατεστημένη ισχύ της τάξης  των 365 MW. Στην περίπτωση πλήρους χρησιμοποίησης των συμβατικών μονάδων  των ιδιωτών παραγωγών (δηλαδή να παράγουν χωρίς διακοπή για ολόκληρο το έτος  στην ονομαστική τους ισχύ), θα μπορούσε να παραχθεί μέγιστα ετήσια ηλεκτρική ενέργεια της τάξης των 3200 GWh.  

Διείσδυση παραγωγής ΑΠΕ  

Μέχρι το 2030 αναμένεται να είναι ενταγμένα στο ηλεκτρικό σύστημα της Κύπρου 1150 MW εγκατεστημένης ισχύος παραγωγής ΑΠΕ. Στην περίπτωση που ο  συντελεστής απόδοσης (capacity factor) αυτών των συστημάτων θα είναι της τάξης  του 18%, τότε η ετήσια παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια θα μπορούσε να ανέλθει  γύρω στις 1800 GWh (εκτίμηση ετήσιας διείσδυσης ΑΠΕ για το 2030 της τάξης του  30%).  

Διασύνδεση «EuroAsia» 

Μέχρι το 2030 αναμένεται να λειτουργήσει η Διασύνδεση «EuroAsia» με  δυναμικότητα 2000 MW. Συνεπώς, θα μπορεί να γίνεται μεταφορά ηλεκτρικής  ενέργειας από και προς τις χώρες της διασύνδεσης. Σύμφωνα με δημοσιογραφικές  πληροφορίες, από και προς το ηλεκτρικό σύστημα της Κύπρου θα μπορεί να  διοχετεύεται μέγιστη ηλεκτρική ισχύς της τάξης των 1000 MW. Στην περίπτωση που  η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος της διασύνδεσης θα είναι συμφέρουσα για τον  κύπριο καταναλωτή, τότε θα μπορεί να γίνεται εισαγωγή ηλεκτρικής ενέργειας προς  το ηλεκτρικό σύστημα της Κύπρου. Λαμβάνοντας υπόψη ότι είναι πιθανό να  υπάρξουν περιορισμοί στην εισαγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, για σκοπούς περαιτέρω  ανάλυσης, θεωρείται ότι θα επιτρέπεται η εισαγωγή για ικανοποίηση μόνο του 30% της ζήτησης. Σε τέτοια περίπτωση, η ετήσια εισαγόμενη ενέργεια μέσω της  διασύνδεσης θα είναι της τάξης των 2000 GWh.  

Κατά την τεχνοκρατική μου άποψη αυτό το σενάριο εισαγωγής, αποτελεί την  καλύτερη προοπτική και το αισιόδοξο σενάριο για τη συμβατική παραγωγή. Όσον  αφορά την εξαγωγή ηλεκτρικής ενέργειας προς άλλες χώρες, θα πρέπει να μελετηθεί  από τους ενδιαφερόμενους κατά πόσο η συμβατική παραγωγή του ηλεκτρικού  συστήματος της Κύπρου θα μπορεί να προσφέρει την ενέργεια σε πιο χαμηλές τιμές  σε σύγκριση με τις άλλες χώρες της διασύνδεσης. 

Ανάλυση και αξιολόγηση της κατάστασης πραγμάτων  

Για σκοπούς εξαγωγής συμπερασμάτων, θα αναλυθεί και θα αξιολογηθεί το σενάριο  της κατάστασης πραγμάτων, που αναμένεται να ισχύσει για το ηλεκτρικό σύστημα  της Κύπρου το 2030 σε σχέση με την ανάπτυξη της παραγωγής ηλεκτρισμού. Η ετήσια ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας θα είναι της τάξης των 6000 GWh και θα μπορεί  να ικανοποιείται από τις συμβατικές μονάδες της ΑΗΚ, τους ιδιώτες συμβατικούς  παραγωγούς, την παραγωγή ΑΠΕ και τη διασύνδεση. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η  παραγωγή ΑΠΕ έχει προτεραιότητα κατανομής έναντι της συμβατικής παραγωγής, τότε η ζήτηση που παραμένει να ικανοποιηθεί από τους υπόλοιπους θα είναι της  τάξης των 4200 GWh. Εάν ληφθεί υπόψη ότι το σενάριο που θα μελετηθεί περαιτέρω  ως το επικρατέστερο, έχει θέσει ως προϋπόθεση ότι η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος  της διασύνδεσης θα είναι συμφέρουσα για τον κύπριο καταναλωτή, τότε η ετήσια  εισαγόμενη ηλεκτρική ενέργεια θα είναι της τάξης των 2000 GWh.

Συνεπώς η ζήτηση που παραμένει για να ικανοποιηθεί από τη συμβατική παραγωγή (ΑΗΚ και ιδιώτες  παραγωγούς) θα είναι της τάξης των 2200 GWh. Ενόψει του γεγονότος ότι η μέγιστη παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια, στην περίπτωση πλήρους χρησιμοποίησης όλων των συμβατικών μονάδων, ανέρχεται γύρω στις 14400 GWh, συμπεραίνεται ότι ο συντελεστής χρησιμοποίησης αυτών μονάδων θα είναι της τάξης του 15%.

Με συντελεστή χρησιμοποίησης της τάξης του 15% δεν είναι υπερβολή να λεχθεί,  ότι μερικά από τα έργα της συμβατικής παραγωγής ηλεκτρισμού ενδέχεται να  αντιμετωπίσουν πρόβλημα βιωσιμότητας.  

Για σκοπούς σύγκρισης επισημαίνεται, ότι μέσος όρος του συντελεστή  χρησιμοποίησης των υφιστάμενων συμβατικών μονάδων της ΑΗΚ, κυμαίνεται επί  του παρόντος γύρω στο 32%. Σύμφωνα με τη σχετική βιβλιογραφία όμως, ο  συντελεστής χρησιμοποίησης των συμβατικών μονάδων βάσης, κάτω από συνθήκες  κανονικής λειτουργίας, θα πρέπει να κυμαίνεται γύρω στο 80%. Σημειώνεται σχετικά  ότι ο συντελεστής χρησιμοποίησης είναι το ποσοστό της ηλεκτρικής ενέργειας που  παράγεται ετήσια από τις συμβατικές μονάδες σε συνάρτηση με την ενέργεια που θα  μπορούσε να παραχθεί, εάν η συμβατική παραγωγή ήταν συνδεδεμένη ολόκληρο το  έτος στην ονομαστική της ισχύ.  

Πέραν τούτων θα πρέπει να αναπτυχθεί και έντονος προβληματισμός κατά  πόσο με συντελεστή χρησιμοποίησης της συμβατικής παραγωγής της τάξης  του 15%, πέραν της βιωσιμότητας των έργων συμβατικής παραγωγής,  ενδέχεται να προκύψει θέμα και με τη βιωσιμότητα του έργου του φυσικού  αερίου, καθότι σε τέτοια περίπτωση οι καταναλισκόμενες ποσότητες φυσικού  αερίου θα είναι δραματικά μειωμένες. Σημειώνεται σχετικά ότι ο συντελεστής χρησιμοποίησης μειώνεται περαιτέρω για την περίπτωση που η ΑΗΚ θα  αποφασίσει να αντικαταστήσει τους ατμοστρόβιλους στον Ηλεκτροπαραγωγό  Δεκέλειας με την εγκατάσταση νέων συμβατικών μονάδων.  

Συμπεράσματα  

Με βάση το σενάριο που έχει αναλυθεί στο πιο πάνω κείμενο και θεωρείται ως  πιθανή εξέλιξη, με την ένταξη πρόσθετης συμβατικής παραγωγής στο ηλεκτρικό  σύστημα της Κύπρου καθώς και τη λειτουργία της διασύνδεσης, εκτιμάται ότι μέχρι το 2030 θα σημειωθεί σημαντική μείωση του συντελεστή χρησιμοποίησης της  συμβατικής παραγωγής, που από το 32% στο οποίο βρίσκεται σήμερα, θα  κατρακυλήσει, σύμφωνα με αισιόδοξο σενάριο για τη συμβατική παραγωγή, στο 15%. Αυτό το ενδεχόμενο προκαλεί έντονο προβληματισμό σε σχέση με το χαμηλό  βαθμό αξιοποίησης και εκμετάλλευσης των έργων συμβατικής παραγωγής και  φυσικού αερίου και τον αντίκτυπο που θα έχει, τόσο στη βιωσιμότητα των έργων όσο  και στην τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος.  

Συνεπώς πλανάται βασανιστικά το κρίσιμο ερώτημα. Μήπως όλα αυτά τα  ανταγωνιστικά έργα παραγωγής είναι υπερβολικά και όχι εντελώς αναγκαία - στη μορφή που αναπτύσσονται χωρίς στοιχεία κεντρικού σχεδιασμού- για το μικρό ηλεκτρικό σύστημα της Κύπρου; Εν κατακλείδι επισημαίνεται ότι όλα  αυτά παραπέμπουν στο συμπέρασμα, που είχε εξαχθεί στο πλαίσιο προηγούμενης αρθρογραφίας, ότι η Κύπρος προφανώς δεν διαθέτει  Αναπτυξιακό Πρόγραμμα Παραγωγής και όλα έχουν αφεθεί στις δυνάμεις της  Αγοράς για να αποφασίζουν. 

Χριστάκης Χατζηλαού*

*Ο Χριστάκης Χατζηλαού είναι Ηλεκτρολόγος Μηχανικός με πολυετή πείρα στη λειτουργία του ηλεκτρικού συστήματος