Καθώς ο κόσμος συνεχίζει να στρέφεται προς καθαρότερες και πιο βιώσιμες πηγές ενέργειας, οι χώρες αντιμετωπίζουν την πρόκληση της μετάβασης από τις παραδοσιακές μεθόδους παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στις ανανεώσιμες εναλλακτικές. Η Κύπρος, ένα μικρό νησί στην ανατολική Μεσόγειο, δεν θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση. Το ηλεκτρικό σύστημα της χώρας, λόγω του μικρού μεγέθους του, αντιμετωπίζει προκλήσεις σε σχέση με τη βιωσιμότητα των σχεδιαζόμενων έργων παραγωγής, προκαλώντας εκκλήσεις για προβληματισμό σε σχέση με την ανάγκη για την εισαγωγή στοιχείων κεντρικού σχεδιασμού στο πλαίσιο της ανάπτυξης των έργων παραγωγής.

Πρόβλημα βιωσιμότητας έργων παραγωγής

Η Κυπριακή Δημοκρατία, στο πλαίσιο των δεσμεύσεών της έναντι της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αναγνωρίζοντας την ανάγκη για εκσυγχρονισμό του τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, έχει θέσει φιλόδοξους στόχους για την ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο ηλεκτρικό σύστημα. Ωστόσο, παρά τους στόχους αυτούς, η χώρα εξακολουθεί και θα εξακολουθήσει να βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στα ορυκτά καύσιμα, κυρίως λόγω της αποτυχίας για ισορροπημένη ανάπτυξη των έργων συμβατικής παραγωγής σε συνδυασμό με τα έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Επισημαίνεται σχετικά ότι μέχρι το 2030 αναμένεται υλοποίηση αριθμού σημαντικών έργων συμβατικής παραγωγής, έλευση φυσικού αερίου, αυξημένη διείσδυση ΑΠΕ καθώς και λειτουργία της διασύνδεσης «EuroAsia». Στην περίπτωση που όλα αυτά τα έργα αναπτύσσονται κατά κύριο λόγο για να καλύψουν την ζήτηση του μικρού ηλεκτρικού συστήματος της Κύπρου, ενδέχεται κάποια από αυτά να αντιμετωπίσουν πρόβλημα βιωσιμότητας με πιθανό αντίκτυπο στην τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος.   

Συνεπώς, επιβάλλεται να αντιμετωπιστούν οι ανησυχίες και οι προβληματισμοί που εγείρονται σχετικά με τη μελλοντική υποτονική αξιοποίηση και εκμετάλλευση έργων συμβατικής παραγωγής και φυσικού αερίου. Το πιεστικό ερώτημα είναι εάν όλα αυτά τα ανταγωνιστικά έργα παραγωγής είναι υπερβολικά και όχι απολύτως απαραίτητα, τουλάχιστον στη μορφή που αναπτύσσονται χωρίς στοιχεία κεντρικού σχεδιασμού, για το μικρό ηλεκτρικό σύστημα της Κύπρου. Αυτές οι ανησυχίες οδηγούν στην εκτίμηση ότι το μικρό και απομονωμένο ηλεκτρικό σύστημα της Κύπρου μάλλον δεν διαθέτει Αναπτυξιακό Πρόγραμμα Παραγωγής και τα πάντα έχουν αφεθεί στις δυνάμεις της αγοράς για να αποφασίζουν.

Εισαγωγή στοιχείων κεντρικού σχεδιασμού παραγωγής

Για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος, προτείνεται μια προσέγγιση με  την εισαγωγή στοιχείων κεντρικού σχεδιασμού της παραγωγής ως πιθανή λύση. Αυτό θα συνεπαγόταν μια πιο συντονισμένη και στρατηγική προσπάθεια για το σχεδιασμό και την ανάπτυξη της παραγωγής, τόσο της συμβατικής όσο και της ανανεώσιμης, στο ηλεκτρικό σύστημα της Κύπρου. Μια προσέγγιση, που να περιλαμβάνει στοιχεία κεντρικού σχεδιασμού στο πλαίσιο της ανάπτυξης των έργων παραγωγής, θα επέτρεπε την αποτελεσματικότερη κατανομή των πόρων, δίνοντας τη δυνατότητα στη χώρα να ιεραρχήσει τα έργα με τις μεγαλύτερες δυνατότητες για βιώσιμη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

Στο πλαίσιο ενός συστήματος κεντρικού σχεδιασμού, θα μπορούσε επίσης να διευκολυνθεί και η ενσωμάτωση λύσεων αποθήκευσης ενέργειας ή άλλων αναδυόμενων τεχνολογιών, οι οποίες είναι ζωτικής σημασίας για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των περικοπών παραγωγής από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την ενίσχυση της ασφαλούς λειτουργίας του μικρού ηλεκτρικού της συστήματος της Κύπρου.

Προκλήσεις στην εισαγωγή στοιχείων κεντρικού σχεδιασμού

Υπάρχουν ωστόσο και προκλήσεις για την εφαρμογή μιας προσέγγισης με την εισαγωγή στοιχείων κεντρικού σχεδιασμού. Οι επικριτές υποστηρίζουν ότι αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε γραφειοκρατία και αναποτελεσματικότητα. Υπάρχει η ανησυχία ότι η εισαγωγή στοιχείων κεντρικού σχεδιασμού  θα μπορούσε να καταπνίξει την καινοτομία και να εμποδίσει την ανάπτυξη πρωτοβουλιών σε σχέση με την ανάπτυξη της διείσδυσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Για να διασκεδάσει αυτές τις ανησυχίες, η Κυπριακή Δημοκρατία θα μπορούσε, μεταξύ άλλων, να διορίσει ειδική αρχή με βασική αρμοδιότητα την επίβλεψη των διαδικασιών του κεντρικού σχεδιασμού, διασφαλίζοντας την αποτελεσματική λήψη αποφάσεων και το συντονισμό μεταξύ των εμπλεκόμενων.

Παρά αυτές τις ανησυχίες, τα οφέλη από την εισαγωγή στοιχείων κεντρικού σχεδιασμού παραγωγής στην Κύπρο θα μπορούσαν να αντισταθμίσουν τις πιθανές προκλήσεις. Υιοθετώντας μια πιο στρατηγική προσέγγιση στο σχεδιασμό της ηλεκτροδότησης, η χώρα θα μπορούσε να κάνει σημαντικά βήματα στη μετάβαση σε ένα καθαρότερο, πιο βιώσιμο ηλεκτρικό σύστημα. Αυτό όχι μόνο θα ωφελούσε το περιβάλλον αλλά θα συμβάλει επίσης στη μακροπρόθεσμη οικονομική ανάπτυξη και σταθερότητα της Κύπρου.

Απαιτείται ολοκληρωμένο ενεργειακό σχέδιο

Συμπερασματικά, τα προβλήματα βιωσιμότητας, που θα αντιμετωπίσουν τα έργα παραγωγής ηλεκτρισμού στην Κύπρο, δεν μπορούν να αγνοηθούν. Η υιοθέτηση μιας προσέγγισης που να περιλαμβάνει και στοιχεία κεντρικού σχεδιασμού της παραγωγής για το μικρό ηλεκτρικό σύστημα της Κύπρου, προσφέρει μια βιώσιμη λύση στις ενεργειακές προκλήσεις της χώρας, ανοίγοντας το δρόμο για ισορροπημένη ανάπτυξη της παραγωγής ηλεκτρισμού. Οι αρμόδιοι  φορείς για την ηλεκτρική ενέργεια στην Κύπρο  θα πρέπει να δράσουν τώρα και  συνεργαζόμενοι να επιχειρήσουν την ανάπτυξη και εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου σχεδίου που θα εξασφαλίσει το ενεργειακό μέλλον του νησιού για τις επόμενες γενιές.

Χριστάκης Χατζηλαός*

*Ο Χριστάκης Χατζηλαού είναι Ηλεκτρολόγος Μηχανικός με πολυετή πείρα στη λειτουργία του ηλεκτρικού συστήματος