Την ώρα που το κράτος αναζητεί νέα κτίρια για φιλοξενήσουν διάφορες Υπηρεσίες και Τμήματα του Δημοσίου, η διαδικασία και πρακτική της ενοικίασης κτιρίων για στέγαση κρατικών Υπηρεσιών-Τμημάτων-Οργανισμών φαίνεται πως είναι πολυπροβληματική

Μάλιστα, σε ειδική έκθεση που ετοίμασε και δημοσίευσε σήμερα (3/10) η Ελεγκτική Υπηρεσία (ολόκληρη εδώ και στο κάτω μέρος του κειμένου σε μορφή pdf) και αφορούσε 585 συμβόλαια ενοικίασης κτιρίων, καταγράφονται μία σειρά από σοβαρές διαπιστώσεις-παρατηρήσεις που προκαλούν έντονο προβληματισμό, αναφορικά με το πόσο ξεκάθαρες είναι οι διαδικασίες που ακολουθούνται κατά την σύναψη συμφωνιών για ενοικίαση κτιρίων με σκοπό την στέγαση κυβερνητικών Τμημάτων και Υπηρεσιών, καθώς και Οργανισμών του Δημοσίου.

>>> ΟΛΗ Η ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ BRIEF ΜΕ ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ <<< 

Τα σημαντικότερα ευρήματα
Βάσει της έκθεσης, τα σημαντικότερα ευρήματα που προέκυψαν από τον έλεγχο που διενεργήθηκε είναι συνοπτικά τα ακόλουθα:

• Παρατηρήθηκε ότι έχουν συναφθεί ευνοϊκά προς τους ιδιοκτήτες Συμβόλαια Ενοικίασης, με μακροχρόνια περίοδο ενοικίασης και πρόβλεψη για αυξήσεις των ενοικίων ανά διετία.
• Λόγω των μακροχρόνιων περιόδων ενοικίασης που προέβλεπαν ορισμένα Συμβόλαια Ενοικίασης, από υπολογισμούς της Υπηρεσίας μας φαίνεται ότι το συνολικό ύψος των ενοικίων που καταβλήθηκαν για περίοδο περίπου 10 χρόνων, ισοδυναμούσε ενδεχομένως με το κόστος ανέγερσης ιδιόκτητων κτηρίων. 
• Έχουν εκτελεστεί εργασίες σε αριθμό ενοικιαζόμενων κτηρίων, τα έξοδα των οποίων αναλήφθηκαν από το Κράτος αντί από τον Iδιοκτήτη. Παράλληλα με την έναρξη των εν λόγω εργασιών, ο ενοικιαστής άρχιζε ήδη την καταβολή των ενοικίων στον ιδιοκτήτη, πριν δηλαδή τη χρήση των κτηρίων. 
• Εντοπίστηκαν Συμβόλαια Ενοικίασης με συμφωνημένες τιμές ενοικίων, αρκετά υψηλότερες από τις εκάστοτε λογικές τιμές της αγοράς.
• Παρατηρήθηκε εκχώρηση των δικαιωμάτων των ενοικιαζόμενων κτηρίων σε Τράπεζες, με αποτέλεσμα την πρόκληση νομικών ζητημάτων.
• Αρκετά ενοικιαζόμενα κτήρια δεν διέθεταν Πιστοποιητικά Έγκρισης, ορισμένα διέθεταν Πιστοποιητικά Έγκρισης με Σημειώσεις, ενώ άλλα Πιστοποιητικά Έγκρισης με μη Εξουσιοδοτημένες Εργασίες. 
• Ορισμένες Υπηρεσίες/Τμήματα/Οργανισμοί προχώρησαν στην ενοικίαση κτηρίων για κάλυψη των στεγαστικών τους αναγκών, με εμβαδόν γραφειακών χώρων πολύ μεγαλύτερο των απαιτούμενων.
• Δόθηκαν αυξήσεις ενοικίων, χωρίς να προηγηθεί οποιαδήποτε προσπάθεια/ διαπραγμάτευση για περιορισμό τους.
• Ενοικιάστηκε αριθμός κτηρίων, τα οποία παρουσίαζαν διάφορα προβλήματα ή/και ήταν ανεπαρκή/ακατάλληλα/ενεργοβόρα για στέγαση κυβερνητικών Υπηρεσιών.
• Επιλέγηκαν κτήρια για μίσθωση με υψηλότερο ποσό ενοικίου από το προτεινόμενο ποσό ενοικίου άλλων ενδιαφερόμενων οικονομικών φορέων.
• Έγινε επιλογή κτηρίων χωρίς να ακολουθηθούν οι ενδεδειγμένες διαδικασίες, παραβιάζοντας τις αρχές της χρηστής διοίκησης, ίσης μεταχείρισης και διαφάνειας. 
• Παρατηρήθηκε ότι η μεταστέγαση ορισμένων Τμημάτων/Υπηρεσιών/Υπουργείων σε ενοικιαζόμενα κτήρια, ως ενδιάμεση λύση, δεν αποτελούσε την πλέον συμφέρουσα επιλογή, καθώς ενοικίαζαν προσωρινά με υψηλές τιμές, ενώ η στέγασή τους συνεχιζόταν σε μακροχρόνια βάση.
• Έχει διαφανεί ότι, για συγκεκριμένα κτήρια ενδεχομένως να έχουν διαπραχθεί από διάφορα πρόσωπα που ασκούσαν δημόσια εξουσία, ποινικά αδικήματα όσον αφορά στη διαδικασία που ακολουθήθηκε αρχικά για την ενοικίασή τους και σε μεταγενέστερο στάδιο για την απόκτησή τους. Τα εν λόγω θέματα ήδη διερευνώνται από την Αστυνομία, κατόπιν οδηγιών του Γενικού Εισαγγελέα. 
• Οι διαδικασίες εξέτασης των στεγαστικών αναγκών των Κρατικών Υπηρεσιών, οι οποίες τροποποιήθηκαν από το Υπουργικό Συμβούλιο τρείς φορές, το 2011, 2014 και 2017, χρήζουν περαιτέρω τροποποίησης για καλύτερη δημοσιονομική διαχείριση της στέγασης των Κρατικών Υπηρεσιών και μείωση των λειτουργικών δαπανών του Κράτους.

>>> Οικονομία Κύπρος - Επιλεγμένη ροή ειδήσεων Brief <<< 

Άλλες διαπιστώσεις
Επιπρόσθετα, η Ελεγκτική Υπηρεσία διαπιστώνει πως, παρά το γεγονός ότι διαφαίνεται καθαρή πρόθεση μακροχρόνιας ενοικίασης, τα Συμβόλαια Ενοικίασης υπογράφονται αρχικά για μικρή χρονική περίοδο ενοικίασης, χωρίς να γίνονται ενέργειες για ανέγερση ιδιόκτητων κτηρίων και στη συνέχεια παρατείνονται για περαιτέρω περιόδους, με αύξηση των ενοικίων. Η περίοδος ενοικίασης είναι σημαντικό στοιχείο για μια σύμβαση ενοικίασης, και ως εκ τούτου, θα έπρεπε να συνιστά σημαντικό παράγοντα καθορισμού του ενοικίου.

Επίσης, παρά το γεγονός ότι το Κράτος είναι ένας ασφαλής, για τον ιδιοκτήτη, συμβαλλόμενος όσον αφορά στη συνέπεια καταβολής του ενοικίου, εν τούτοις αυτό δεν φαίνεται ότι λαμβάνεται υπόψη στο καθορισμό του ενοικίου.

Εξάλλου, «στα πλείστα Συμβόλαια Ενοικίασης περιλαμβάνεται πρόνοια αύξησης του ενοικίου, ανά διετία, με καθορισμένο ποσοστό, συνήθως 7-8% και σε μερικές περιπτώσεις 10%. Αυτό φαίνεται να οδηγούσε, τελικά, σε παράλογα υψηλά ενοίκια. Οι αυξήσεις των ενοικίων θα πρέπει να είναι συνάρτηση της αύξησης του κόστους ζωής και ο τρόπος υπολογισμού τους θα πρέπει να καθορίζεται με σαφήνεια στα Συμβόλαια Ενοικίασης και να είναι συνάρτηση με την περίοδο ενοικίασης», τονίζεται στην έκθεση.

Σύμφωνα, ακόμη, με την ειδική έκθεση, ενοικιάζονται κτήρια (οικιστικές μονάδες), τα οποία δεν είναι κατάλληλα για γραφεία, με αποτέλεσμα διάφοροι χώροι να μην μπορούν να αξιοποιηθούν επαρκώς (όπως π.χ οι κουζίνες των οικιστικών μονάδων, βεράντες και άλλοι χώροι).

Περαιτέρω η Ελεγκτική Υπηρεσία διαπιστώνει πως:

• Σε αρκετά Συμβόλαια Ενοικίασης καθορίζεται ανώτατο όριο για τη χρονική παράταση του Συμβολαίου. Ο όρος αυτός όμως δεν φαίνεται να λαμβάνεται υπόψη και οι ενοικιάσεις συνεχίζονται για ακαθόριστο χρόνο, χωρίς να υπάρχουν στοιχεία για το τελικό ύψος του ενοικίου.
• Υπάρχουν Συμβόλαια Ενοικίασης που αφορούν στην ενοικίαση οικοπέδων για σκοπούς στάθμευσης των υπαλλήλων, με ενδεχομένως υψηλά ενοίκια, συγκριτικά με άλλους ενοικιαζόμενους χώρους στάθμευσης. Παράδειγμα αποτελεί το Συμβόλαιο του Τμήματος Κτηματολογίου και Χωρομετρίας, με ενοίκιο €679/μήνα (€1,0/τ.μ.), δηλαδή περίπου €23 το μήνα ή €276 ευρώ το χρόνο για κάθε χώρο στάθμευσης υπολογίζοντας ότι, το εν λόγω οικόπεδο διαθέτει περίπου 30 χώρους στάθμευσης. Σημειώνεται ότι για το οικόπεδο που αναφέρεται στο Συμβόλαιο, το οποίο ενοικιάζει ο Δήμος Λευκωσίας στο Τμήμα Κτηματολογίου και Χωρομετρίας, η τιμή ενοικίασης είναι €12 μηνιαίως για κάθε χώρο στάθμευσης.
• Το θέμα ενοικίασης γραφείων πρέπει να αντιμετωπίζεται με σωστό προγραμματισμό, στη βάση προγράμματος ανέγερσης ιδιόκτητων κτηρίων για κάλυψη των στεγαστικών αναγκών της Δημόσιας Υπηρεσίας. Σημειώνεται ότι το ποσό των ενοικίων που καταβάλλει ετησίως το Δημόσιο, υπολογίζεται πέραν των €20εκ., και ισοδυναμεί με το κόστος ανέγερσης κτηρίων εμβαδού περίπου 15.000 τ.μ. 
• Η μεταστέγαση Υπουργείων σε ενοικιαζόμενα κτήρια, ως ενδιάμεση λύση, χωρίς την ταυτόχρονη προώθηση της ανέγερσης ιδιόκτητων κτηρίων και η συνέχιση της ενοικίασης με τους ίδιους όρους, δεν αποτελεί την πλέον οικονομικά συμφέρουσα επιλογή και δεν εξυπηρετεί, κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο, το δημόσιο συμφέρον. 
• Ενοικιάστηκαν κτήρια, τα οποία προτάθηκαν από τον Ιδιοκτήτη, όπως για παράδειγμα η ενοικίαση κτηρίου από το Επαρχιακό Ταχυδρομικό Γραφείο Πάφου. Όπως φαίνεται για την εν λόγω ενοικίαση δεν προκηρύχθηκε διαγωνισμός για εξεύρεση κτηρίου αλλά ενοικιάστηκε συγκεκριμένο κτήριο, το οποίο προτάθηκε από τον ιδιοκτήτη. Τέτοια ενέργεια προκαλεί εύλογες υποψίες για ενδεχόμενη ύπαρξη συγκρουόμενων συμφερόντων και είναι ενάντια στις αρχές που διέπουν τις Δημόσιες Συμβάσεις, δημιουργώντας εύλογα ερωτήματα για τους λόγους που δεν τηρήθηκαν διαφανείς διαδικασίες.
• Παρά το γεγονός ότι σε ορισμένα Συμβόλαια Ενοικίασης δεν περιλαμβάνεται πρόνοια για αύξηση του ενοικίου, εντούτοις φαίνεται ότι διδόταν (Συμβόλαιο του Έφορου Συνεργατικών Εταιρειών και Συνεργατικής Ανάπτυξης).
• Υπάρχουν Συμβόλαια Ενοικίασης γραφείων που έχουν ήδη λήξει και για τα οποία δεν φαίνεται να έχουν υπογραφεί νέες συμβάσεις. Από τα στοιχεία που έχουν δοθεί δεν φαίνονται τα εμβαδά των γραφείων ούτε τα σημερινά ενοίκια των χώρων αυτών. Για τα εν λόγω Συμβόλαια θα πρέπει να επανεξεταστεί κατά πόσο η συνέχιση της ενοικίασής τους είναι συμφέρουσα για το δημόσιο (γραφεία του Τμήματος Εφόρου Εταιρειών και Επίσημου Παραλήπτη).

>>> BLOOMBERG ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ  <<<

Ευνοούν συγκεκριμένους ιδιοκτήτες
Πέραν των πιο πάνω, η Ελεγκτική Υπηρεσία διαπιστώνει και τα ακόλουθα:

• Παρατηρήθηκε ότι έχουν συναφθεί ευνοϊκά προς τους Ιδιοκτήτες Συμβόλαια Ενοικίασης, με πρόνοιες που προβλέπουν μακροχρόνια περίοδο ενοικίασης καθώς και αυξήσεις των ενοικίων ανά διετία. Μερικά παραδείγματα αποτελούν η στέγαση του Επαρχιακού Γραφείου Πάφου του Τμήματος Ταχυδρομικών Υπηρεσιών, η στέγαση των Υπηρεσιών του Τμήματος Κτηματολογίου και Χωρομετρίας, του Οργανισμού Ασφάλισης Υγείας και των Φαρμακευτικών Υπηρεσιών.
• Παρατηρήθηκαν πρόσφατες εκχωρήσεις των δικαιωμάτων των ενοικιαζόμενων κτηρίων σε Τράπεζες, με αποτέλεσμα την πρόκληση νομικών ζητημάτων, όπως για παράδειγμα, του Τμήματος Ταχυδρομικών Υπηρεσιών για στέγαση του Επαρχιακού Γραφείου Πάφου και των Αποθηκών των Φαρμακευτικών Υπηρεσιών.

Πληρώνουμε «χρυσά ενοίκια»
Ταυτόχρονα, ο Γενικός Ελεγκτής εντόπισε Συμβόλαια Ενοικίασης με συμφωνημένες τιμές μηνιαίων ενοικίων αρκετά υψηλότερες από τις συνήθεις τιμές της αγοράς. Παραδείγματα αποτελούν οι ενοικιάσεις κτηρίων για μεταστέγαση/στέγαση των Υπουργείων/Τμημάτων όπως καταγράφονται στον πιο κάτω Κατάλογο: 

Επίσης, υπάρχουν Συμβόλαια, όπως για παράδειγμα, το Συμβόλαιο του Γενικού Χημείου του Κράτους, το Συμβόλαιο του Οργανισμού Ασφάλισης Υγείας, το Συμβόλαιο των Φαρμακευτικών Υπηρεσιών, κ.ά., για τα οποία το Δημόσιο κατέβαλε πρόσθετα ποσά για διαρρύθμιση των κτηρίων, ώστε να ικανοποιούν τις στεγαστικές ανάγκες των Υπηρεσιών του. Οι εργασίες αυτές, μετά το πέρας της περιόδου ενοικίασης, παραμένουν προς όφελος του ιδιοκτήτη, επισημαίνεται στην έκθεση. 

Άλλα ευρήματα
Επιπρόσθετα, η Ελεγκτική Υπηρεσία διαπιστώνει και τα εξής:

• Το Συμβόλαιο του Υπουργείου Άμυνας, υπεγράφη για αρχική περίοδο ενοικίασης 5 ετών, με δικαίωμα παράτασης της ενοικίασης για 2 περιόδους διάρκειας 2 ετών έκαστη. Στην παράγραφο 4 (Αγορά/Ενοικιαγορά), του Συμβολαίου, αναφέρεται ότι 12 μήνες πριν τη παρέλευση της αρχικής περιόδου ενοικίασης, ήτοι 4 έτη μετά το Δημόσιο εάν ενδιαφέρεται για αγορά ή ενοικιαγορά του κτηρίου, θα αποστείλει επιστολή στον ιδιοκτήτη για έναρξη διαπραγματεύσεων. Η πρόνοια αυτή θα ήταν ουσιαστική αν καθόριζε κατά δεσμευτικό τρόπο, ότι τα καταβληθέντα ενοίκια θα ληφθούν υπόψη. Μετά την παρέλευση των 5 ετών, το Δημόσιο θα έχει καταβάλει, ως ενοίκιο περίπου το ποσό των €4εκ, το οποίο δεν θα ληφθεί υπόψη στην τιμή αγοράς του κτηρίου. Λαμβανομένου υπόψη ότι το Δημόσιο διαθέτει κατάλληλους χώρους για ανέγερση γραφείων, το Κράτος δεν θα πρέπει να προβαίνει στην αγορά έτοιμων κτηρίων και να καταβάλλει εκτός του κόστους ανέγερσης των κτηρίων, κόστoς για την αγορά γης, χρηματοδότησης επένδυσης, καθώς και κέρδη και εμπορική υπεραξία. 
• Σύμφωνα με την παράγραφο 3.1.1 του εν λόγω συμβολαίου το ενοίκιο για γραφειακούς χώρους καθορίστηκε στα €123,40 / τ.μ. ετησίως. Λαμβανομένου υπόψη ότι το κόστος ανέγερσης γραφείων υπολογίζεται σε €1.000 - €1.200/ τ.μ., φαίνεται ότι για περίοδο ενοικίασης μικρότερη από 10 χρόνια, το Κράτος θα καταβάλει σε ενοίκια το κόστος της κατασκευής του κτηρίου.
• Υπάρχουν Υπηρεσίες για τις οποίες απαιτούνται εξειδικευμένες υποδομές ώστε να μπορούν να λειτουργήσουν. Οι εν λόγω εγκαταστάσεις γίνονται στα ενοικιαζόμενα κτήρια και η μετακίνηση τους συνεπάγεται υψηλές δαπάνες, με αποτέλεσμα οι Υπηρεσίες να αναγκάζονται να παραμένουν στα κτήρια αυτά. Οι ιδιοκτήτες έχοντας επίγνωση αυτής της δυσκολίας, δεν αποδέχονται μειώσεις στο ποσό των ενοικίων, με αποτέλεσμα οι Υπηρεσίες να αναγκάζονται να καταβάλλουν παράλογα υψηλά ενοίκια, όπως είναι για παράδειγμα, η περίπτωση του Κέντρου Έρευνας και Διάσωσης (Συμβόλαιο Α/Α 418 - 419α - Παράρτημα 2, Αρ. Έκθεσης 3.19 - Παράρτημα 3) στη Λάρνακα. Είναι προς το δημόσιο συμφέρον, ιδιαίτερα Υπηρεσίες όπως αυτή, να εξασφαλίσουν ιδιόκτητα κτήρια. 

Εξάλλου, με βάση τα ενοίκια που καταβάλλει το Δημόσιο, υπολογίζεται ότι σε χρονική περίοδο ενοικίασης 10 περίπου ετών, αποπληρώνεται το κόστος κατασκευής ενός κτηρίου, το οποίο υπολογίζεται ότι ανέρχεται σήμερα σε περίπου €1.000 – €1.200 ανά τ.μ. Παράδειγμα, αναφέρεται στην έκθεση, αποτελεί η ανέγερση του κτηρίου των νέων Κυβερνητικών Γραφείων στα οποία στεγάζεται το Υπουργείο Οικονομικών, το οποίο ολοκληρώθηκε το 2002, με συνολικό εμβαδό 55.700 τ.μ. και κόστος ανέγερσης, της τάξης των €700/ τ.μ.

Ενδεικτικό παράδειγμα σύγκρισης δαπάνης ανέγερσης νέων κτηρίων αποτελεί το Συμβόλαιο Ενοικίασης για τη στέγαση του Υπουργείου Άμυνας, το οποίο έχει υπογραφεί στις 2.8.2017. Με βάση το συμφωνηθέν ποσό ενοικίου, επισημαίνεται, σε χρονική περίοδο 10 χρόνων υπολογίζεται ότι το συνολικό καταβληθέν ποσό ενοικίου θα ανέλθει περίπου σε €8,0 εκ. Λαμβάνοντας υπόψη το εν λόγω ποσό, καθώς και το συνολικό εμβαδόν του κτηρίου (7.161 τ.μ.), υπολογίζεται ότι η συνολική δαπάνη ενοικίασης θα ανέλθει σε €1.094/τ.μ., που αποδεικνύει ότι αυτό ισοδυναμεί ή/και υπερβαίνει, σε περίοδο 10 ετών, το κόστος κατασκευής ενός τέτοιου κτηρίου, το οποίο θα ήταν πλέον ιδιόκτητο. Ομοίως, το Συμβόλαιο Ενοικίασης για το Επαρχιακό Ταχυδρομείο Πάφου, συνολικού εμβαδού 1.725 τ.μ., το κόστος ανέγερσης του οποίου, μαζί με 12ετή συντήρηση, υπολογίζεται στα €1.844.500, δηλαδή €1.070/τ.μ.

>>> ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΚΗ <<<

Διαπιστώθηκε, ακόμη, ότι για αρκετά ενοικιαζόμενα κτήρια δεν προσκομίστηκαν στοιχεία κατά πόσο υπάρχουν Πιστοποιητικά Έγκρισης. Από περαιτέρω δειγματοληπτικό έλεγχο της Ελεγκτικής Υπηρεσίας σε 60 ενοικιαζόμενα κτήρια που βρίσκονται εντός των ορίων των μεγαλύτερων Δήμων της Κύπρου, διαπιστώθηκε ότι περίπου ένα στα δύο κτήρια δεν κατέχουν Πιστοποιητικό Έγκρισης ή κατέχουν Πιστοποιητικό Έγκρισης με μη εξουσιοδοτημένες εργασίες. 

Επίσης, έχουν εκτελεστεί εργασίες αναβάθμισης/επιδιόρθωσης σε αριθμό ενοικιαζόμενων κτηρίων, τα έξοδα των οποίων αναλήφθηκαν από το Κράτος αντί από τον Ιδιοκτήτη όπως θα έπρεπε. Παραδείγματα αποτελούν οι ενοικιάσεις των κτηρίων που καταγράφονται στον πιο κάτω Κατάλογο:

Την ίδια ώρα, η Ελεγκτική Υπηρεσία διαπιστώνει και τα εξής:

• Έγινε επιλογή κτηρίων χωρίς να ακολουθηθούν οι ενδεδειγμένες διαδικασίες, παραβιάζοντας τις αρχές της χρηστής διοίκησης, ίσης μεταχείρισης και διαφάνειας. Παραδείγματα αποτελούν οι ενοικιάσεις των ακόλουθων κτηρίων:
  -Επαρχιακό Κτηματολογικό Γραφείο Λάρνακας
  -Τοπικό Γραφείο Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας Λακατάμιας
  -Κεντρικά Γραφεία του Τμήματος Πολιτικής Αεροπορίας στη Λευκωσία
  -Κεντρικά Γραφεία των Φαρμακευτικών Υπηρεσιών στην Πολυκατοικία Δορυφόρος στην Αγλαντζιά.
  -Γραφεία του Παραρτήματος της Επαρχιακής Διοίκησης Αμμοχώστου στο Παραλίμνι 
  -Γραφείο Επιτρόπου Ρυθμίσεως Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών και Ταχυδρομείων
• Έγινε επιλογή κτηρίων για ενοικίαση με υψηλότερα ποσά ενοικίου σε σύγκριση με προτεινόμενα ποσά ενοικίου άλλων ενδιαφερόμενων φορέων. Παράδειγμα αποτελεί η στέγαση του Επαρχιακού Γραφείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων στη Δερύνεια.
• Ορισμένες Υπηρεσίες/Τμήματα/Οργανισμοί προχώρησαν στην ενοικίαση κτηρίων για κάλυψη των στεγαστικών τους αναγκών, με εμβαδά γραφειακών χώρων καθώς και αποθηκευτικών χώρων πολύ μεγαλύτερα των απαιτούμενων αναγκαίων. Παραδείγματα αποτελούν τα ακόλουθα:
  -Το κτήριο της Αστυνομίας για μεταστέγαση της Υπηρεσίας Αλλοδαπών και Μετανάστευσης του Αρχηγείου Αστυνομίας
  -Το κτήριο του Οργανισμού Ασφάλισης Υγείας 
  -Το κτήριο των Υπηρεσιών Κοινωνικών Ασφαλίσεων για στέγαση του Επαρχιακού Γραφείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων στη Δερύνεια 
  -Το κτήριο των Κεντρικών Γραφείων του Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων στη Λευκωσία. 
  -Το κτήριο των Γραφείων της Γενικής Διοίκησης Πολιτικής Άμυνας και της Περιφερειακής Διεύθυνσης Πολιτικής Άμυνας Λευκωσίας 
  -Το κτήριο των Γραφείων της Επαρχιακής Διοίκησης Αμμοχώστου στην Οδό Σωτήρας 71 στο Παραλίμνι
  -Το κτήριο του Οικογενειακού Δικαστηρίου Λευκωσίας.
• Κυβερνητικό τεμάχιο σε βιομηχανική περιοχή το οποίο είχε ενοικιαστεί σε ιδιωτική εταιρεία για ανέγερση και λειτουργία εργοστασίου, δεν χρησιμοποιήθηκε για τον σκοπό για τον οποίο ενοικιάστηκε. Το αρμόδιο, Υπουργείο παρέλειψε να εξετάσει το ενδεχόμενο της μη παράτασης ενοικίασης του, μετά τη λήξη της αρχικής περιόδου ενοικίασης και επιστροφής του τεμαχίου στο Κράτος (Συμβόλαιο Α/Α 502 των Φαρμακευτικών Υπηρεσιών).
• Ενοικιάστηκε αριθμός κτηρίων, τα οποία παρουσίαζαν διάφορα προβλήματα ή/και ήταν ανεπαρκή/ακατάλληλα για στέγαση κυβερνητικών Υπηρεσιών, με ψηλά ενοίκια, λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση των κτηρίων. Μερικά παραδείγματα αποτελούν τα πιο κάτω: 
  -Το κτήριο των Υπηρεσιών Κοινωνικών Ασφαλίσεων για τη στέγαση του Επαρχιακού Γραφείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων στη Δερύνεια.
  -Το κτήριο για τη στέγαση του Υπουργείου Υγείας και των Ιατρικών Υπηρεσιών και Υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας.

«Τονίζεται ότι, πέραν των Συμβολαίων Ενοικίασης που μας έχουν σταλεί από τη Βουλή των Αντιπροσώπων και για τα οποία γίνεται αναφορά στην παρούσα Έκθεση, υπάρχει επίσης αριθμός Συμβολαίων Ενοικίασης και για κτήρια νομικών προσώπων δημόσιου δικαίου, για τα οποία δεν μας έχουν αποσταλεί στοιχεία. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι η Υπηρεσία μας είχε προχωρήσει, κατά την περίοδο 2014-2017, σε ενδελεχή διερεύνηση αριθμού Συμβολαίων Ενοικίασης κτηρίων από το ΤΕΠΑΚ, με αποτέλεσμα να αποσταλούν Εκθέσεις Ελέγχου για 19 από τα εν λόγω κτήρια, στον Γενικό Εισαγγελέα, ο οποίος αποφάσισε την περαιτέρω διερεύνησή τους από την Αστυνομία», καταλήγει στις διαπιστώσεις της η Ελεγκτική Υπηρεσία.

>>> ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΕΡΕΥΝΕΣ & ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΤΗΣ BRIEF <<<

Συστάσεις και Εισηγήσεις.
Λαμβάνοντας υπόψη τα ευρήματα που προέκυψαν, η Ελεγκτική Υπηρεσία εισηγείται τα ακόλουθα:

• Nα επανεξεταστεί το θέμα της ενοικίασης κτηρίων για κάλυψη των στεγαστικών αναγκών των Υπουργείων/Τμημάτων/Υπηρεσιών του Δημόσιου Τομέα και Οργανισμών Δημοσίου Δικαίου, με σωστό προγραμματισμό, στη βάση καθορισμένου προγράμματος. 
• Να οριστεί Ειδική (Ad Hoc) Επιτροπή με εμπειρογνώμονες από τα διάφορα αρμόδια Κυβερνητικά Τμήματα, η οποία να επαναξιολογήσει, στη βάση της παρούσας Έκθεσης, όλες τις ενοικιάσεις κτηρίων και να προβεί σε συγκεκριμένες εισηγήσεις, τόσο για την άμεση αντιμετώπιση συγκεκριμένων περιπτώσεων στις οποίες η συνέχιση της ενοικίασης προκαλεί αχρείαστες δαπάνες για το Δημόσιο όσο και για την οριστική επίλυση του προβλήματος σε καθορισμένο χρονικό διάστημα, με αξιοποίηση της διαθέσιμης κρατικής γης που κατά κανόνα παραμένει αδρανής.
• Στα πλαίσια εξέτασης των διαφόρων αιτημάτων των Κρατικών Υπηρεσιών/ Οργανισμών για την ενοικίαση κτηρίων με σκοπό τη στέγασή τους, να εξετάζονται διεξοδικά όλες οι προσφερόμενες επιλογές (ενοικίαση/αγορά/ανέγερση ιδιόκτητων κτηρίων), για εξοικονόμηση δαπανών από το Δημόσιο. 
• Να εξεταστεί η ανέγερση νέων κυβερνητικών κτηρίων, η οποία θα μπορεί να υλοποιηθεί μέσω του Ετήσιου Κρατικού Προϋπολογισμού, με τη μέθοδο Μελέτη – Κατασκευή ή μέσω άλλων μορφών Συμπράξεων του Δημόσιου με τον Ιδιωτικό Τομέα. 
• Να εξεταστεί το ενδεχόμενο χρήσης κτηρίων/γραφείων που ανήκουν στην Κυπριακή Εταιρεία Διαχείρισης Περιουσιακών Στοιχείων (ΚΕΔΙΠΕΣ) Λτδ.
• Η στέγαση των Κρατικών Υπηρεσιών/Οργανισμών για τις οποίες απαιτείται η εγκατάσταση εξειδικευμένων υποδομών, να γίνεται σε ιδιόκτητα κτήρια.
• Στα πλαίσια εξέτασης αιτημάτων Κρατικών Υπηρεσιών/Οργανισμών για την ενοικίαση κτηρίων, να χρησιμοποιείται το πρότυπο Ενοικιαστήριο Συμβόλαιο και το πρότυπο Προσύμφωνο Ενοικιαστήριο Συμβόλαιο, όπως αυτά διαμορφώνονται μετά τον σχετικό νομοτεχνικό έλεγχο από τη Νομική Υπηρεσία της Δημοκρατίας. Τα ενδιαφερόμενα Τμήματα και Υπηρεσίες να τηρούν τις νενομισμένες διαδικασίες και να ακολουθούν τις συστάσεις/υποδείξεις της Νομικής Υπηρεσίας.
• Να μην ενοικιάζονται κτήρια, τα οποία δεν κατέχουν Πιστοποιητικά Έγκρισης, καθότι τέτοια ενέργεια παραβιάζει τα άρθρα 10.1 και 10.2 του περί Ρυθμίσεως Οδών και Οικοδομών Νόμου (ΚΕΦ. 96). Θεωρείται απαράδεκτο να επιδεικνύεται ανοχή στην περιφρόνηση νομοθεσίας από πρόσωπα που ασκούν δημόσια εξουσία και κρούομε των κώδωνα του κινδύνου για το ενδεχόμενο απώλειας ανθρώπινων ζωών σε περίπτωση ατυχήματος, σε κτήριο με ανεπαρκή πυρασφάλεια ή ανεπαρκή μέτρα προστασίας των εργαζομένων.
• Η Υπηρεσία μας θεωρεί ότι το Κράτος δεν θα πρέπει να ενοικιάζει κτήρια τα οποία κατέχουν Πιστοποιητικά Έγκρισης με μη Εξουσιοδοτημένες Εργασίες, για λόγους κυρίως ασφάλειας, όπως είναι, για παράδειγμα, θέματα πυρασφάλειας. Ως εκ τούτου, θα προβούμε σε εισήγηση προς το αρμόδιο Υπουργείο Εσωτερικών για να ετοιμαστεί σχετικό νομοσχέδιο, το οποίο στη συνέχεια να προωθηθεί στη Βουλή των Αντιπροσώπων.
• Συστήνεται όπως τα ενοικιαζόμενα κτήρια είναι κατάλληλης Ενεργειακής Απόδοσης, ώστε να αποφεύγονται αχρείαστες δαπάνες σε ενεργοβόρα κτήρια καθώς και πρόκληση επιβάρυνσης του περιβάλλοντος.
• Η διαδικασία εξέτασης των αναγκών στέγασης Κρατικών Υπηρεσιών, οι οποίες ήδη τροποποιήθηκαν από το Υπουργικό Συμβούλιο 3 φορές, (2011, 2014 και το 2017) χρήζουν, κατά την άποψη της Υπηρεσίας μας, περαιτέρω βελτίωσης, ώστε οι ανάγκες να αξιολογούνται και να αντιμετωπίζονται ομοιόμορφα, με τον οικονομικότερο, αποδοτικότερο και αποτελεσματικότερο τρόπο.