Σε σχέση με πρόσφατα δημοσιεύματα στον Τύπο τα οποία αφορούν στην έκθεση της Ευρωπαϊκής Αρχής Τραπεζών (ΕΑΤ) «Peer Review Report – Supervision of treatment of mortgage borrowers in arrears», η οποία δημοσιεύτηκε τον περασμένο Δεκέμβριο, η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου (ΚΤΚ) επιθυμεί να διευκρινίσει τα ακόλουθα:

Η ΚΤΚ, σύμφωνα με ανακοίνωση της, όπως και οι υπόλοιπες έξι εποπτικές Αρχές που αξιολογήθηκαν, διαπιστώθηκε ότι έχουν εφαρμόσει τις σχετικές κατευθυντήριες γραμμές της ΕΑΤ.

Επιπρόσθετα, αναγνωρίστηκε πως η μεθοδολογία που ακολουθεί η ΚΤΚ επιτρέπει τον εντοπισμό παραβάσεων και την έγκαιρη λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση ζητημάτων προστασίας των δανειοληπτών όπου χρειάζεται.

Η έκθεση αναγνωρίζει και καταγράφει ότι υπάρχουν εθνικές εποπτικές αρχές οι οποίες συνδυάζουν την προληπτική εποπτεία η οποία ασκείται με στόχο τη διασφάλιση της χρηματοοικονομικής σταθερότητας με την εποπτεία της χρηματοοικονομικής συμπεριφοράς από μέρους των πιστωτών για συγκεκριμένους τομείς. Η ΚΤΚ είναι μια από αυτές τις αρχές.

Όπως αναγνωρίζεται στην έκθεση της ΕΑΤ, η εποπτεία της χρηματοπιστωτικής δεοντολογίας δεν πρέπει να εφαρμόζεται σε βάρος της προληπτικής εποπτείας. Στην Κύπρο, όπως αποδεικνύεται από τα στοιχεία, αυτό έχει επιτευχθεί σε μεγάλο βαθμό.

Ως αποτέλεσμα της ανωτέρω προσέγγισης της ΚΤΚ, επιτεύχθηκαν τα ακόλουθα:

• παρά το περιβάλλον ψηλού πληθωρισμού, τα ΜΕΧ εντός του τραπεζικού συστήματος έχουν για πρώτη φορά μειωθεί σε επίπεδα κάτω των €2δις στο τέλος του 2023 σε σύγκριση με €23δις ή 45% επί του συνόλου των δανείων το 2017 (έτος κατά το οποίο θεσπίστηκε ο περί Συμβάσεων Πίστωσης για Καταναλωτές σε σχέση με ακίνητα που προορίζονται για Κατοικία Νόμος και μεταφέρθηκε στο εθνικό δίκαιο η αντίστοιχη Ευρωπαϊκή Οδηγία).
• παρά την αύξηση των επιτοκίων τα τελευταία χρόνια, τα δάνεια με αυξημένο κίνδυνο αθέτησης (Stage 2), δηλαδή να μετατραπούν σε ΜΕΧ, παρουσίασαν μείωση της τάξης του 17% εντός του 2023, ενδεικτικό της επιτυχίας της εποπτείας της ΚΤΚ.
• Μέσω της συστηματικής εποπτείας της ΚΤΚ, αυξήθηκαν σημαντικά οι αναδιαρθρώσεις και επαναδιαπραγματεύσεις των ΜΕΧ. Ενδεικτικά καταγράφουμε το γεγονός ότι κατά τους έντεκα πρώτους μήνες του 2023 πραγματοποιήθηκαν αναδιαρθρώσεις και επαναδιαπραγματεύσεις δανείων συνολικού ύψους €4δις σε σχέση με €1.5δις κατά την αντίστοιχη περίοδο του 2022. Σημειώνεται ότι το ύψος των αναδιαρθρώσεων και επαναδιαπραγματεύσεων του πρώτου εντεκαμήνου του 2023 υπερβαίνει επίσης τα συνολικά αντίστοιχα ποσά για τα έτη 2021 και 2020 τα οποία είχαν ανέλθει σε €3,3δις και €1,2δις αντίστοιχα.

Τα αποτελέσματα αυτά προέκυψαν μέσω των εξής μέτρων και προσέγγισης της ΚΤΚ:

• Τον Νοέμβριο του 2020 συστάθηκε στην ΚΤΚ η Υπηρεσία Χρηματοπιστωτικής Δεοντολογίας (ΥΧΔ) ως απτό μέτρο παρακολούθησης και εποπτείας της χρηματοπιστωτικής συμπεριφοράς των πιστωτών. Σημειώνεται ότι πριν το 2019 δεν υπήρχε στην ΚΤΚ σχετική υπηρεσία παρακολούθησης και εποπτείας. Η εν λόγω Υπηρεσία παραλαμβάνει και διερευνά καταγγελίες από το κοινό κατά πιστωτικών κι άλλων εποπτευόμενων ιδρυμάτων για ενδεχόμενες παραβιάσεις νομοθεσίας οι οποίες εμπίπτουν στην αρμοδιότητα της ΚΤΚ. Κατά τη διερεύνηση κάθε καταγγελίας, η ΚΤΚ ζητεί διευκρινήσεις από το εποπτευόμενο ίδρυμα, προβαίνει σε επιτόπιες επιθεωρήσεις και δύναται να επιβάλει ποινές. Στόχος είναι η διασφάλιση της τήρησης από τα εποπτευόμενα ιδρύματα των εκ του νόμου υποχρεώσεων τους προς τους πελάτες τους.
• Η εν λόγω Υπηρεσία κατά τον τελευταίο ενάμιση χρόνο έχει ενδυναμωθεί σημαντικά μέσω της πρόσληψης πρόσθετου ανθρωπίνου δυναμικού και κατά συνέπεια έχει ενισχυθεί περαιτέρω η εποπτική παρέμβαση. Αυτό αναγνωρίστηκε από την ηγεσία της ΕΑΤ σε πρόσφατη τηλεδιάσκεψη με την ΚΤΚ για το θέμα. Στη συγκεκριμένη τηλεδιάσκεψη αναγνωρίστηκε επίσης από την ΕΑΤ ότι η περίοδος που κάλυψε η μελέτη δεν επέτρεψε να ληφθεί υπόψη η σχετική Υπηρεσία η οποία τώρα πλέον είναι σε πλήρη λειτουργία. Ήδη για το 2024, προγραμματίζονται σχετικοί επιτόπιοι έλεγχοι από την ΥΧΔ με ιδιαίτερη έμφαση στη συμμόρφωση των τραπεζών και των Εταιρειών Εξαγοράς Δανείων με τις υποχρεώσεις τους περί αναδιαρθρώσεων όπως αποτυπώνονται στη σχετική Οδηγία της ΚΤΚ. Η σύσταση και η ενδυνάμωση της εν λόγω Υπηρεσίας έχει λάβει θετικά σχόλια τόσο εντός της έκθεσης της ΕΑΤ όσο και στην Κύπρο γενικότερα.
• Πέραν των πιο πάνω, όπως είναι γνωστό, είχε τεθεί σε εφαρμογή από το 2013 η Οδηγία της ΚΤΚ αναφορικά με τη διαχείριση των καθυστερήσεων, αναπόσπαστο μέρος της οποίας είναι ο Κώδικας Συμπεριφοράς. Σημειώνεται ότι με την εφαρμογή της Οδηγίας είχαν διενεργηθεί σχετικοί επιτόπιοι έλεγχοι ώστε να εξακριβωθεί το επίπεδο ετοιμότητας των τραπεζών. Σχετικοί έλεγχοι διενεργούνται συστηματικά με πιο πρόσφατους αυτούς που έγιναν σε σειρά πιστωτών κατά το 2023.  

Καταληκτικά, η ΚΤΚ μέσω της ανακοίνωση της, διαβεβαιώνει ότι παραμένη προσηλωμένη στην εκτέλεση των αρμοδιοτήτων και του σκοπού της ΚΤΚ. Συναφώς, ήδη αξιολογούνται οι εισηγήσεις που περιλαμβάνει η Έκθεση σχετικά με την ανάγκη αναθεώρησης των διαθέσιμων πόρων και το φάσμα των εποπτικών εργαλείων τόσο για την παρακολούθηση της συμμόρφωσης με την Οδηγία όσο και για τον εντοπισμό προβληματικών συμπεριφορών που τυχόν να αντιμετωπίζουν οι δανειολήπτες.