Αναμφίβολα το έργο “EuroAsia Interconnector” είναι τεράστιας γεωπολιτικής αξίας, που  άρει την ενεργειακή απομόνωση και καθιστά την Κύπρο ενεργειακό κόμβο συνδέοντας την Ευρώπη με άλλες ηπείρους. Όμως η πρόσφατη άρνηση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕ) για χρηματοδότηση του έργου σε συνάρτηση με την πιθανότητα για ουσιαστική εμπλοκή του κράτους στην υλοποίηση αυτού του τεχνικά πολύπλοκου αλλά συνάμα πολυδάπανου έργου, μας υποχρεώνει να εξετάσουμε με πιο κριτική προσέγγιση την εμπορική βιωσιμότητα του έργου. 

Τονίζεται σχετικά ότι στην περίπτωση που το έργο θα υλοποιηθεί με την ουσιαστική εμπλοκή του κράτους, αλλά χωρίς να διασφαλίζεται η βιωσιμότητά του, κάτι τέτοιο ενδέχεται να  προκαλέσει  επιβάρυνση των δημόσιων οικονομικών.

Στο πλαίσιο αυτής της κριτικής προσέγγισης, θα παραθέσουμε  προβληματισμούς για τη γεωπολιτική αξία σε συνδυασμό με την εμπορική βιωσιμότητα του έργου, την επίδρασή του στις εγχώριες επενδύσεις για έργα παραγωγής, το συσχετισμό του με αναδυόμενες τεχνολογίες και την ανάγκη για πλήρη διαφάνεια.  

Γεωπολιτική αξία και εμπορική βιωσιμότητα 

Το έργο «EuroAsia Interconnector» υπόσχεται να άρει την ενεργειακή απομόνωση της Κύπρου, αλλά η πρόσφατη άρνηση της ΕΤΕ να χρηματοδοτήσει το έργο προβληματίζει για την εμπορική βιωσιμότητα του έργου.

Ανησυχίες:  Παρά τη σημαντική χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή λόγω της γεωπολιτικής σημασίας του, παραμένει ασαφές και αβέβαιο πόσο επιτυχημένο θα είναι το έργο στην προσέλκυση εμπορικών  επενδυτών για την περαιτέρω χρηματοδότηση του έργου. Εκείνο που έχει δημοσιοποιηθεί είναι η άρνηση της ΕΤΕ να χρηματοδοτήσει το έργο.

Ανάλυση:  Ενώ η γεωπολιτική αξία μπορεί να προσφέρει στρατηγικά πλεονεκτήματα, είναι σημαντικό να καθοριστεί και η εμπορική βιωσιμότητα του έργου. Ένα έργο πέραν των δύο δισεκατομμυρίων,  που είναι μεν γεωπολιτικά σημαντικό αλλά ενδεχομένως εμπορικά μη βιώσιμο, θα μπορούσε να προκαλέσει σοβαρούς κλυδωνισμούς στα δημόσια οικονομικά.

Σύσταση:  Διεξαγωγή από το κράτος (το κάνει ήδη έστω και τώρα) ενδελεχούς μελέτης αξιολόγησης της γεωπολιτικής αξίας του έργου σε σχέση με την εμπορική του βιωσιμότητα με σαφείς και διαφανείς όρους εντολής, ώστε να αποφασιστεί η εμπλοκή της πολιτείας στην υλοποίηση του έργου.

Τεχνολογικές εξελίξεις

Με το γρήγορο ρυθμό των τεχνολογικών εξελίξεων, υπάρχει ανάγκη να διασφαλιστεί ότι το έργο παραμένει σχετικό και ότι δεν θα καταστεί παρωχημένο.

Ανησυχίες: Δεδομένου του μεγάλου χρονοδιαγράμματος και των τεράστιων τεχνικών προκλήσεων για την υλοποίηση του έργου, οι αναδυόμενες τεχνολογίες πράσινης μετάβασης και ενεργειακής ασφάλειας ενδέχεται να καταστήσουν περιττή την ηλεκτρική διασύνδεση.

Ανάλυση: Το τεχνολογικό τοπίο εξελίσσεται ραγδαία. Αυτό που θα μπορούσε να ήταν ένα πρωτοποριακό έργο πριν από μερικά χρόνια, θα μπορούσε να θεωρηθεί ξεπερασμένο λόγω νέων τεχνολογικών εξελίξεων.

Σύσταση: Αξιολόγηση των  αναδυόμενων τεχνολογιών κατά πόσο ικανοποιούν τις ανάγκες για ασφαλή εφοδιασμό χωρίς υπέρμετρη επιβάρυνση για τον Κύπριο καταναλωτή και τα δημόσια οικονομικά.   

Αντίκτυπος στις εγχώριες επενδύσεις

Η εισαγωγή ενέργειας μέσω της διασύνδεσης θα μπορούσε να έχει επιπτώσεις στις εγχώριες ενεργειακές επενδύσεις για έργα παραγωγής.

Ανησυχίες:  Προβληματισμός κατά πόσο η εισαγωγή ηλεκτρικής ενέργειας μέσω της διασύνδεσης θα θέσει σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα των εγχώριων επενδύσεων σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, συμβατική παραγωγή και φυσικό αέριο.

Ανάλυση:  Η εισαγωγή της ενέργειας θα μπορούσε ενδεχομένως να επισκιάσει και να θέσει σε κίνδυνο τις εγχώριες επενδύσεις για έργα παραγωγής. Είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι τα εγχώρια έργα παραγωγής δεν θα καταπνιγούν από ενεργειακές εισαγωγές μεγάλης κλίμακας.

Σύσταση:  Εφαρμογή πολιτικών για την προώθηση της ισορροπίας μεταξύ εισαγόμενης και εγχώριας παραγόμενης ενέργειας χωρίς επιβάρυνση για τον Κύπριο καταναλωτή. Χρειάζεται κεντρικός σχεδιασμός των έργων παραγωγής για τη διασφάλιση βιώσιμου ενεργειακού μέλλοντος για την Κύπρο.

Διαφάνεια και δημόσιο συμφέρον

Για ένα έργο αυτού του μεγέθους που θα περιλαμβάνει δημόσιους πόρους, πρέπει να υπάρχει πλήρης διαφάνεια.

Ανησυχίες:  Εάν το κράτος θα έχει ουσιαστική συμμετοχή στην υλοποίηση του έργου και διακυβεύονται δημόσιο συμφέρον και πόροι, πρέπει να υπάρχει πλήρης διαφάνεια και ενημέρωση των πολιτών.

Ανάλυση:  Η διαφάνεια και η πληροφόρηση είναι ζωτικής σημασίας, ειδικά για έργα μεγάλης κλίμακας που αφορούν δημόσιους πόρους. Η έλλειψη διαφάνειας μπορεί να οδηγήσει σε σκεπτικισμό και αντίσταση από τους πολίτες.

Σύσταση:  Οργάνωση δημόσιων φόρουμ και δημοσίευση τακτικών ενημερώσεων σχετικά με την πρόοδο του έργου, τα οικονομικά στοιχεία και άλλες σχετικές λεπτομέρειες για να διατηρηθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών. Κάτι που μπορούσε να βοηθήσει στη διαφάνεια και ενημέρωση των πολιτών, θα ήταν η δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων της μελέτης της ΕΤΕ, ώστε οι πολίτες να γνωρίζουν τους λόγους άρνησης για χρηματοδότηση του έργου. 

Συμπερασματικά επισημαίνεται ότι το έργο “EuroAsia Interconnector” είναι τεράστιας γεωπολιτικής αξίας, αλλά θα πρέπει να μελετηθεί ενδελεχώς και η εμπορική του βιωσιμότητα σε συνάρτηση με τις αναδυόμενες τεχνολογίες και τον αντίκτυπο στις εγχώριες ενεργειακές επενδύσεις για έργα παραγωγής. Το ζητούμενο είναι να αναδειχτεί από τη μελέτη κατά πόσο ενδεχόμενη μη βιωσιμότητα του έργου θα επηρεάσει αρνητικά τα δημόσια οικονομικά  -στην περίπτωση ουσιαστικής εμπλοκής του κράτους στην υλοποίηση του έργου.

Χριστάκης Χατζηλαού