Σε σχέση με το πρόβλημα της βιωσιμότητας και της ανάγκης για κεντρικό σχεδιασμό των έργων παραγωγής ηλεκτρισμού ώστε να διασφαλίζεται βιώσιμα το ενεργειακό μέλλον της Κύπρου, έχουμε ήδη αρθρογραφήσει μέσω του BRIEF. Όμως νοιώθουμε την έντονη ανάγκη να επαναλάβουμε τις απόψεις μας επί του θέματος, ως αποτέλεσμα της δημόσιας συζήτησης που αφορά τη βιωσιμότητα της διασύνδεσης «EuroAsia Interconnector». Επισημαίνεται σχετικά ότι η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕ), κατόπιν οικονομικής αξιολόγησης, έχει αποφασίσει ότι δεν πρόκειται να εγκρίνει δάνειο για τη χρηματοδότηση της διασύνδεσης «EuroAsia Interconnector».
Αυτή η αρνητική εξέλιξη σε σχέση με τη χρηματοδότηση της διασύνδεσης «EuroAsia Interconnector», τονίζει ακόμα περισσότερο τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει το ηλεκτρικό σύστημα της Κύπρου σε σχέση με τη βιωσιμότητα των σχεδιαζόμενων έργων παραγωγής, προκαλώντας εκκλήσεις για προβληματισμό σε σχέση με την ανάγκη για την εισαγωγή στοιχείων κεντρικού σχεδιασμού δεσμευτικού χαρακτήρα στο πλαίσιο της ανάπτυξης των έργων παραγωγής.
Έλλειψη κεντρικού σχεδιασμού στην ανάπτυξη έργων παραγωγής
Επισημαίνεται σχετικά ότι μέχρι το 2030 αναμένεται υλοποίηση αριθμού σημαντικών έργων συμβατικής παραγωγής, έλευση φυσικού αερίου, αυξημένη διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε συνδυασμό με συστήματα αποθήκευσης καθώς και λειτουργία της διασύνδεσης «EuroAsia». Στην περίπτωση που όλα αυτά τα έργα αναπτύσσονται κατά κύριο λόγο για να καλύψουν την ζήτηση του μικρού ηλεκτρικού συστήματος της Κύπρου, ενδέχεται κάποια από αυτά να αντιμετωπίσουν πρόβλημα βιωσιμότητας με πιθανό αντίκτυπο στην τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος.
Συνεπώς, επιβάλλεται να αντιμετωπιστούν οι ανησυχίες και οι προβληματισμοί που εγείρονται σχετικά με τη μελλοντική υποτονική αξιοποίηση και εκμετάλλευση έργων παραγωγής και φυσικού αερίου. Το πιεστικό ερώτημα είναι εάν όλα αυτά τα ανταγωνιστικά έργα παραγωγής είναι υπερβολικά και όχι απολύτως απαραίτητα, τουλάχιστον στη μορφή που αναπτύσσονται χωρίς στοιχεία κεντρικού σχεδιασμού, για το μικρό ηλεκτρικό σύστημα της Κύπρου.
Αυτές οι ανησυχίες οδηγούν στην εκτίμηση ότι το μικρό και απομονωμένο ηλεκτρικό σύστημα της Κύπρου μάλλον δεν διαθέτει θεσμοθετημένο Αναπτυξιακό Πρόγραμμα Παραγωγής μακροπρόθεσμου ορίζοντα, όπως ισχύει για το Δεκαετές Πρόγραμμα Ανάπτυξης Συστήματος Μεταφοράς, και τα πάντα έχουν αφεθεί στις δυνάμεις της αγοράς για να αποφασίζουν.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα της ανυπαρξίας μακροπρόθεσμου κεντρικού σχεδιασμού των έργων παραγωγής δεσμευτικού χαρακτήρα, είναι η περίπτωση της διασύνδεσης «EuroAsia», όπου το κράτος, μετά από χρόνια παθητικής στάσης και ως αποτέλεσμα της άρνησης της ΕΤΕ για χρηματοδότηση του έργου, υποχρεώθηκε να δώσει εντολή για τη διεξαγωγή μελέτης βιωσιμότητας.
Επιβάλλεται κεντρικός σχεδιασμός στην ανάπτυξη έργων παραγωγής
Για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος, προτείνεται μια προσέγγιση με την εισαγωγή στοιχείων κεντρικού σχεδιασμού της παραγωγής δεσμευτικού χαρακτήρα ως πιθανή λύση. Αυτό θα συνεπαγόταν μια πιο συντονισμένη και στρατηγική προσπάθεια για το μακροπρόθεσμο σχεδιασμό και την ανάπτυξη της παραγωγής, τόσο της συμβατικής όσο και της ανανεώσιμης, στο ηλεκτρικό σύστημα της Κύπρου.
Μια προσέγγιση, που να περιλαμβάνει στοιχεία κεντρικού σχεδιασμού δεσμευτικού χαρακτήρα στο πλαίσιο της ανάπτυξης των έργων παραγωγής, θα επέτρεπε την αποτελεσματικότερη κατανομή των πόρων, δίνοντας τη δυνατότητα στη χώρα να ιεραρχήσει τα έργα με τις μεγαλύτερες δυνατότητες για βιώσιμη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.
Στο πλαίσιο ενός συστήματος κεντρικού σχεδιασμού, θα μπορούσε επίσης να διευκολυνθεί και η ενσωμάτωση λύσεων αποθήκευσης ενέργειας ή άλλων αναδυόμενων τεχνολογιών, οι οποίες είναι ζωτικής σημασίας για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των περικοπών παραγωγής από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την ενίσχυση του ασφαλούς εφοδιασμού του μικρού ηλεκτρικού της συστήματος της Κύπρου.
Διορισμός Ειδικής Επιτροπής
Υπάρχουν ωστόσο και προκλήσεις για την εφαρμογή μιας προσέγγισης με την εισαγωγή στοιχείων κεντρικού σχεδιασμού δεσμευτικού χαρακτήρα. Οι επικριτές υποστηρίζουν ότι αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε γραφειοκρατία και αναποτελεσματικότητα. Υπάρχει η ανησυχία ότι η εισαγωγή στοιχείων κεντρικού σχεδιασμού θα μπορούσε να καταπνίξει την καινοτομία και να εμποδίσει την ανάπτυξη πρωτοβουλιών σε σχέση με την ανάπτυξη της διείσδυσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Για να διασκεδάσει αυτές τις ανησυχίες, η Κυπριακή Δημοκρατία θα μπορούσε, μεταξύ άλλων, να διορίσει ειδική επιτροπή με βασική αρμοδιότητα την επίβλεψη των διαδικασιών του κεντρικού σχεδιασμού των έργων παραγωγής, διασφαλίζοντας την αποτελεσματική λήψη δεσμευτικών αποφάσεων και το συντονισμό μεταξύ των εμπλεκόμενων.
Διασφάλιση Ενεργειακού Μέλλοντος της Κύπρου
Συμπερασματικά, τα προβλήματα βιωσιμότητας, που θα αντιμετωπίσουν τα έργα παραγωγής ηλεκτρισμού στην Κύπρο, δεν μπορούν να αγνοηθούν. Η υιοθέτηση μιας προσέγγισης, που να περιλαμβάνει και στοιχεία κεντρικού σχεδιασμού της παραγωγής δεσμευτικού χαρακτήρα για το μικρό ηλεκτρικό σύστημα της Κύπρου, προσφέρει μια βιώσιμη λύση στις ενεργειακές προκλήσεις της χώρας, ανοίγοντας το δρόμο για ισορροπημένη ανάπτυξη της παραγωγής ηλεκτρισμού.
Οι αρμόδιοι φορείς για την ηλεκτρική ενέργεια στην Κύπρο θα πρέπει να δράσουν τώρα και συνεργαζόμενοι να επιχειρήσουν την ανάπτυξη και εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου σχεδίου, που θα διασφαλίσει βιώσιμα το ενεργειακό μέλλον του νησιού για τις επόμενες γενιές.
Χριστάκης Χατζηλαού