Είναι πολύ δύσκολο να φανταστεί κανείς τη ζωή σήμερα χωρίς τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ), η οποία έχει ήδη καταστεί αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής μας πραγματικότητας. Η ΤΝ χρησιμοποιείται ήδη στα σπίτια, στις επικοινωνίες, στην τηλεόραση, στις επιχειρήσεις, στους τομείς της υγείας, της ασφάλειας, της γεωργίας και γενικά σε όλο το φάσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας. Αναμένεται δε ότι η ΤΝ, μαζί με την μηχανική μάθηση, θα επιφέρει προοδευτικά ακόμα μεγαλύτερες και δραστικές αλλαγές και ότι θα παίξει κεντρικό ρόλο στη ψηφιακή μεταμόρφωση της κοινωνίας μας.

Όμως, τι ακριβώς εμπίπτει στον όρο ΤΝ; Με απλά λόγια, ο όρος ΤΝ αναφέρεται ευρέως στην δυνατότητα ενός προγράμματος, λογισμικού ή συστήματος να αναπαράγει τις γνωστικές λειτουργίες ενός ανθρώπινου εγκέφαλου ή να ολοκληρώσει επιτυχώς οποιαδήποτε νοητική διεργασία που μπορεί να εκτελέσει ο ανθρώπινος εγκέφαλος. H ΤΝ δίνει την ικανότητα σε συστήματα να 'κατανοούν' το περιβάλλον τους, να επεξεργαστούν πληροφορίες και να δράσουν αντίστοιχα, επιλύοντας προβλήματα με αυτονομία χωρίς να ακολουθούν απλά ένα προκατασκευασμένο “σενάριο δράσης”. Παραδείγματα χρήσης υπάρχουν ήδη πάρα πολλά γύρω μας και συνεχίζουν να παρατηρούνται ή να καταγράφονται συνεχώς και νέα, με πολύ ταχείς ρυθμούς.

Όμως οι επιχειρήσεις οι οποίες βλέπουν τη ΤΝ ως εργαλείο επιχειρηματικής ανάπτυξης και συνεχίζουν να επενδύουν σε αυτό τον τομέα, σίγουρα θα πρέπει παράλληλα να αναρωτηθούν πως θα προστατεύονται τα συστήματα και/ή οι δημιουργίες των συστημάτων τους.

Για τον λόγο αυτό, η ανάπτυξη της ΤΝ προβληματίζει όλο και περισσότερο όσους ασχολούνται με την πνευματική ιδιοκτησία εφόσον δεν φαίνεται να εμπίπτει σε καμία από τις παραδοσιακές κατηγορίες του τομέα. Συγκεκριμένα, δεν έχει ξεκαθαριστεί κατά πόσο ένα σύστημα ΤΝ που αναπτύχθηκε είτε από φυσικό είτε από νομικό πρόσωπο θα μπορούσε να αποτελεί αντικείμενο προστασίας μέσω διπλώματος ευρεσιτεχνίας, εφόσον εκ πρώτης όψης δεν εμπίπτει ξεκάθαρα στα κριτήρια της εφευρετικής δραστηριότητας ούτε και επιδέχεται βιομηχανικής εφαρμογής. Επίσης, είναι συζητήσιμο κατά πόσο το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας είναι, σε κάθε περίπτωση, κατάλληλο για τέτοιου είδους συστήματα από άποψη εμπορικής στρατηγικής εφόσον η υποχρέωση αποκάλυψης, ως επίσης και η περιορισμένη διάρκεια προστασίας, πιθανόν να είναι αποτρεπτικά στοιχεία.

Παρομοίως, οι αρχές που διέπουν τη πνευματική Ιδιοκτησία (copyright) φαίνονται να αποκλείουν τη ΤΝ αφού, σύμφωνα με τον περί του Δικαιώματος Πνευματικής Ιδιοκτησίας και Συγγενικών Δικαιωμάτων Νόμο του 1976 (59/1976), σε καμία περίπτωση δεν επεκτείνεται η κατά τον Νόμο αναγνωριζόμενη προστασία στις ιδέες, διαδικασίες, συστήματα, μεθόδους (συμπεριλαμβανομένων των μεθόδων λειτουργίας), αρχές και στοιχεία τα οποία εκφράζονται στο προστατεύσιμο αντικείμενο. Δηλαδή, η προστασία σύμφωνα με τον σχετικό νόμο ισχύει μόνο για κάθε μορφή εκφράσεως ενός προγράμματος και όχι στις ιδέες και/ή αρχές, στις οποίες βασίζεται οποιοδήποτε στοιχείο τού προγράμματος.

Εν όψει των παραπάνω, η συζήτηση έχει επεκταθεί στην προστασία της ΤΝ μέσω της τεχνογνωσίας και των επιχειρηματικών πληροφοριών που δεν έχουν αποκαλυφθεί (Εμπορικό Απόρρητο). Ο όρος «εμπορικό απόρρητο» ορίζεται στη σχετική νομοθεσία ως οι πληροφορίες «(α) οι οποίες είναι απόρρητες, υπό την έννοια ότι, είτε ως σύνολο είτε από την άποψη του ακριβούς περιεχομένου και της διάταξης των συνιστωσών τους, δεν είναι ευρέως γνωστές σε πρόσωπα ανήκοντα στους κύκλους που ασχολούνται συνήθως με τέτοιου είδους πληροφορίες, ούτε άμεσα προσβάσιμες στα πρόσωπα αυτά, (β) οι οποίες έχουν εμπορική αξία απορρέουσα από τον απόρρητο χαρακτήρα τους, και (γ) για τις οποίες το πρόσωπο το οποίο έχει αποκτήσει νομίμως τον έλεγχο επί αυτών, έχει λαμβανομένων υπόψη των περιστάσεων, καταβάλει εύλογες προσπάθειες για την προστασία του απόρρητου του χαρακτήρα τους».

Η προστασία μέσω του εμπορικού απόρρητου αναμφίβολα έχει κάποια πλεονεκτήματα έναντι των προαναφερόμενων ειδών προστασίας. Για παράδειγμα, η προστασία του εμπορικού απόρρητου δεν εξαρτάται από απαιτήσεις καινοτομίας ή εφευρετικού βήματος. Το εμπορικό απόρρητο προστατεύεται άμεσα και έχει γενικά ευρύτερη κάλυψη από ό,τι τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Επιπλέον, η προστασία του εμπορικού απορρήτου δεν υπόκειται σε νομοθετικές προθεσμίες. Σε αντίθεση με τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας και τα πνευματικά δικαιώματα, ωστόσο, το εμπορικό απόρρητο δεν δίνει αποκλειστικό δικαίωμα εκμετάλλευσης του προστατευόμενου αντικειμένου ούτε καταγράφεται σε κάποιο είδος μητρώου.

Όπως όμως με όλα τα είδη τεχνολογίας, η ΤΝ θα μπορούσε να προστατευθεί με ένα συνδυασμό των υφιστάμενων πλαισίων προστασίας των διαφόρων μορφών πνευματικής ιδιοκτησίας. Δηλαδή, ενώ όπως προαναφέραμε τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας, τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, το εμπορικό απόρρητο κλπ, είναι από μόνα τους χρήσιμα εργαλεία στην προστασία της ΤΝ, θεωρούμε ότι μια προσέγγιση συνδυασμένου μοντέλου, χρησιμοποιώντας τα πλεονεκτήματα κάθε τύπου προστασίας, πιθανώς να είναι η καλύτερη επιλογή. Η σωστή στρατηγική προστασίας θα εξαρτάται φυσικά από παράγοντες συγκεκριμένους για την εφαρμογή της ΤΝ, όπως το είδος της ΤΝ, την αναμενόμενη διάρκεια ζωής, την αξία και την σημασία της τεχνολογίας.

Athena Mavroyiannis, an Associate at leading Cyprus law firm Chrysostomides, defines Artificial Intelligence (AI) and how it fits in the framework of intellectual property.

In its most basic definition, AI refers to a category of software which has the ability to mimic human intelligence. In other words, unlike “traditional” software where a program follows specific step-by-step processes to complete a certain task, AI software can use information gathered to adapt the way it performs a task. Beyond this definition, the term covers smart devices of all sorts, watches, phones, cars, vacuum cleaners, home security systems, translation systems, shopping experiences, streaming platforms and many more.

From an intellectual property perspective, AI does not clearly fit into any of the classic categories of IP, i.e., patents and copyrights. Perhaps, the combination of the classic categories alongside trade secrets, using the advantages of each category, is the best option. This matter is particularly of relevance in Cyprus in view of the recent passing of the law on Trade Secrets.