Σύμφωνα με πληροφορίες που έχουν δει το φως της δημοσιότητας το τελευταίο διάστημα, η κυβέρνηση έχει εκφράσει την πρόθεσή της (δηλώσεις Υπουργού Ενέργειας στα ΜΜΕ) για αναβάθμιση και διατήρηση του Ηλεκτροπαραγωγού Σταθμού (ΗΣ) Δεκέλειας ως δεύτερου σημείου συμβατικής παραγωγής και μάλλον το σενάριο της λειτουργίας του Ηλεκτρικού Συστήματος της Κύπρου με σχεδόν αποκλειστική τροφοδοσία από την περιοχή του ΗΣ Βασιλικού τίθεται στο περιθώριο. 

>>> Δείτε ΕΔΩ όλες τις αναλύσεις του Χριστάκη Χατζηλαού   

Υπενθυμίζεται σχετικά ότι τον Μάρτιο 2023, μέσω της OFFSITE/BRIEF, είχαμε απευθύνει έκκληση προς τους αρμόδιους φορείς να αποφασίσουν κατά πόσο στο Ηλεκτρικό Σύστημα της Κύπρου είναι αναγκαίοι ένας ή τουλάχιστον δύο ηλεκτροπαραγωγοί σταθμοί για τον ασφαλή εφοδιασμό του Κύπριου καταναλωτή με ηλεκτρική ενέργεια (Διαβάστε την ανάλυση εδώ). 

Για την καλύτερη αντίληψη του θέματος, θα επικαιροποιήσουμε ανάλυση - για τους αναγνώστες της OFFSITE/BRIEF- σε σχέση με τη βέλτιστη λειτουργία του συστήματος συμβατικής παραγωγής ηλεκτρισμού της Κύπρου. 

Σύντομη περιγραφή του Συστήματος Συμβατικής Παραγωγής Ηλεκτρισμού

Το Ηλεκτρικό Σύστημα της Κύπρου είναι μικρό και απομονωμένο και σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να συγκρίνεται με τα διασυνδεδεμένα συστήματα άλλων χωρών, καθότι πρόκειται για ανόμοιες καταστάσεις που ενδεχομένως να οδηγήσουν σε λανθασμένα συμπεράσματα. 

Επισημαίνεται χαρακτηριστικά ότι η  εγκατεστημένη ισχύς των  συμβατικών μονάδων του Ηλεκτρικού Συστήματος ανέρχεται μόλις  στα 1478 MW που βρίσκεται διεσπαρμένη στους ΗΣ Βασιλικού, Δεκέλειας  και Μονής. Ο ΗΣ Βασιλικού διαθέτει 868 MW εγκατεστημένη συμβατική παραγωγή (τρεις ατμοστρόβιλους -3X130MW-, δύο μονάδες συνδυασμένου κύκλου  -2X220MW- και ένα αεριοστρόβιλο ανοικτού κύκλου -1X37,5MW-), ο ΗΣ Δεκέλειας 460 MW (έξι ατμοστρόβιλους -6Χ60 MW- και δύο συστοιχίες μηχανών εσωτερικής καύσης -2Χ50 MW-) και ο ΗΣ Μονής 150 MW (τέσσερεις αεριοστρόβιλους -4Χ37,5 MW-).  

Τονίζεται σχετικά ότι ο τρόπος ασφαλούς λειτουργίας του Ηλεκτρικού Συστήματος σε σχέση με το εγκατεστημένο συμβατικό δυναμικό (δηλαδή σε σχέση με τη συνεχή λειτουργία μονάδων ενός ή δύο ΗΣ) είναι καθοριστικής σημασίας για τον ασφαλή εφοδιασμό του καταναλωτή με ηλεκτρική ενέργεια. Στη συνέχεια θα μελετηθούν οι πιθανοί τρόποι λειτουργίας του συμβατικού συστήματος παραγωγής ηλεκτρισμού, ώστε να μελετηθεί ο βέλτιστος τρόπος λειτουργίας του προς όφελος του Κύπριου καταναλωτή.  

Τροφοδοσία Ηλεκτρικού Συστήματος από τους ΗΣ Βασιλικού και Δεκέλειας

Λαμβάνοντας υπόψη τη σημερινή κατάσταση πραγμάτων, επισημαίνεται ότι στα πλαίσια της ασφαλούς και αξιόπιστης λειτουργίας, το Ηλεκτρικό Σύστημα θα πρέπει να τροφοδοτείται με ηλεκτρική ενέργεια από αριθμό μονάδων βάσης στον ΗΣ Βασιλικού και στον ΗΣ Δεκέλειας. Οι αεριοστρόβιλοι (κοστοβόρες μονάδες ταχείας εκκίνησης) του ΗΣ Μονής χρησιμοποιούνται ως εφεδρείες για κάλυψη αιχμών στη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας και ενδεχόμενης αστοχίας μονάδων παραγωγής. Σημειώνεται σχετικά ότι η συνεχής λειτουργία αριθμού μονάδων παραγωγής, τουλάχιστον σε δύο ΗΣ, συμβάλλει στην αύξηση της ασφάλειας εφοδιασμού της ηλεκτρικής ενέργειας προς τον καταναλωτή, αφού, μεταξύ άλλων, σε περίπτωση απώλειας του ενός ΗΣ λόγω σοβαρής βλάβης, δολιοφθοράς, φυσικών ή άλλων καταστροφών, μειώνεται σε μεγάλο βαθμό η πιθανότητα πρόκλησης ολικής σβέσης του Ηλεκτρικού Συστήματος. 

Σε συνάρτηση με τα πιο πάνω αναφέρεται ότι το πρόσφατο παρελθόν με την έκρηξη στο Μαρί και την καταστροφή του ΗΣ Βασιλικού το 2011, αποδεικνύει ότι η παρουσία του ΗΣ Δεκέλειας έχει αποτρέψει την ολική σβέση του Συστήματος που θα είχε χαώδεις προεκτάσεις στην οικονομία της Κυπριακής Δημοκρατίας.   
 
Τροφοδοσία Ηλεκτρικού Συστήματος από την περιοχή του ΗΣ Βασιλικού

Οι σχεδιασμοί των αρμόδιων φορέων για έλευση και αξιοποίηση του φυσικού αερίου για σκοπούς ηλεκτροπαραγωγής, που σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες αφορούσαν την περιοχή του Βασιλικού, είχαν κατά πάσα πιθανότητα τροχοδρομήσει τη σχεδόν αποκλειστική τροφοδοσία του Ηλεκτρικού Συστήματος από την περιοχή του ΗΣ Βασιλικού. Για την υλοποίηση αυτών των σχεδιασμών θα έπρεπε ολόκληρο το συμβατικό παραγωγικό δυναμικό του Ηλεκτρικού Συστήματος της Κύπρου να βρίσκεται συγκεντρωμένο στην περιοχή του ΗΣ Βασιλικού. Σημειώνεται σχετικά ότι όλοι οι υποψήφιοι συμβατικοί παραγωγοί για σύνδεση στο Ηλεκτρικό Σύστημα έχουν αδειοδοτηθεί από την ΡΑΕΚ στην περιοχή του ΗΣ  Βασιλικού.

Όμως οι  σχεδιασμοί για τη βέλτιστη αξιοποίηση του φυσικού αερίου, που έχει ως προϋπόθεση τη συγκέντρωση του συμβατικού παραγωγικού δυναμικού στην περιοχή του Βασιλικού, δεν μπορούν επί του παρόντος να υλοποιηθούν λόγω αδυναμίας των αρμόδιων φορέων να συνδέσουν πρόσθετη συμβατική παραγωγή στο Ηλεκτρικό Σύστημα. Η πρόσθετη συμβατική παραγωγή στην περιοχή του Βασιλικού,  θα έπρεπε να είχε αντικαταστήσει τους έξι ατμοστρόβιλους του ΗΣ Δεκέλειας, οι οποίοι αρχές του 2022 θα έπρεπε να είχαν τεθεί εκτός λειτουργίας για λόγους συμμόρφωσης με τα όρια εκπομπής για τους ρύπους. Ως εκ τούτων για τη διασφάλιση της επάρκειας στην παραγωγή, τουλάχιστον μέχρι τη σύνδεση πρόσθετων συμβατικών μονάδων, δεν υπήρχε άλλη επιλογή εκτός από τη συνέχιση της λειτουργίας των γηρασμένων, κοστοβόρων και ρυπογόνων ατμοστρόβιλων του ΗΣ Δεκέλειας. Για το λόγο αυτό η Κυπριακή Δημοκρατία έχει ζητήσει και λάβει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή παράταση λειτουργίας των ατμοστρόβιλων μέχρι το 2029. 

Ως αποτέλεσμα της αυτής της εξέλιξης, το Ηλεκτρικό Σύστημα δεν μπορεί επί του παρόντος - κυρίως για λόγους επάρκειας στην παραγωγή -  να λειτουργήσει με αποκλειστική τροφοδοσία από την περιοχή του ΗΣ Βασιλικού. 

Σύμφωνα με πληροφορίες που έχουν δει το φως της δημοσιότητας, επισημαίνεται σχετικά ότι για την ασφαλή μετάβαση στη λειτουργία του Ηλεκτρικού Συστήματος με σχεδόν αποκλειστική τροφοδοσία από την περιοχή του ΗΣ Βασιλικού, πέραν των προβλημάτων επάρκειας στην παραγωγή, υπάρχουν και τεχνικά προβλήματα, των οποίων η λύση απαιτεί αναβάθμιση του Συστήματος Μεταφοράς.  Σε συνάρτηση με τα πιο πάνω επισημαίνεται ότι για τη λήψη απόφασης για λειτουργία του Ηλεκτρικού Συστήματος με σχεδόν αποκλειστική τροφοδοσία από την περιοχή του ΗΣ Βασιλικού είναι αναγκαία η εκπόνηση σωρείας μελετών (πχ περιβαλλοντικής μελέτης, μελέτης κόστους-οφέλους, τεχνοοικονομικής μελέτης). Οι μελέτες αυτές θα πρέπει να καταδεικνύουν με σαφήνεια την ορθότητα  αυτού του εγχειρήματος καθώς και τις απαιτούμενες προϋποθέσεις για την υλοποίησή του.
  
Αξιολόγηση των τρόπων λειτουργίας 

Η λειτουργία του Ηλεκτρικού Συστήματος με αποκλειστική τροφοδοσία από την περιοχή του ΗΣ Βασιλικού, δηλαδή ολόκληρο το συμβατικό παραγωγικό δυναμικό να βρίσκεται συγκεντρωμένο στην περιοχή ενός ΗΣ, προσφέρει σημαντικό οικονομικό πλεονέκτημα στην περίπτωση έλευσης φυσικού αερίου, εφόσον δεν θα υπάρχει ανάγκη κοστοβόρας μεταφοράς και διαχείρισης και σε άλλο γεωγραφικό σημείο. Από την άλλη πλευρά όμως, η ασφαλής μεταφορά της ηλεκτρικής ενέργειας από ένα γεωγραφικό σημείο μόνο σε ολόκληρο το Ηλεκτρικό Σύστημα μάλλον θα απαιτήσει σημαντική αναβάθμιση του Συστήματος Μεταφοράς. 

Σε συνάρτηση με αυτή τις τοποθετήσεις δεν πρέπει να παραγνωρίζεται το γεγονός ότι ο προηγούμενος σχεδιασμός των ηλεκτρικών γραμμών και υποσταθμών μεταφοράς, τουλάχιστον μέχρι ενός χρονικού σημείου, μάλλον λάμβανε υπόψη ότι ο ΗΣ Δεκέλειας θα παρέμενε περαιτέρω σε λειτουργία και το Ηλεκτρικό Σύστημα θα τύγχανε λειτουργίας με τουλάχιστον δύο ΗΣ. Αυτή η θέση ενισχύεται και από το γεγονός ότι η πιο δυνατή γραμμή του Συστήματος Μεταφοράς (Δεκέλεια - Αθαλάσσα)  σχεδιάστηκε να εκπορεύεται από τον υποσταθμό μεταφοράς του ΗΣ Δεκέλειας. Σημειώνεται  σχετικά ότι ο σχεδιασμός και η λειτουργία εγκαταστάσεων του Συστήματος Μεταφοράς είναι πολύπλοκη, επίπονη και μακροχρόνια διαδικασία που διαμορφώνεται σύμφωνα με τα ισχύοντα δεδομένα στα πλαίσια του Δεκαετούς Προγράμματος Ανάπτυξης Συστήματος Μεταφοράς, που εκπονείται από τον Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς Κύπρου και εγκρίνεται από την Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας Κύπρου.  

Καταληκτικά τονίζεται όμως ότι η λειτουργία του Ηλεκτρικού Συστήματος με αποκλειστική τροφοδοσία από την περιοχή του ΗΣ Βασιλικού αυξάνει την πιθανότητα πρόκλησης ολικής σβέσης του Ηλεκτρικού Συστήματος και θέτει σε κίνδυνο την ασφάλεια εφοδιασμού. 

Συμπεράσματα, σχόλια και εισηγήσεις 

Λαμβάνοντας υπόψη την αποτυχία των αρμόδιων φορέων να συνδέσουν πρόσθετη συμβατική παραγωγή στο Ηλεκτρικό Σύστημα, δεν υπήρχε άλλη επιλογή                            -πρωτίστως για τη διασφάλιση ικανοποιητικής επάρκειας στην παραγωγή- από την αναγκαστική συνέχιση της λειτουργίας των γηρασμένων, κοστοβόρων και ρυπογόνων ατμοστροβίλων του ΗΣ Δεκέλειας, για την οποία η κυβέρνηση έχει λάβει έγκριση μέχρι το 2029 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.  

Τονίζεται σχετικά ότι κατά την τεχνοκρατική άποψή μας η  συνεχής λειτουργία αριθμού μονάδων παραγωγής σε τουλάχιστον δύο ΗΣ (όπως συμβαίνει αναγκαστικά σήμερα με τη λειτουργία των ΗΣ Βασιλικού και Δεκέλειας), συμβάλλει στην αύξηση της ασφάλειας εφοδιασμού του Κύπριου καταναλωτή με ηλεκτρική ενέργεια. 

Ως εκ τούτου η πρόθεση της κυβέρνησης για αναβάθμιση και διατήρηση του ΗΣ Δεκέλειας ως δεύτερου σημείου συγκέντρωσης συμβατικής παραγωγής, κρίνεται ότι κινείται προς την ορθή κατεύθυνση και θα ενισχύσει σημαντικά τη στρατηγική ενεργειακή ασφάλεια στην Κύπρο.   

Χριστάκης Χατζηλαού*

*Ο Χριστάκης Χατζηλαού είναι Ηλεκτρολόγος Μηχανικός με πολυετή πείρα στη λειτουργία του ηλεκτρικού συστήματος