Στο πλαίσιο της ενδελεχούς ενημέρωσης της κοινωνίας των πολιτών, το τελευταίο διάστημα έχουμε αρθρογραφήσει μέσω της BRIEF αποσπασματικά για κρίσιμα θέματα και σοβαρές προκλήσεις, που ταλανίζουν τον τομέα του ηλεκτρισμού και έχουν οδηγήσει σε οριακή κατάσταση το ηλεκτρικό σύστημα της Κύπρου και δυσβάστακτη αύξηση την τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος. Έχουμε παραθέσει με εποικοδομητικό πνεύμα και τεχνοκρατική προσέγγιση απόψεις, προβληματισμούς και προτάσεις για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των προκλήσεων, με γνώμονα πάντοτε το καλώς νοούμενο συμφέρον του κύπριου καταναλωτή. 

>>> Δείτε ΕΔΩ όλες τις αναλύσεις του Χριστάκη Χατζηλαού   

     Για σκοπούς αντίληψης της κρισιμότητας της κατάστασης και διαμόρφωσης σφαιρικής εικόνας των πραγμάτων, κρίνεται σκόπιμο στις επόμενες παραγράφους να επιχειρήσουμε τη συνοπτική παράθεση των προτάσεών μας για κρίσιμα θέματα και  σοβαρές προκλήσεις στον τομέα του ηλεκτρισμού.    

Κρίσιμα θέματα και σοβαρές προκλήσεις στον τομέα του ηλεκτρισμού

    Η διαχείριση κρισίμων θεμάτων και σοβαρών προκλήσεων στον τομέα του ηλεκτρισμού, αφορούν κατά κύριο λόγο τους σχεδιασμούς για ενδεχόμενη συγκέντρωση σχεδόν ολόκληρου του συμβατικού παραγωγικού δυναμικού στην περιοχή του Ηλεκτροπαραγωγού Σταθμού (ΗΣ) Βασιλικού για σκοπούς αξιοποίησης του φυσικού αερίου, την πρόκληση ανεπάρκειας στην παραγωγή λόγω της αποτυχίας για έγκαιρη ένταξη νέων συμβατικών μονάδων παραγωγής που είχε ως αποτέλεσμα τη συνέχιση λειτουργίας των πεπαλαιωμένων, κοστοβόρων και ρυπογόνων ατμοστρόβιλων του ΗΣ Δεκέλειας, την ανάπτυξη της διείσδυσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) χωρίς κεντρικό σχεδιασμό και συστήματα αποθήκευσης με αποτέλεσμα την εκτέλεση συχνών και εκτεταμένων περικοπών, την πολύ μεγάλη καθυστέρηση στο πλήρες άνοιγμα της Ανταγωνιστικής Αγοράς Ηλεκτρισμού και τη λειτουργία της Μεταβατικής Ρύθμισης για την Αγορά Ηλεκτρισμού που επιτρέπει  την πραγματοποίηση  υπερκερδών  από προμηθευτές/παραγωγούς ΑΠΕ.  

Εγκατάσταση και λειτουργία μικρών και ευέλικτων μονάδων παραγωγής 

    Οι σχεδιασμοί για ενδεχόμενη συγκέντρωση σχεδόν ολόκληρου του συμβατικού παραγωγικού δυναμικού στην περιοχή του ΗΣ Βασιλικού για σκοπούς αξιοποίησης του φυσικού αερίου μόνο σε αυτή την περιοχή, θεωρούνται, τόσο από τεχνικής όσο και στρατηγικής άποψης, ως λανθασμένη ενέργεια, εφόσον θα προκαλέσουν κινδύνους στον ασφαλή εφοδιασμό με ηλεκτρική ενέργεια και θα επιβαρύνουν τον Κύπριο καταναλωτή με το κόστος σημαντικής και χρονοβόρας ενίσχυσης του ηλεκτρικού συστήματος.    

    Για την αποτροπή αυτού του ενδεχόμενου και τη στρατηγική διασφάλιση του ασφαλούς εφοδιασμού με ηλεκτρική ενέργεια, επαναλαμβάνεται ακόμα μια φορά η πρότασή μας προς τους αρμόδιους φορείς για άμεση αξιοποίηση του ΗΣ Δεκέλειας με τη σταδιακή εγκατάσταση και λειτουργία μικρών και ευέλικτων συμβατικών μονάδων παραγωγής και τη μεταφορά φυσικού αερίου. 

Προσέγγιση με στοιχεία κεντρικού σχεδιασμού της παραγωγής

    Η αποτυχία των αρμόδιων φορέων για έγκαιρη σύνδεση νέων συμβατικών παραγωγών στο ηλεκτρικό σύστημα με επακόλουθο την ανάγκη για αναγκαστική συνέχιση της λειτουργίας των πεπαλαιωμένων, κοστοβόρων και ρυπογόνων ατμοστροβίλων του ΗΣ Δεκέλειας, φαίνεται να παραπέμπει στη λογική ότι η ανάπτυξη της συμβατικής παραγωγής έχει μάλλον αφεθεί στις δυνάμεις της αγοράς να αποφασίσουν για το χώρο και το χρόνο  σύνδεσης των συμβατικών μονάδων παραγωγής. 

    Λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη αυτές τις αρνητικές εξελίξεις, επαναλαμβάνεται η πρότασή μας προς τους αρμόδιους φορείς για υιοθέτηση μιας άλλης προσέγγισης στον ενεργειακό σχεδιασμό, που να περιλαμβάνει και στοιχεία κεντρικού σχεδιασμού της παραγωγής για το μικρό και απομονωμένο ηλεκτρικό σύστημα της Κύπρου (στη μορφή μακροπρόθεσμου Αναπτυξιακού Προγράμματος Παραγωγής). Κατά την τεχνοκρατική άποψή μας αυτή η προσέγγιση θα προσφέρει βιώσιμες λύσεις για τις ενεργειακές προκλήσεις της χώρας και θα ανοίξει το δρόμο για ισορροπημένη ανάπτυξη της παραγωγής ηλεκτρισμού χωρίς περιττές επενδύσεις.  

>>> Δείτε ΕΔΩ όλες τις αναλύσεις του Χριστάκη Χατζηλαού   

Ασφαλής και επωφελής διείσδυση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας
 
    Η ανάπτυξη της διείσδυσης ΑΠΕ στο μικρό και απομονωμένο ηλεκτρικό σύστημα της Κύπρου, με τον τρόπο που υλοποιείται χωρίς κεντρικό σχεδιασμό και συστήματα αποθήκευσης, έχει οδηγήσει σε σημαντική αύξηση της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος, σε συχνές και εκτεταμένες περικοπές της παραγωγής ΑΠΕ και σε οριακή λειτουργία του ηλεκτρικού συστήματος με κίνδυνο συχνών απορρίψεων φορτίου καταναλωτών. 

    Για την αποτελεσματική αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων, κατά την τεχνοκρατική μας άποψη, είναι αναγκαία η εγκατάσταση και λειτουργία κεντρικής αποθήκευσης και μικρών και ευέλικτων συμβατικών μονάδων παραγωγής καθώς και τροποποίηση του τρόπου αποζημίωσης της παραγωγής ΑΠΕ με τρόπο που να καθίσταται οικονομικά επωφελής για τον κύπριο καταναλωτή. 

    Η κεντρική αποθήκευση συστήνεται να είναι ιδιοκτησία του Ιδιοκτήτη Συστήματος Μεταφοράς και να τυγχάνει λειτουργίας από τον ΔΣΜΚ, τόσο για σκοπούς διαχείρισης της ηλεκτρικής ενέργειας όσο και για την προσφορά επικουρικών υπηρεσιών στο ηλεκτρικό σύστημα. Για την κάλυψη της κεφαλαιουχικής δαπάνης της κεντρικής αποθήκευσης θα μπορούσε να γίνει χρήση των εσόδων από τη διαχείριση της προσφοράς υπηρεσιών στο ηλεκτρικό σύστημα -μέσω της αποθήκευσης- καθώς και ενδεχόμενη επιβολή τέλους αποθήκευσης περιορισμένης χρονικής διάρκειας σε όλους τους παραγωγούς ΑΠΕ.  

Μοντέλο της Ανταγωνιστικής Αγοράς Ηλεκτρισμού

    Η εφαρμογή του «μοντέλου στόχος» για τη λειτουργία της Ανταγωνιστικής Αγοράς Ηλεκτρισμού (ΑΑΗ), χωρίς να λαμβάνονται οι ιδιάζουσες συνθήκες του μικρού και απομονωμένου ηλεκτρικού συστήματος της Κύπρου και οι πραγματικότητες των καιρών, έχει γίνει πλέον αντιληπτό ότι  θα προκαλέσει συνθήκες στρέβλωσης στην Αγορά Ηλεκτρισμού (πχ ουρανοκατέβατα κέρδη παραγωγών ΑΠΕ) με αποτέλεσμα την περαιτέρω αύξηση του κόστους του ηλεκτρισμού. 

    Για το σκοπό αυτό έχουμε υποβάλει πρόταση για ουσιαστικές τροποποιήσεις του Μοντέλου σύμφωνα με τα δεδομένα και τις παραμέτρους του μικρού και απομονωμένου ηλεκτρικού συστήματος της Κύπρου, ώστε να αποτρέπεται η δημιουργία συνθηκών στρέβλωσης με αύξηση στην τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος. Δεν πρέπει όμως να παραγνωρίζεται και το γεγονός, ότι υπάρχουν αρκετοί που αμφισβητούν τη χρησιμότητα αυτού του Μοντέλου και προτείνουν αλλαγή πλεύσης προς όφελος του Κύπριου καταναλωτή.

    Όσον αφορά το πλήρες άνοιγμα της ΑΑΗ, η εκτίμησή μας είναι ότι, παρά τις δεσμεύσεις για άνοιγμα πριν χρόνια, θα καθυστερήσει αρκετά ακόμα, εάν ληφθεί υπόψη ότι η ΡΑΕΚ με την Απόφαση 77/2023 έχει δώσει οδηγίες στον ΔΣΜΚ και στον ΔΣΔ για τροποποίηση των Κανονισμών Μεταβατικής Ρύθμισης της Αγοράς Ηλεκτρισμού και/ή των Κανόνων Μεταφοράς, έτσι ώστε να είναι δυνατή χωρίς διακρίσεις, η συμμετοχή των εγκαταστάσεων αποθήκευσης ενέργειας ανάντη του μετρητή στη Μεταβατική Ρύθμιση της Αγοράς Ηλεκτρισμού.

Λειτουργία Μεταβατικής Ρύθμισης της Αγοράς Ηλεκτρισμού

    Ως αποτέλεσμα των μεγάλων καθυστερήσεων για το πλήρες άνοιγμα της ΑΑΗ (18 χρόνια προσπάθεια και ακόμα συνεχίζεται χωρίς καταληκτική ημερομηνία), λειτουργεί από το 2017 η Μεταβατική Ρύθμιση της Αγοράς Ηλεκτρισμού στη βάση διμερών συμβολαίων μεταξύ ιδιωτών προμηθευτών και καταναλωτών.  Σημειώνεται σχετικά ότι οι προμηθευτές, που εκπροσωπούν τα ΦΒ Πάρκα της Μεταβατικής Ρύθμισης και καλύπτουν περίπου το 5% της ζήτησης ηλεκτρισμού, έχουν τη δυνατότητα της διάθεσης της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας σε τιμές πολλαπλάσιες του πραγματικού  κόστους της παραγωγής ΑΠΕ και συνεπώς πραγματοποιούν υπερκέρδη σε βάρος του Κύπριου καταναλωτή. 

    Για την αποτροπή του φαινομένου της πραγματοποίησης υπερκερδών,  προτείνεται η προκήρυξη μειοδοτικών διαγωνισμών για την περαιτέρω διείσδυση ΑΠΕ, που όπως εκτιμάται θα εξασφαλίσουν χαμηλές τιμές προς όφελος των καταναλωτών. 

    Σε σχέση με την αποτελεσματική αντιμετώπιση του προβλήματος των υπερκερδών είχαμε εισηγηθεί την επιβολή φορολογίας και επιχορήγηση της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος, όπως έχει συμβεί στην Ελλάδα και προφανώς και σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Επιγραμματική παράθεση προτάσεων 

    Με βάση τη συνοπτική αναφορά κρισίμων θεμάτων και σοβαρών προκλήσεων, αναδεικνύεται η κρίσιμη καμπή που διέρχεται ο τομέας του ηλεκτρισμού στην Κύπρο, με αποτέλεσμα ο Κύπριος καταναλωτής να καλείται να επωμιστεί δυσβάστακτο κόστος ηλεκτρισμού.

Για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των σοβαρών προκλήσεων του ηλεκτρισμού, παραθέτουμε επιγραμματικά τις προτάσεις μας, όπως έχουν αναπτυχθεί πιο πάνω και συνοψίζονται ως ακολούθως :    

•     Αξιοποίηση του ΗΣ Δεκέλειας με την εγκατάσταση και λειτουργία μικρών και ευέλικτων μονάδων συμβατικής παραγωγής  και τη μεταφορά φυσικού αερίου για σκοπούς ασφαλούς εφοδιασμού του κύπριου καταναλωτή με ηλεκτρική ενέργεια.
•     Ετοιμασία μακροπρόθεσμου Αναπτυξιακού Προγράμματος Παραγωγής με στοιχεία κεντρικού σχεδιασμού για ισορροπημένη και βιώσιμη ανάπτυξη της παραγωγής χωρίς περιττές επενδύσεις.
•     Εγκατάσταση και λειτουργία κεντρικής αποθήκευσης από τον ΔΣΜΚ για σκοπούς ασφαλούς λειτουργίας του ηλεκτρικού συστήματος και διευκόλυνσης της περαιτέρω διείσδυσης ΑΠΕ.
•     Προκήρυξη μειοδοτικών διαγωνισμών για την περαιτέρω διείσδυση ΑΠΕ με στόχο την αποτροπή υπερκερδών της παραγωγής ΑΠΕ και την απάμβλυνση του κόστους του ηλεκτρισμού. 
•     Επιβολή φορολογίας στα υπερκέρδη της παραγωγής ΑΠΕ και χρησιμοποίηση των εσόδων για επιχορήγηση της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος.
•     Ουσιαστική τροποποίηση του Μοντέλου της ΑΑΗ και των προνοιών της Μεταβατικής Ρύθμισης, ώστε να αποτρέπεται ενδεχόμενη δημιουργία συνθηκών στρέβλωσης σε βάρος κύπριου καταναλωτή.

Άποψη 

    Η παράθεση των προτάσεών  μας σε σχέση με κρίσιμα θέματα και σοβαρές προκλήσεις στον τομέα του ηλεκτρισμού, στοχεύουν να δώσουν διέξοδο από την κρίσιμη καμπή και ανασύνταξη δυνάμεων για τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια κάτω από συνθήκες ασφάλειας και οικονομίας.

>>> Δείτε ΕΔΩ όλες τις αναλύσεις του Χριστάκη Χατζηλαού   

Όμως δεν πρέπει να παραγνωρίζεται το γεγονός ότι η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος, με μεταβλητή την τιμή των καυσίμων, εκτιμάται ότι θα συνεχίσει για πολλά χρόνια να κυμαίνεται σε ψηλά επίπεδα, εκτός και εάν ληφθούν τολμηρές αποφάσεις  για αναστροφή της πορείας που έχει οδηγήσει σε δυσβάστακτη αύξηση του κόστους του ηλεκτρισμού.

Τονίζεται ότι ουσιαστική βραχυπρόθεσμη (για τα επόμενα χρόνια) μείωση της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος είναι εφικτή μόνο μέσω της μείωσης των φορολογιών και της επιχορήγησης των λογαριασμών ηλεκτρισμού από τα  αυξημένα έσοδα του κράτους λόγω των ρύπων.
    
Χριστάκης Χατζηλαού*

*Ο Χριστάκης Χατζηλαού είναι Ηλεκτρολόγος Μηχανικός με πολυετή πείρα στη λειτουργία του ηλεκτρικού συστήματος