Οι καρδιαγγειακές παθήσεις αποτελούν την κύρια αιτία θανάτου παγκοσμίως βάσει στοιχείων της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας. H στεφανιαία νόσος αποτελεί μέγιστο και πολύπλευρο πρόβλημα υγείας και όχι μόνο, μιας και είναι η πρώτη αιτία θανάτου στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες. Σημαντικό επίσης στοιχείο, το οποίο πολλές φορές διαφεύγει από την ενημέρωση του ευρέως κοινού, είναι ότι πλέον παγκοσμίως οι θάνατοι από καρδιαγγειακές παθήσεις σε γυναίκες έχουν ξεπεράσει αυτές των ανδρών. 

Ο Δρ Μαρίνος Χαραλάμπους, επεμβατικός καρδιολόγος της Πολυκλινικής ΥΓΕΙΑ στη Λεμεσό, απαντά στα πιο συνήθη ερωτήματα που απασχολούν όλους μας.


Ο Δρ Μαρίνος Χαραλάμπους
 
Δρ Χαραλάμπους, τελικά είναι μύθος ότι οι γυναίκες είναι προστατευμένες σε σχέση με τα καρδιαγγειακά νοσήματα (εμφράγματα, αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια); 

Πράγματι, υπάρχει αυτός ο μύθος. Οι καρδιαγγειακές παθήσεις είναι η πιο συχνή αιτία θανάτου στις γυναίκες. Υπολογίζεται ότι στις ΗΠΑ  οι καρδιαγγειακές παθήσεις προκαλούν ένα στους τρεις θανάτους γυναικών. Αυτό που είναι αλήθεια είναι ότι οι εκδηλώσεις των καρδιαγγειακών παθήσεων εμφανίζονται κάπως αργότερα στις γυναίκες και κυρίως μετά την εμμηνόπαυση (μετά την ηλικία των 55 ετών). Το καρδιαγγειακό ρίσκο των γυναικών πριν την εμμηνόπαυση μπορεί να  είναι χαμηλότερο από αυτών των ανδρών αλλά μετά την εμμηνόπαυση αυξάνεται σημαντικά και μπορεί να ξεπεράσει το ρίσκο ανδρών με κατά τα άλλα παρόμοιους παράγοντες κίνδυνου.  
 
Συμπεριλαμβάνεται στις καρδιοαγγειακές παθήσεις και η στεφανιαία νόσος;

Ναι, η στεφανιαία νόσος είναι η στένωση των στεφανιαίων αρτηριών που παρέχουν αιμάτωση στο μυ της καρδιάς (μυοκάρδιο). Το 2018, η στεφανιαία νόσος ήταν η κύρια αιτία (42,1%) των θανάτων που αποδίδονται σε καρδιαγγειακή νόσο στις ΗΠΑ, ακολουθούμενη από τα εγκεφαλικά επεισόδια (17,0%), υψηλή αρτηριακή πίεση (11,0%), καρδιακή ανεπάρκεια (9,6%), άλλες ασθένειες των αρτηριών (2,9%) και άλλων καρδιαγγειακών παθήσεων (17,4%).
 
Ποιοι είναι οι κύριοι παράγοντες κινδύνου που θεωρούνται υπεύθυνοι για την νόσο;

Οι ‘’παραδοσιακοί’’ (παλαιότερα γνωστοί)  παράγοντες κινδύνου είναι η αυξημένη αρτηριακή πίεση, η αυξημένη χοληστερόλη, ο διαβήτης, το κάπνισμα, η καθιστική ζωή, η έλλειψη άσκησης,  το οικογενειακό ιστορικό, η εθνικότητα και  η αυξημένη ηλικία (πάνω από 45 στους άνδρες και πάνω από 55 στις  γυναίκες). Υπάρχουν και νεότερα διαπιστωμένοι παράγοντες κινδύνου (‘’μη παραδοσιακοί’’) στους οποίους περιλαμβάνεται η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, η ρευματοειδής αρθρίτιδα, ο συστημικός ερυθηματώδης λύκος, η μη αλκοολική στεατοηπατίτιδα και άλλες παθήσεις
 
Ποιες είναι οι εκδηλώσεις της στεφανιαίας νόσου;
 
Δυστυχώς, για πολλούς ανθρώπους, η πρώτη εκδήλωση της στεφανιαίας νόσου είναι ένα έμφραγμα (ξαφνική απόφραξη των στεφανιαίων αρτηριών) . Τα συμπτώματα του εμφράγματος εμφανίζονται ξαφνικά και  περιλαμβάνουν πόνο ή δυσφορία στο στήθος (στηθάγχη), δυσκολία στην αναπνοή (δύσπνοια), πόνο ή ενόχληση στα χέρια ή στον ώμο, εφίδρωση, αδυναμία, ζαλάδα, ναυτία.
 
Σε άλλες περιπτώσεις τα συμπτώματα εμφανίζονται πιο σταδιακά και ο πόνος στο στήθος/χέρια/ώμο ή  η δύσπνοια συμβαίνουν ή και επιδεινώνονται με την φυσική δραστηριότητα π.χ όταν ανεβαίνουμε σκάλες ή περπατάμε.  Αυτή η πιο σταθερή και χρόνια εκδήλωση της στεφανιαίας νόσου ονομάζεται ‘’Σταθερή Στηθάγχη’’. 
 
Ποιοι οι κεντρικοί άξονες πρόληψης;

Οι βασικοί τρόποι πρόληψης είναι η υγιεινή διατροφή, η άσκηση, η πλήρης αποφυγή του καπνίσματος και η επίσκεψη στο γιατρό για να εξετάσει αν υπάρχουν άλλοι παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακές παθήσεις και να μας ενημερώσει αν χρειάζεται θεραπευτική παρέμβαση για υψηλή χοληστερόλη, υψηλή πίεση, διαβήτη κτλ. 
 
Η αντιμετώπιση ασθενών με στεφανιαία νόσο σε ποιες περιπτώσεις γίνεται επεμβατικά αντί καρδιοχειρουργικά και ποια είναι η διαφορά αυτών των δύο; 

Η επεμβατική καρδιολογία παρέχει τη δυνατότητα επεμβάσεων στην καρδία   μέσω του δέρματος (διαδερμικά) που ουσιαστικά σημαίνει χωρίς  νυστέρι. Με την αγγειογραφία στεφανιαίων αρτηριών (στεφανιογραφία) μπορούμε να εξετάσουμε τις αρτηρίες της καρδιάς, να εντοπίσουμε στενώσεις και εάν χρειάζεται να τοποθετήσουμε ενδοαυλικά προθέματα (στεντ) τα όποια επιτρέπουν σε μια αρτηρία να παραμείνει ανοικτή. Αρκετές φορές οι στενώσεις των αρτηριών βρίσκονται σε σημεία στα οποία δεν είναι εφικτή η τοποθέτηση στεντ, ή οι στενώσεις  είναι τόσο εκτεταμένες που καλύτερη επιλογή είναι η πραγματοποίηση χειρουργείου ανοικτής καρδιάς για παράκαμψη των στενώσεων με μοσχεύματα το λεγόμενο ( ‘’Bypass’’).

Γενικά η θεραπεία των σοβαρών στενώσεων των στεφανιαίων αρτηριών μπορεί να πραγματοποιηθεί είτε με τοποθέτηση στεντ ή με χειρουργείο ανοικτής καρδιάς. Ο επεμβατικός καρδιολόγος οφείλει να εξηγεί όλες τις επιλογές στον ασθενή και μαζί να επιλέγουν την καλύτερη λύση στο πρόβλημα, η οποία μπορεί κάποτε να είναι η τοποθέτηση στεντ, κάποτε το ανοικτό χειρουργείο και κάποτε ακόμα και ο συνδυασμός των δυο επίλογων σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα. 
 
Μπορείτε να μας εξηγήσετε τί είναι η αγγειοπλαστική; Είναι το λεγόμενο «μπαλονάκι» και ποια η διαφορά από την τοποθέτηση stents;

Το μπαλονάκι είναι ένας όρος που έχει παραμείνει από την δεκαετία του 1970.  Η πρώτη αγγειοπλαστική με μπαλονάκι πραγματοποιήθηκε το 1977 στην Ελβετία για την θεραπεία ενός ασθενούς με στένωση της αριστερής στεφανιαίας αρτηρίας. Το μπαλονάκι τοποθετείται στο σημείο της στένωσης μέσα από ένα καθετήρα που φτάνει στην καρδία. Ο επεμβατικός καρδιολόγος ακολούθως γεμίζει το μπαλονάκι με υγρό και αναγκάζει το σημείο της στένωσης να διαταθεί για να επιτρέψει καλύτερη κυκλοφορία του αίματος πέρα από τη στένωση. Το πρόβλημα με το απλό μπαλονάκι είναι ότι η αρτηρία μπορεί να ξανακλείσει σύντομα, αφού το μπαλονάκι αφαιρείται και δεν υπάρχει κάτι που να την αποτρέπει από το να κλείσει.

Την δεκαετία του 1980 και 1990 αναπτύχθηκε η τεχνολογία των ενδοαυλικών προθεμάτων (στεντ) που ουσιαστικά είναι μεταλλικά σωληνάκια διαμέτρου μερικών χιλιοστών που τοποθετούνται διαδερμικά στο σημείο της στένωσης και βοηθούν στο να παραμένει η αρτηρία ανοικτή, μετά το μπαλονάκι. Ακόμα και σήμερα, η διάνοιξη της στένωσης ενός αγγείου (αγγειοπλαστική) πραγματοποιείται αρχικά με μπαλονάκι αλλά στις μέρες μας η επέμβαση δεν τελειώνει, εάν δεν τοποθετηθεί στεντ για να αυξηθούν οι πιθανότητες να παραμείνει ανοικτή η αρτηρία. 
 
Τα οφέλη της αγγειοπλαστικής είναι μόνο προσωρινά; 

Η αγγειοπλαστική με μπαλονάκι και τοποθέτηση στεντ πραγματοποιείται σε δυο κυρίως περιπτώσεις και έχει σημαντικά οφέλη. Η πρώτη περίπτωση είναι για τη θεραπεία του οξέος εμφράγματος του μυοκαρδίου το όποιο οφείλετε σε ξαφνική απόφραξη της κυκλοφορίας του αίματος σε μια από τις στεφανιαίες αρτηρίες που παρέχουν αιμάτωση στο μυοκάρδιο (το μυ της καρδίας). Σε αυτή την περίπτωση η αγγειοπλαστική με μπαλονάκι και τοποθέτηση στεντ είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να ανοίξει η στεφανιαία αρτηρία και να επανέλθει η αιμάτωση του μυοκαρδίου. Αυτό μειώνει τις πιθανότητες για καρδιακή ανεπάρκεια και πολύ συχνά σώζει την ζωή ενός ασθενούς.

Η δεύτερη κατηγορία ασθενών είναι οι ασθενείς που έχουν χρόνιες στενώσεις των στεφανιαίων αρτηριών και οι οποίοι συνεχίζουν να έχουν συμπτώματα ( π.χ πόνο στο στήθος ή δύσπνοια), παρόλο που έχουν δοκιμάσει αντιστηθαγχικά φάρμακα. Σε αυτούς τους ασθενείς ενδείκνυται η αγγειοπλαστική για την ανακούφιση από τα συμπτώματα και είναι πολύ αποτελεσματική. 

Κατά πόσον αλλάζει ή πρέπει να αλλάξει ο τρόπος ζωής ενός ασθενούς μετά από ένα έμφραγμα ή τι στεφανιαία νόσο;

Η αγγειοπλαστική (μπαλονάκι και τοποθέτηση στεντ) είναι πολύ αποτελεσματική αλλά δεν σταματάει την επανεμφάνιση καινούριων στενώσεων. Η επανεμφάνιση καινούριων στενώσεων μπορεί να επιβραδυνθεί σημαντικά μόνο με πλήρη αποφυγή του καπνίσματος, διατήρηση άριστων επιπέδων χοληστερόλης ελέγχου της αρτηριακής πίεσης και γλυκόζης αίματος και γενικότερα με φαρμακευτική θεραπεία για τον περιορισμό των διαφόρων παραγόντων κινδύνου. Επίσης, πολύ σημαντικοί παράγοντες είναι η άσκηση, η αποφυγή του στρες και η καλή διατροφή. 

Η επεμβατική καρδιολογία έχει και άλλες επεκτάσεις; (π.χ. διόρθωση συγγενών καρδιοπαθειών;)

Πέρα από την θεραπεία των στενώσεων των στεφανιαίων αρτηριών η επεμβατική καρδιολογία προσφέρει επιλογές θεραπείας για διαδερμική επιδιόρθωση κάποιων εκ γενετής (συγγενών) καρδιοπάθειων (πχ θεραπεία μεσοκολπικής ή μεσοκοιλιακής επικοινωνίας), διαθερμική αντικατάσταση αορτικής βαλβίδας, διαδερμική επέμβαση στη μιτροειδή βαλβίδα και διάνοιξη περιφερικών αρτηριών στα πόδια. 

Αυτές οι επεμβάσεις, πραγματοποιούνται σε αίθουσες χειρουργείου ή απαιτείται άλλος τεχνολογικός εξοπλισμός;  

Οι διαδερμικές αυτές επεμβάσεις πραγματοποιούνται στο εργαστήριο καθετηριασμών που είναι ένας αποστειρωμένος χώρος με πολύ εξελιγμένη τεχνολογία. Επειδή χρειάζεται αυτό τον πολύ εξελιγμένο εξοπλισμό και επειδή δεν χρησιμοποιούμε νυστέρια είναι ξεχωριστός χώρος από τις χειρουργικές αίθουσες.  Η Πολυκλινική Υγειά διαθέτει εργαστήριο καθετηριασμών που είναι διαθέσιμο είκοσι τέσσερις  ώρες το εικοσιτετράωρο, επτά μέρες την εβδομάδα. Αυτό είναι πολύ σημαντικό για ένα νοσοκομείο με τμήμα επειγόντων περιστατικών, αφού παρέχει την δυνατότητα να σωθούν ζωές ασθενών που παρουσιάζονται με  έμφραγμα του μυοκαρδίου, οποιαδήποτε ώρα και μέρα.