Στόχοι της Μεταρρύθμισης 

Η προσωρινή συμφωνία, που επετεύχθη μεταξύ εκπροσώπων Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της Ευρώπης του για τη μεταρρύθμιση της Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), έχει ως βασικούς στόχους τη μείωση του κόστους της ηλεκτρικής ενέργειας, την απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, την ενθάρρυνση των επενδύσεων σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) και την κοινωνική δικαιοσύνη. Αυτή η προσωρινή συμφωνία θα πρέπει στη συνέχεια να επικυρωθεί επίσημα από τα κράτη μέλη της ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Μείωση του Κόστους της Ηλεκτρικής Ενέργειας

Η μεταρρύθμιση στοχεύει στη μείωση του κόστους της ηλεκτρικής ενέργειας για τους καταναλωτές, οι οποίοι έχουν υποστεί δυσβάστακτη αύξηση της τιμής του ηλεκτρισμού τα τελευταία χρόνια λόγω της αστάθειας στις τιμές των ορυκτών καυσίμων. Για να επιτευχθεί αυτό, η μεταρρύθμιση εισάγει μια σειρά καινοτόμων μέτρων, όπως:

-  Εισαγωγή των συμβάσεων επί διαφορών (CFD): Οι συμβάσεις επί διαφορών (CFD) αποτελούν ένα χρήσιμο χρηματοοικονομικό εργαλείο, που επιτρέπει στους συμμετέχοντες στην Αγορά Ηλεκτρικής Ενέργειας να στοιχηματίσουν στην πορεία της τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας. Στο πλαίσιο αυτού του προτεινόμενου μέτρου σταθεροποίησης των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας, το κράτος θα συνάπτει συμβάσεις CFD με παραγωγούς και καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας. Συγκεκριμένα, το κράτος θα συνάπτει συμβάσεις CFD με παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας για τη μακροπρόθεσμη προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας σε μια εγγυημένη τιμή αναφοράς. Οι καταναλωτές θα μπορούν στη συνέχεια να συνάπτουν συμβάσεις CFD με το κράτος για τη μακροπρόθεσμη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας σε μια εγγυημένη τιμή αναφοράς. Τυχόν διαφορά της εγγυημένης τιμής αναφοράς και της πραγματικής τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας θα τυγχάνει διαχείρισης από το κράτος.  Αυτό το μέτρο θα μπορούσε να βοηθήσει στη σταθεροποίηση των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας για τους καταναλωτές, προστατεύοντάς τους από τις αυξήσεις των τιμών των ορυκτών καυσίμων. Θα μπορούσε επίσης να ενθαρρύνει τις επενδύσεις σε ΑΠΕ, παρέχοντας στους επενδυτές μια σταθερή τιμή για την ηλεκτρική ενέργεια που παράγουν. Σημειώνεται σχετικά ότι το προτεινόμενο μέτρο θα απαιτήσει νομοθετική ρύθμιση για τη διευθέτηση των τεχνικών και θεσμικών ζητημάτων που προκύπτουν.

-  Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας: Η μεταρρύθμιση θα ενισχύσει με διάφορα μέτρα την ανταγωνιστικότητα των ΑΠΕ, οι οποίες είναι πιο οικονομικές από τις συμβατικές πηγές ενέργειας. Αυτό θα συμβάλει στη μείωση του κόστους της ηλεκτρικής ενέργειας και θα λειτουργήσει προς όφελος των καταναλωτών.

-  Εξοικονόμηση ενέργειας: Η μεταρρύθμιση θα ενθαρρύνει με διάφορα μέτρα την εξοικονόμηση ενέργειας, η οποία θα μειώσει την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτό σε τελική ανάλυση θα συμβάλει και στη μείωση του κόστους της ηλεκτρικής ενέργειας προς όφελος των καταναλωτών.

Απεξάρτηση από τα Ορυκτά Καύσιμα

Η μεταρρύθμιση στοχεύει στη μείωση της εξάρτησης της ΕΕ από το ρωσικό φυσικό αέριο και κατ΄ επέκταση από τα ορυκτά καύσιμα. Αυτός ο στόχος δεν είναι μόνο οικονομικός αλλά και στρατηγικά κρίσιμος, τόσο για την ενεργειακή ασφάλεια όσο και για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Για να επιτευχθεί αυτός ο κεντρικός στόχος, η μεταρρύθμιση εισάγει μια σειρά μέτρων, όπως:
 
-  Ενίσχυση των ΑΠΕ: Η μεταρρύθμιση θα ενισχύσει την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ, οι οποίες δεν εκπέμπουν αέρια του θερμοκηπίου. Αυτό θα συμβάλει, αφενός στη μείωση της εξάρτησης της ΕΕ από το ρωσικό φυσικό αέριο και κατ΄ επέκταση από τα ορυκτά καύσιμα και αφετέρου στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

-  Εξοικονόμηση ενέργειας: Η μεταρρύθμιση θα ενθαρρύνει την εξοικονόμηση ενέργειας, η οποία θα μειώσει την ανάγκη για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα.

Ενθάρρυνση των Επενδύσεων

Η μεταρρύθμιση στοχεύει στην ενθάρρυνση των επενδύσεων σε ΑΠΕ και πυρηνική ενέργεια. Για να επιτευχθεί αυτό, πέραν του μέτρου των συμβάσεων επί διαφορών (CFD), η μεταρρύθμιση εισάγει και μια σειρά άλλων μέτρων, όπως:

-  Μείωση του κόστους των ΑΠΕ: Η μεταρρύθμιση θα μειώσει το κόστος των ΑΠΕ, γεγονός που θα τις καταστήσει πιο ελκυστικές για τους επενδυτές.

-  Ασφάλεια δικαίου για τις επενδύσεις: Η μεταρρύθμιση θα προσφέρει νομική ασφάλεια για τις επενδύσεις σε ΑΠΕ και πυρηνική ενέργεια, γεγονός που θα τις καταστήσει πιο προβλέψιμες για τους επενδυτές. Το γεγονός αυτό θα τις καταστήσει πιο ελκυστικές για τους επενδυτές, καθώς θα τους παρέχεται  μεγαλύτερη ασφάλεια στον οικονομικό σχεδιασμό των επενδύσεων.
Κοινωνική Δικαιοσύνη

Η ΕΕ θα παρέχει ευελιξία στα κράτη μέλη να υιοθετούν μέτρα για την προστασία των ευάλωτων νοικοκυριών και επιχειρήσεων σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης, όπως η απότομη/διαρκής αύξηση τιμών. 

Προκλήσεις της Μεταρρύθμισης

Η μεταρρύθμιση της Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας της ΕΕ αποτελούν σημαντικό βήμα για την επίτευξη των στόχων της ΕΕ για την πράσινη μετάβαση και την ενεργειακή ασφάλεια. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένες προκλήσεις, που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν για την αποτελεσματική προώθηση της μεταρρύθμισης: 

-  Πυρηνική Ενέργεια: Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις είναι η διαφορά απόψεων μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ σχετικά με το ρόλο της πυρηνικής ενέργειας. Η Γαλλία υποστηρίζει την πυρηνική ενέργεια ως μια καθαρή και αξιόπιστη πηγή ενέργειας, ενώ η Γερμανία έχει διαφορετική άποψη. Η διαφορά αυτή στις απόψεις σχετικά με την πυρηνική ενέργεια είχε δημιουργήσει εμπόδια στην επίτευξη συμφωνίας μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ. Η προσωρινή συμφωνία, που επετεύχθη μεταξύ εκπροσώπων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της Ευρώπης, περιλαμβάνει ένα άρθρο που επιτρέπει στα κράτη μέλη να επιλέξουν, εάν θα συμπεριλάβουν ή όχι την πυρηνική ενέργεια στις δικές τους εθνικές νομοθεσίες. Ωστόσο, η δυνατότητα επιλογής για τα κράτη μέλη μπορεί να οδηγήσει σε διαφοροποιήσεις μεταξύ των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας στην ΕΕ. 

-  Επενδύσεις για Νέες Υποδομές: Μια άλλη πρόκληση που αντιμετωπίζει η μεταρρύθμιση είναι η ανάγκη για επενδύσεις σε νέες υποδομές. Η αύξηση της συμμετοχής των ΑΠΕ στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας θα απαιτήσει σημαντικές επενδύσεις σε νέες μονάδες παραγωγής ΑΠΕ, καθώς και σε δίκτυα μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας. Οι επενδύσεις αυτές θα απαιτήσουν σημαντικές χρηματοδοτήσεις, οι οποίες θα πρέπει να εξασφαλιστούν από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς.

-  Κλιματική Αλλαγή: Τέλος, η μεταρρύθμιση θα πρέπει να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις που δημιουργούνται από την κλιματική αλλαγή. Οι έντονες καιρικές συνθήκες που γίνονται όλο και πιο συχνές θα μπορούσαν να επηρεάσουν την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ, όπως η αιολική και η ηλιακή ενέργεια. Η μεταρρύθμιση θα πρέπει να περιλαμβάνει μέτρα για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων, όπως η ενίσχυση της ευελιξίας του συστήματος παραγωγής και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας.

- Χρήση Μηχανισμών Αναπλήρωσης: Η πρόκληση που αντιμετωπίζει η ΕΕ με τους Μηχανισμούς Αναπλήρωσης είναι η ισορροπία μεταξύ των στόχων της απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα και της ενεργειακής ασφάλειας. Η απεξάρτηση από τη μια πλευρά απαιτεί τη μείωση της χρήσης ορυκτών καυσίμων, ενώ η ενεργειακή ασφάλεια απαιτεί τη διατήρηση της επάρκειας και του ασφαλούς εφοδιασμού με ηλεκτρική ενέργεια, που μπορεί να τεθούν σε κίνδυνο σε περίπτωση κρίσεων στη  παγκόσμια αγορά ενέργειας.

Προτάσεις για Αντιμετώπιση Προκλήσεων

Η επίλυση των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η μεταρρύθμιση της Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας της ΕΕ θα είναι απαραίτητη για την επίτευξη των στόχων της ΕΕ για την πράσινη μετάβαση και την ενεργειακή ασφάλεια. Η ΕΕ θα πρέπει να συνεργαστεί με τα κράτη μέλη και τους ενδιαφερόμενους φορείς για την ανάπτυξη μιας αποτελεσματικής και βιώσιμης μεταρρύθμισης.

Στη συνέχεια επισημαίνονται ορισμένες  συγκεκριμένες προτάσεις που θα μπορούσαν υιοθετηθούν για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που αναφέρονται παραπάνω:

-  Πυρηνική Ενέργεια: Για την αντιμετώπιση της διαφοράς απόψεων σχετικά με την πυρηνική ενέργεια, η ΕΕ θα μπορούσε να αναπτύξει ένα πλαίσιο για τη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών ανεξάρτητα εάν χρησιμοποιούν ή δεν χρησιμοποιούν την πυρηνική ενέργεια. Αυτό το πλαίσιο θα μπορούσε, μεταξύ άλλων, να περιλαμβάνει τη συνεργασία για την έρευνα, την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών, τη διαχείριση αποβλήτων καθώς και την τιμολόγηση της ηλεκτρικής ενέργειας που προέρχεται από πυρηνική ενέργεια.

-  Επενδύσεις για Νέες Υποδομές: Για την αντιμετώπιση της ανάγκης για επενδύσεις σε νέες υποδομές, η ΕΕ θα μπορούσε να αναπτύξει ένα πρόγραμμα χρηματοδότησης για την υποστήριξη των επενδύσεων σε ΑΠΕ και άλλες καθαρές τεχνολογίες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Το πρόγραμμα αυτό θα μπορούσε να στηρίξει την ανάπτυξη νέων μονάδων παραγωγής ΑΠΕ καθώς και την αναβάθμιση των δικτύων μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας.

-  Κλιματική Αλλαγή: Για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που δημιουργούνται από την κλιματική αλλαγή, η ΕΕ θα μπορούσε να αναπτύξει ένα σχέδιο για την ενίσχυση της ευελιξίας του συστήματος παραγωγής και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας. Το σχέδιο αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει μέτρα όπως η ανάπτυξη αποθηκευτικών τεχνολογιών, η δημιουργία νέων δικτύων μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας και η ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών.

- Χρήση Μηχανισμών Αναπλήρωσης: Η χρήση των Μηχανισμών Αναπλήρωσης uα εγκρίνεται με αυστηρά κριτήρια  για περιορισμένο χρόνο μόνο για σκοπούς  επάρκειας και ασφαλούς εφοδιασμού με ηλεκτρική ενέργεια.

Χριστάκης Χατζηλαού*

*Ο Χριστάκης Χατζηλαού είναι Ηλεκτρολόγος Μηχανικός με πολυετή πείρα στη λειτουργία του ηλεκτρικού συστήματος