Του Χριστάκη Χατζηλαού*

Οι αρνητικές εξελίξεις στον τομέα του ηλεκτρισμού που έχουν δει το φως της δημοσιότητας το τελευταίο διάστημα και αφορούν τους σχεδιασμούς για ενδεχόμενη συγκέντρωση σχεδόν ολόκληρου του συμβατικού παραγωγικού δυναμικού στην περιοχή του Ηλεκτροπαραγωγού Σταθμού (ΗΣ) Βασιλικού για σκοπούς αξιοποίησης του φυσικού αερίου, την πρόκληση ανεπάρκειας στην παραγωγή λόγω της αποτυχίας για έγκαιρη ένταξη νέων συμβατικών μονάδων παραγωγής που είχε ως αποτέλεσμα την έκνομη συνέχιση λειτουργίας των ατμοστρόβιλων του ΗΣ Δεκέλειας, την ανάπτυξη της διείσδυσης ΑΠΕ χωρίς συστήματα αποθήκευσης και διασύνδεσης με αποτέλεσμα τη συχνή και εκτεταμένη εκτέλεση περικοπών και την προώθηση ενός μοντέλου για την αγορά ηλεκτρισμού που δεν ανταποκρίνεται στις πραγματικότητες των καιρών και ιδιαιτερότητες του ηλεκτρικού συστήματος της Κύπρου, αναδεικνύουν τα σοβαρά προβλήματα του τομέα του ηλεκτρισμού στην Κύπρο με αποτέλεσμα  τη δυσβάστακτη αύξηση του  κόστους της ηλεκτρικής ενέργειας. 

>>> Ανταγωνιστική Αγορά Ηλεκτρισμού: Πρόσω ολοταχώς για την 3η δοκιμαστική <<<

Τα περισσότερα κρίσιμα θέματα στον τομέα του ηλεκτρισμού παραπέμπουν στην έλλειψη βασικού σχεδιασμού της ανάπτυξης του συμβατικού παραγωγικού δυναμικού. Χαρακτηριστικά επισημαίνεται ότι η αποτυχία για έγκαιρη σύνδεση και λειτουργία πρόσθετης συμβατικής παραγωγής για σκοπούς επάρκειας στην παραγωγή φαίνεται να παραπέμπει στη λογική ότι η ανάπτυξη της συμβατικής παραγωγής έχει μάλλον αφεθεί στις δυνάμεις της αγοράς να αποφασίσουν για το χώρο και το χρόνο σύνδεσης των συμβατικών μονάδων παραγωγής. 

Για ένα μικρό και απομονωμένο ηλεκτρικό σύστημα, όπως είναι το ηλεκτρικό σύστημα της Κύπρου, κατά την τεχνοκρατική μου αντίληψη ο βασικός σχεδιασμός και η καθοδήγηση για την ανάπτυξη του συμβατικού συστήματος παραγωγής αποτελεί πρώτιστη αναγκαιότητα. Ο βασικός  σχεδιασμός της συμβατικής παραγωγής θα πρέπει απαραίτητα να καλύπτει τουλάχιστον τον ελάχιστο αριθμό καθώς και τους χώρους εγκατάστασης των συμβατικών ηλεκτροπαραγωγών σταθμών, ώστε να διασφαλίζεται βέλτιστα ο ασφαλής εφοδιασμός του κύπριου καταναλωτή με ηλεκτρική ενέργεια. 

Με βάση τον Περί Ρύθμισης της Αγοράς Ηλεκτρισμού Νόμο, η ΡΑΕΚ έχει την αρμοδιότητα για τη διασφάλιση ικανοποιητικής μακροπρόθεσμης επάρκειας στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, ώστε η εγκατεστημένη παραγωγή ισχύος να ανταποκρίνεται με ασφάλεια στην ζήτηση του ηλεκτρισμού. Πέραν τούτου η ΡΑΕΚ έχει επίσης την αρμοδιότητα για την αδειοδότηση των παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας. Σε συνάρτηση επισημαίνεται σχετικά ότι ο Νόμος δεν γίνεται συγκεκριμένη αναφορά για Αναπτυξιακό Πρόγραμμα Συμβατικής Παραγωγής που να καθορίζει το βασικό σχεδιασμό και την καθοδήγηση  για την ανάπτυξη του συστήματος συμβατικής  παραγωγής σε μακροπρόθεσμη βάση, όπως συμβαίνει με το Δεκαετές Πρόγραμμα Ανάπτυξης Συστήματος Μεταφοράς.  

Τονίζεται σχετικά ότι τα δεδομένα του Αναπτυξιακού Προγράμματος Συμβατικής Παραγωγής, εάν υπήρχε, θα αποτελούσαν τον ακρογωνιαίο λίθο και αναγκαίο εργαλείο για την εκπόνηση της τεχνοοικονομικής μελέτης σε σχέση με το Δεκαετές Πρόγραμμα Ανάπτυξης Συστήματος Μεταφοράς από τον Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς Κύπρου (ΔΣΜΚ). Εάν ο ΔΣΜΚ δεν γνωρίζει, στη βάση ενός μακροπρόθεσμου Αναπτυξιακού Προγράμματος Συμβατικής Παραγωγής, τους γεωγραφικούς χώρους και τα δεδομένα ανάπτυξης των συμβατικών ηλεκτροπαραγωγών σταθμών, τότε κατά πάσα πιθανότητα θα ακολουθήσει την εκπόνηση τεχνοοικονομικής μελέτης για το χειρότερο σενάριο λειτουργίας, που στην περίπτωση του  ηλεκτρικού συστήματος της Κύπρου αφορά τη συγκέντρωση ολόκληρου του συμβατικού παραγωγικού δυναμικού στην περιοχή του ΗΣ Βασιλικού. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα την ανάγκη για σημαντική αλλά ενδεχομένως αχρείαστη ενίσχυση κεντρικών υποσταθμών και γραμμών μεταφοράς που συνορεύουν με τον ΗΣ Βασιλικού, ώστε να είναι δυνατή η ασφαλής μεταφορά ολόκληρης της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας από την περιοχή του ΗΣ Βασιλικού στο υπόλοιπο ηλεκτρικό σύστημα. 

Σημειώνεται  σχετικά ότι ο σχεδιασμός και η λειτουργία εγκαταστάσεων του συστήματος μεταφοράς είναι πολύπλοκη, επίπονη και μακροχρόνια διαδικασία που διαμορφώνεται σύμφωνα με τα ισχύοντα δεδομένα στα πλαίσια του Δεκαετούς Προγράμματος Ανάπτυξης Συστήματος Μεταφοράς.

Αφού έχουμε αναλύσει τη σημαντικότητα και την αναγκαιότητα της ύπαρξης ενός μακροπρόθεσμου Αναπτυξιακού Προγράμματος Συμβατικής Παραγωγής για το μικρό και απομονωμένο ηλεκτρικό σύστημα της Κύπρου, αναπτύσσεται εύλογα ο προβληματισμός κατά πόσο θα έπρεπε να υπάρχει κάποιος αρμόδιος φορέας που να έχει την ευθύνη για την εκπόνηση, παρακολούθηση και αναθεώρηση ενός τέτοιου προγράμματος σε ετήσια βάση, τουλάχιστον για το βασικό σχεδιασμό της συμβατικής παραγωγής, όπως ακριβώς συμβαίνει με το Δεκαετές Πρόγραμμα Ανάπτυξης Συστήματος Μεταφοράς. 

Η αποτυχία για σύνδεση πρόσθετης συμβατικής παραγωγής που είχε ως αποτέλεσμα την έκνομη συνέχιση της λειτουργίας των ατμοστροβίλων του ΗΣ Δεκέλειας, παραπέμπει στην αναγκαιότητα για την ύπαρξη ενός τέτοιου φορέα. Το μακροπρόθεσμο Αναπτυξιακό Πρόγραμμα Συμβατικής Παραγωγής του ηλεκτρικού συστήματος της Κύπρου, εάν υπήρχε,  θα είχε δώσει προ πολλού σαφή και τελεσίδικη απάντηση στο βασικό και καίριο ερώτημα του κατά πόσο είναι αναγκαίοι ένας ή τουλάχιστον δύο ηλεκτροπαραγωγοί σταθμοί για τον ασφαλή εφοδιασμό του κύπριου καταναλωτή με ηλεκτρική ενέργεια.  Από την απάντηση αυτού του ερωτήματος εξαρτάται και εν πολλοίς η ορθολογιστικά βέλτιστη ανάπτυξη του ηλεκτρικού συστήματος της Κύπρου. Επισημαίνεται σχετικά ότι σε προηγούμενη αρθρογραφία έχουμε αναλύσει εμπεριστατωμένα τη θέση ότι για σκοπούς ασφαλούς εφοδιασμού του κύπριου καταναλωτή με ηλεκτρική ενέργεια απαιτείται η ταυτόχρονη λειτουργία τουλάχιστον δύο ηλεκτροπαραγωγών σταθμών.  

Στην περίπτωση που οι αρμόδιοι φορείς για την ηλεκτρική ενέργεια στην Κύπρο θα αποφασίσουν ότι η τροφοδοσία του ηλεκτρικού συστήματος για σκοπούς ασφαλούς εφοδιασμού θα γίνεται από τουλάχιστον δύο ηλεκτροπαραγωγούς σταθμούς, τότε θα πρέπει να εκκινήσει άμεσα η διαδικασία σταδιακής αντικατάστασης των πεπαλαιωμένων, κοστοβόρων και ρυπογόνων ατμοστρόβιλων του ΗΣ Δεκέλειας με νέες, οικονομικές  και ευέλικτες συμβατικές μονάδες παραγωγής. Η λήψη αυτής της απόφασης θα αποτελέσει εφαλτήριο για την εκπόνηση αναθεωρημένου Δεκαετούς Προγράμματος Ανάπτυξης Συστήματος Μεταφοράς στη βάση των δεδομένων της λειτουργίας τουλάχιστον δύο ηλεκτροπαραγωγών σταθμών, που θα έχει ως αποτέλεσμα την αποτροπή ενδεχόμενων αχρείαστων ενισχύσεων του Συστήματος Μεταφοράς. Πέραν τούτου και λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη τη λειτουργία νέων μονάδων στον ΗΣ Δεκέλειας, η λήψη μιας τέτοιας απόφασης θα μπορούσε να αποτελέσει και τη βάση για ενδεχόμενη αναθεώρηση της διαχείρισης του φυσικού αερίου.

Ενόψει των πιο πάνω τοποθετήσεων και για σκοπούς εξόδου από τα σοβαρά αδιέξοδα που ταλανίζουν τον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας στην Κύπρο, κρίνεται ότι ως απαρχή αυτού του εγχειρήματος, οι αρμόδιοι φορείς για την ηλεκτρική ενέργεια στην Κύπρο  θα πρέπει να αποφασίσουν κατά πόσο στο ηλεκτρικό σύστημα της Κύπρου είναι αναγκαίοι ένας ή τουλάχιστον δύο ηλεκτροπαραγωγοί σταθμοί για τον ασφαλή εφοδιασμό του κύπριου καταναλωτή με ηλεκτρική ενέργεια.

*Ο Χριστάκης Χατζηλαού είναι Ηλεκτρολόγος Μηχανικός με πολυετή πείρα στη λειτουργία του ηλεκτρικού συστήματος