Του Χριστάκη Χατζηλαού*

1. Εισαγωγή

Η διασύνδεση «EuroAsia Interconnector» είναι ένα φιλόδοξο έργο για τη διασύνδεση των ηλεκτρικών δικτύων του Ισραήλ, της Κύπρου και της Κρήτης (Ελλάδα)  με στόχο να διασφαλίσει την ενεργειακή ασφάλεια στην περιοχή, να συμβάλλει στην ανάπτυξη ανταγωνισμού στην αγορά ηλεκτρισμού, να διευκολύνει την ανάπτυξη έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) και να άρει την ενεργειακή απομόνωση χωρών που συμμετέχουν στο έργο.  Το έργο της διασύνδεσης περιλαμβάνει την κατασκευή ενός υποθαλάσσιου καλωδίου υψηλής τάσης (500kV) που θα συνδέει τις τρεις χώρες μεταξύ τους. Το καλώδιο θα έχει μήκος περίπου 1200 χιλιομέτρων και θα έχει τη δυνατότητα να μεταφέρει ηλεκτρική ισχύ μέχρι  2000 MW.

Η κατασκευή του υποθαλάσσιου καλωδίου αποτελεί τεχνολογική πρόκληση καθώς θα πρέπει να αντιμετωπιστούν πολλά τεχνικά προβλήματα σε σχέση με την κατασκευή του υποθαλάσσιου τμήματος. Η κύρια πρόκληση όμως είναι η απουσία συνδέσεων μεταξύ της Κύπρου και των γειτονικών χωρών μέσω υποθαλάσσιων καλωδίων. Αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι ο βυθός της Μεσογείου στην περιοχή είναι πολύ βαθύς και δυσκολεύει την τοποθέτηση καλωδίων στο βυθό.

Επισημαίνεται όμως ότι η διασύνδεση των ηλεκτρικών δικτύων των τριών χωρών αντικατοπτρίζει τη βούληση για την ενίσχυση της διασυνοριακής συνεργασίας στην περιοχή, προωθώντας τη δημιουργία ενός ενιαίου ευρωπαϊκού ενεργειακού χώρου. Η διασύνδεση αυτή μπορεί να δημιουργήσει στενότερους δεσμούς μεταξύ των χωρών της περιοχής, προωθώντας την αμοιβαία κατανόηση και συνεργασία σε διάφορους τομείς.

2. Οφέλη της διασύνδεσης

Αύξηση της ενεργειακής ασφάλειας: Η διασύνδεση «EuroAsia Interconnector» θα δημιουργήσει μια νέα σύνδεση μεταξύ των τριών χωρών που συμμετέχουν στο έργο, βελτιώνοντας έτσι την ενεργειακή ασφάλεια και επιτρέποντας την άρση της ενεργειακής απομόνωσης της περιοχής.

Ανάπτυξη ανταγωνισμού: Η διασύνδεση «EuroAsia Interconnector» θα αυξήσει την ανταγωνιστικότητα της περιοχής καθώς δίνει τη δυνατότητα στις συμμετέχουσες χώρες να εισάγουν φθηνότερη ενέργεια. Αυτό θα οδηγήσει σε μείωση του κόστους παραγωγής ενέργειας και στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της περιοχής σε σχέση με άλλες περιοχές που δεν διαθέτουν τη δυνατότητα εισαγωγής φθηνότερης ενέργειας.

Διευκόλυνση στην ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας: Η διασύνδεση «EuroAsia Interconnector» θα δημιουργήσει τη δυνατότητα για την εισαγωγή/ εξαγωγή ανανεώσιμης ενέργειας στις χώρες που συμμετέχουν στο έργο, όπως η ηλιακή και η αιολική ενέργεια, διευκολύνοντας έτσι την ανάπτυξη αυτών των πηγών ανανεώσιμης ενέργειας στην περιοχή.

Μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου: Η διασύνδεση «EuroAsia Interconnector» θα επιτρέψει στις χώρες να αυξήσουν την ανάπτυξη ΑΠΕ, μειώνοντας έτσι την εξάρτησή τους από την καύση ορυκτών καυσίμων και τις συνακόλουθες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Με αυτόν τον τρόπο, η διασύνδεση θα συμβάλλει στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και στην προαγωγή της ανανεώσιμης ενεργειακής παραγωγής στην περιοχή.

Αναπτυξιακά πλεονεκτήματα: Η κατασκευή της διασύνδεσης θα δημιουργήσει θέσεις εργασίας και θα ενισχύσει τις οικονομίες των χωρών που συμμετέχουν στο έργο. Επιπλέον η διασύνδεση, εφόσον θα παρέχει πρόσβαση σε φθηνότερη ενέργεια στους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις των χωρών αυτών, θα προσφέρει αναπτυξιακά πλεονεκτήματα στην περιοχή.

3. Προκλήσεις της διασύνδεσης

Οικονομικές προκλήσεις: Η διασύνδεση θα απαιτήσει σημαντικά κεφάλαια για την κατασκευή των απαραίτητων υποδομών και τη διασύνδεση των δικτύων ενέργειας καθώς και υψηλότερο κόστος λειτουργίας σε σχέση με άλλες εναλλακτικές πηγές ενέργειας.

Διαφοροποίηση των τιμών: Με τη διασύνδεση των ηλεκτρικών δικτύων τριών χωρών, μπορεί να παρουσιαστεί διαφορά στις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας σε κάθε χώρα καθώς και διαφορές στην παραγωγή ενέργειας και στο κόστος παραγωγής. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ανισορροπίες και διακυμάνσεις των τιμών καθώς και σε πιθανό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για τους παραγωγούς ενέργειας σε ορισμένες χώρες.

Τεχνικές προκλήσεις: Η διασύνδεση των ηλεκτρικών δικτύων μπορεί να προκαλέσει τεχνικά προβλήματα, όπως προβλήματα σταθερότητας του δικτύου και προβλήματα συντήρησης. Αυτά τα προβλήματα μπορεί να επηρεάσουν την αξιοπιστία του δικτύου.

Πολιτικές προκλήσεις: Η διασύνδεση των ηλεκτρικών δικτύων μπορεί να συναντήσει πολιτικά προβλήματα, όπως αντίσταση από κυβερνήσεις άλλων χωρών ή της κοινής γνώμης. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε καθυστερήσεις ή και στην ακύρωση της διασύνδεσης, με αποτέλεσμα να μην επιτευχθούν οι αναμενόμενοι στόχοι.

Επίπεδο ασφαλείας: Η διασύνδεση «EuroAsia Interconnector» είναι ένα κρίσιμο ενεργειακό έργο και η ασφάλειά της πρέπει να εξασφαλιστεί. Υπάρχει κίνδυνος από ενδεχόμενες κυβερνοεπιθέσεις ή από φυσικές καταστροφές, όπως σεισμοί, καταιγίδες κλπ.

Περιβαλλοντικές προκλήσεις: Η κατασκευή της διασύνδεσης θα απαιτήσει τη δημιουργία νέων εγκαταστάσεων στη θάλασσα και στην ξηρά καθώς και τη διέλευση του καλωδίου μέσα από θαλάσσιες περιοχές και οικοσυστήματα. Αυτό μπορεί να έχει αρνητικό αντίκτυπο στο περιβάλλον και στη βιοποικιλότητα.

Κοινωνικές προκλήσεις: Η κατασκευή και λειτουργία της διασύνδεσης ενδέχεται να επηρεάσει αρνητικά τις τοπικές κοινωνίες. Συγκεκριμένα, η κατασκευή της διασύνδεσης μπορεί να επιφέρει αρνητικό αντίκτυπο στις τοπικές κοινωνίες καθώς μπορεί να χρειαστεί ο αποκλεισμός των κατοίκων από την περιοχή κατασκευής. Πέραν τούτου ορισμένοι κάτοικοι πιθανόν να ανησυχήσουν για τις επιπτώσεις στο περιβάλλον και στην τοπική οικονομία  με αποτέλεσμα να αντιδράσουν κατά της διασύνδεσης.

4. Συμπεράσματα

Η διασύνδεση «EuroAsia Interconnector» αναμένεται να συμβάλει στην ενεργειακή ασφάλεια, στην άρση της ενεργειακής απομόνωσης και στην οικονομική ανάπτυξη των χωρών που θα επωφεληθούν από τη διασύνδεση. Η δημιουργία ενός ενιαίου ενεργειακού χώρου στην περιοχή αναμένεται να αυξήσει την ανταγωνιστικότητα και να μειώσει τις τιμές της ενέργειας. Επιπλέον η διασύνδεση αυτή θα συμβάλει στην επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, εφόσον θα επιτρέψει την ασφαλή και αυξημένη ανάπτυξη έργων ΑΠΕ.

Μολαταύτα η διασύνδεση αντιμετωπίζει τεχνικές προκλήσεις στην κατασκευή και λειτουργία της καθώς θα πρέπει να διασυνδεθούν διαφορετικά δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας που βρίσκονται σε μεγάλη απόσταση μεταξύ τους. Η τεχνολογία που απαιτείται για τη διασύνδεση είναι πολύπλοκη και απαιτεί τη χρήση ειδικών εξοπλισμών και μεθόδων κατασκευής. Πέραν τούτου υπάρχουν περιβαλλοντικές και κοινωνικές προκλήσεις που πρέπει να ληφθούν υπόψη καθώς η κατασκευή της διασύνδεσης ενδέχεται να επηρεάσει οικοσυστήματα στη θάλασσα και στην ξηρά καθώς και τις τοπικές κοινωνίες που γειτνιάζουν στους χώρους κατασκευής. Όμως δεν πρέπει επίσης να παραγνωρίζεται το γεγονός ότι η διασύνδεση «EuroAsia Interconnector» αντιμετωπίζει και πολιτικές προκλήσεις, όπως η διαμάχη μεταξύ Κυπριακής Δημοκρατίας  και της Τουρκίας για την παράνομη κατοχή του βόρειου τμήματος της Κύπρου καθώς και η γεωπολιτική αναταραχή στην περιοχή.

Παρά τις σημαντικές προκλήσεις και το γεγονός ότι μεγάλο ποσοστό του κόστους της διασύνδεσης θα πρέπει να επωμισθούν οι καταναλωτές, εντούτοις η αύξηση της ενεργειακής ασφάλειας, η άρση της ενεργειακής απομόνωσης και η αυξημένη ενσωμάτωση  ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο ενεργειακό μίγμα των χωρών που θα συνδεθούν, ενδέχεται να φέρουν μακροπρόθεσμα οφέλη για τις χώρες της διασύνδεσης.

*Ο Χριστάκης Χατζηλαού είναι Ηλεκτρολόγος Μηχανικός με πολυετή πείρα στη λειτουργία του ηλεκτρικού συστήματος