Της Μόνικας Ιωαννίδου Πολεμίτη*

Το μεταβαλλόμενο παγκόσμιο περιβάλλον

Ο κλάδος των θαλάσσιων μεταφορών διαδραματίζει και θα συνεχίσει να διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο στο παγκόσμιο εμπόριο και την οικονομία, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 90% του παγκόσμιου εμπορίου. Παράλληλα, είναι επίσης μια από τις πιο ρυπογόνες βιομηχανίες του κόσμου. Τα πλοία απελευθερώνουν εκπομπές που μολύνουν τον αέρα και συμβάλλουν σημαντικά στην υπερθέρμανση του πλανήτη. Τα πλοία απελευθερώνουν εκπομπές που μολύνουν τον αέρα και συμβάλλουν σημαντικά στην υπερθέρμανση του πλανήτη. Η ναυτιλία αντιπροσωπεύει περισσότερο από το 3% των παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και, αφού προβλέπεται να συνεχίσει να αναπτύσσεται, χωρίς βιώσιμα μέτρα οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που παράγει αναμένεται να αυξηθούν έως και 50% έως το 2050. Η ναυτιλία είναι επίσης υπεύθυνη για το 18% των παγκόσμιων εκπομπών οξειδίων του θείου και του αζώτου, τα οποία προκαλούν αναπνευστικές και καρδιαγγειακές παθήσεις, αλλά και οξίνιση των ωκεανών, ενώ  επηρεάζουν επίσης τη θαλάσσια και αγροτική ζωή. Ως εκ τούτου, το business as usual δεν αποτελεί πλέον επιλογή.

Η ευθύνη για την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές (decarbonization) και την επίτευξη κλιματικών στόχων, εκτείνεται σε ολόκληρο το ναυτιλιακό οικοσύστημα, συμπεριλαμβανομένων των ιδιοκτητών των φορτίων και των χρηματοδοτών, και είναι μια κοινή ευθύνη που απαιτεί συνεργασία εντός και εκτός του ναυτιλιακού κλάδου. Ήδη παρατηρείται κινητικότητα προς την κατεύθυνση αυτή από κυβερνητικούς και μη-κυβερνητικούς οργανισμούς οι οποίοι καθοδηγούν τις εξελίξεις προς την περιβαλλοντική βιωσιμότητα στη ναυτιλία. Επίσης, ολοένα και περισσότερες μεγάλες ναυτιλιακές εταιρείες ενδιαφέρονται για τη βελτίωση της δημόσιας εικόνας τους ως περιβαλλοντικά συνειδητοποιημένες εταιρείες και επιδιώκουν να ενσωματώσουν τις περιβαλλοντικές (Environmental) και κοινωνικές (Social) απαιτήσεις, και τις απαιτήσεις Εταιρικής Διακυβέρνησης (Governance), όπως είναι ευρέως γνωστές ως απαιτήσεις ESG, στα επιχειρηματικά τους μοντέλα. Η κίνηση αυτή στον κλάδο της ναυτιλίας συμπληρώνεται από τη θέσπιση κανονισμών και φιλόδοξων στόχων από κράτη τις Ευρώπης και της Αμερικής, καθώς και από διεθνείς οργανισμούς, σε σχέση με τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου τα επόμενα χρόνια και τις επόμενες δεκαετίες.

Για παράδειγμα, το 2018, ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (ΙΜΟ) ενέκρινε την πρώτη του στρατηγική για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τα πλοία, θέτοντας ένα στόχο που επιβεβαιώνει τη δέσμευση του ΙΜΟ για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τη διεθνή ναυτιλία και τη σταδιακή εξάλειψή τους το συντομότερο δυνατό. Τον Ιούλιο του 2021, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε τη δέσμη νομοθετικών προτάσεων με τίτλο "Fit for 55" για τη διασφάλιση της επιτυχίας της ευρωπαϊκής πράσινης συμφωνίας (EU Green Deal). Ο ναυτιλιακός κανονισμός FuelEU είναι μία από αυτές τις προτάσεις και, μαζί με άλλες τέσσερις προτάσεις, στοχεύει να κατευθύνει τον ναυτιλιακό τομέα της ΕΕ προς την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές. Τα «Poseidon Principles» είναι μια άλλη παγκόσμια πρωτοβουλία που παρέχει ένα πλαίσιο για την ενσωμάτωση των κλιματικών εκτιμήσεων στις αποφάσεις δανειοδότησης από ιδρύματα που δραστηριοποιούνται στον τομέα της ναυτιλίας. 

Προς ένα υπεύθυνο και βιώσιμο μέλλον

Η αυστηροποίηση των κανονιστικών πλαισίων που σχετίζονται με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζουν οι αλυσίδες εφοδιασμού, όπως οι αυξήσεις των τιμών των καυσίμων, και η αυξανόμενη απαίτηση του κοινού για κοινωνική και περιβαλλοντική υπευθυνότητα δημιουργούν πιέσεις στη ναυτιλιακή βιομηχανία για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την εφαρμογή ολοκληρωμένων πολιτικών ESG.

Στη σύγχρονη εποχή των γρήγορων και συνεχόμενων μεταβολών σε όλους τους τομείς, αλλά και της αναγνώρισης σε παγκόσμιο επίπεδο της ανάγκης για βιωσιμότητα, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι εμπλεκόμενοι φορείς σε όλη την αλυσίδα αξίας (value chain) της ναυτιλίας απαιτούν όλο και περισσότερη διαφάνεια. Το πλαίσιο ESG επιτρέπει στις εταιρείες να αναπτύσσουν και να εφαρμόζουν μεθόδους και εργαλεία διαχείρισης με σκοπό την επιμέτρηση των στόχων και των επιδόσεων ESG που έχουν θέσει. Οι στόχοι αυτοί περιλαμβάνουν γενικά θέματα όπως η ανακύκλωση, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και άλλοι ατμοσφαιρικοί ρύποι, οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις, η επιχειρηματική ηθική, η υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων και η διαχείριση ατυχημάτων και θεμάτων ασφάλειας. Στον τομέα της ναυτιλίας, ο περιβαλλοντικός πυλώνας (E) είναι ο θεμελιώδης πυλώνας πάνω στον οποίο οι εταιρείες αναπτύσσουν τις στρατηγικές τους για το ESG. Οι εκθέσεις ESG έχούν στόχο την πληροφόρηση πολλαπλών ενδιαφερόμενων μερών, τη συμμόρφωση με τις νομοθετικές και κανονιστικές απαιτήσεις, αλλά και τις προσδοκίες της κοινωνίας. Είναι ζωτικής σημασίας για την παροχή πληροφόρησης σε επενδυτές και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, αφού περιλαμβάνουν στοιχεία τα οποία αξιολογούνται για σκοπούς αποτίμησης μιας επένδυσης, των βασικών κινδύνων που αυτή εμπερικλείει και των οφελών που αναμένεται να αποφέρει. 

Οι εταιρείες του κλάδου έχουν ήδη αρχίσει να αντιλαμβάνονται τις προσδοκίες που έχει για την πολιτική ESG τους ένα ευρύ φάσμα ενδιαφερόμενων φορέων, από  τις εποπτικές αρχές, τους επενδυτές και τους ασφαλιστές μέχρι τους προμηθευτές, τους εργαζόμενους και το ευρύ κοινό. Επομένως, εταιρείες για να ανταποκριθούν στα νέα αυτά δεδομένα και τις καινούργιες απαιτήσεις της οικονομίας και της κοινωνίας, θα πρέπει να βρουν ισορροπία μεταξύ των οικονομικών επιδόσεων και της κοινωνικής προόδου. Για να εφαρμοστεί με επιτυχία μια στρατηγική ESG, πρέπει να υπάρχει μακροπρόθεσμη δέσμευση και σύνδεση της με τους μελλοντικούς στόχους μιας εταιρείας, αλλά και την ενσωμάτωση της στη συνολική επιχειρηματική στρατηγική. Τα οφέλη ενσωμάτωσης των κριτηρίων ESG στη λειτουργία μιας επιχείρησης μπορούν να είναι πολλαπλά συμβάλλοντας στην ανάπτυξη οράματος και στρατηγικής για τη βιωσιμότητα.

*Η Μόνικα Ιωαννίδου Πολεμίτη είναι Διευθύντριας Συμβουλευτικών Υπηρεσιών Στρατηγικής και Διοίκησης στη Baker Tilly South East Europe. Είναι Επικεφαλής του Κέντρου Αριστείας ESG της Εταιρείας για την περιοχή της ΝΑ Ευρώπης, το οποίο εδρεύει στη Λεμεσό.