• Τι πιστεύουν τα Υπουργεία Οικονομικών και Εργασίας
• Πόσο υποχρεωτική είναι οδηγία της Ε.Ε.
• Τι αποκαλύπτει έκθεση της ILO για τις συλλογικές διαπραγματεύσεις
• Ποια είναι η λεπτή γραμμή που χωρίζει εργοδότες και εργαζόμενους
 

Tρία είναι τα συστατικά που υπερτονίζουν την αναγκαιότητα, όχι όμως και της υποχρέωσης, για συνομολόγηση των συλλογικών συμβάσεων σύμφωνα με τα Υπουργεία Οικονομικών και Εργασίας: Eργατική ειρήνη, προστασία των εργαζομένων και αντιμετώπιση της αδήλωτης εργασίας. 

Θεωρούν πως «οι συλλογικές συμβάσεις παραμένουν ο σημαντικότερος τρόπος καθορισμού των όρων εργοδότησης στην Κύπρο», υιοθετώντας ταυτόχρονα την άποψη της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ILO) ότι «οι συλλογικές διαπραγματεύσεις διαδραμάτισαν σε πολλές χώρες σημαντικό ρόλο στην εξασφάλιση αξιοπρεπούς εργασίας, εγγύηση της ισότητας ευκαιριών και μεταχείρισης, στη μείωση της μισθολογικής ανισότητας και στη σταθεροποίηση των εργασιακών σχέσεων. 

Ωστόσο, το οικονομικό περιβάλλον, κυρίως των τελευταίων ετών, επενεργεί θετικά στην πτώση του αριθμού των συλλογικών διαπραγματεύσεων και του ποσοστού της κάλυψης των εργαζομένων από συλλογικές συμβάσεις εργασίας, μια τάση που παρατηρείται την τελευταία δεκαετία και στην Κύπρο, όπως και στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης.

Οι συμβάσεις έχουν διάρκεια δυο έτη, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν μπορεί να συμφωνηθεί μεταξύ των δύο μερών η ανανέωση συμβάσεων με μικρότερη ή και μεγαλύτερη χρονική διάρκεια,.

Στην Ευρώπη μόνο 12 χώρες, παρουσιάζουν ποσοστά κάλυψης των εργαζομένων υψηλότερα του 50%.

Επαρκείς κατώτατοι μισθοί

Για τον λόγο αυτό ευρωπαϊκή οδηγία που αναφέρεται και καλύπτει θέματα «επαρκών κατώτατων μισθών» σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και που είναι προαιρετική, προνοεί, ανάμεσα σε άλλα, ότι «οι συλλογικές διαπραγματεύσεις θα πρέπει να ενισχυθούν – σε όλες τις χώρες – ώστε να καλύπτουν τουλάχιστον πέραν του 80% των εργαζομένων».

Σύμφωνα με την οδηγία, «τα κράτη μέλη στα οποία λιγότερο από το 80% του εργατικού δυναμικού προστατεύεται από συλλογική σύμβαση, θα πρέπει να καταρτίσουν σχέδιο δράσης για τη σταδιακή αύξηση της κάλυψης αυτής. Για τον σχεδιασμό της βέλτιστης στρατηγικής θα πρέπει να εμπλακούν οι κοινωνικοί εταίροι και να ενημερώσουν την Επιτροπή σχετικά με τα μέτρα που λαμβάνονται και να δημοσιοποιούν το σχέδιο». 

Μια τέτοια πρόνοια κινητοποίησε το Υπουργείο Εργασίας και της Κύπρου, που καλείται να ετοιμάσει σχετικό σχέδιο δράσης, δημιουργώντας ταυτόχρονα εντάσεις και τριβές στις σχέσεις των κοινωνικών εταίρων που βλέπουν διαφορετικά το θέμα.

Στην Κύπρο η αποδυνάμωση του θεσμού των συλλογικών διαπραγματεύσεων κορυφώθηκε με τη χρηματοοικονομική κρίση και την υλοποίηση του Μνημονίου, χωρίς ωστόσο να είναι «βίαιη».

Η ILO και οι συλλογικές διαπραγματεύσεις

Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ILO - 2022), παρέχοντας τα κατάλληλα εργαλεία και σχετική ενημέρωση στα μέλη της, αναφέρει σε έκθεσή της ότι «μόνο 12 χώρες, κυρίως της δυτικής και της βόρειας Ευρώπης, παρουσιάζουν ποσοστά κάλυψης των εργαζομένων πέραν του 50%, ενώ πολύ μικρά ποσοστά κάλυψης παρουσιάζονται σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης». Μάλιστα, υπερτονίζει ότι «οι συλλογικές διαπραγματεύσεις μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στην, χωρίς αποκλεισμούς, αποτελεσματική διακυβέρνηση της εργασίας, με θετικά αποτελέσματα στη σταθερότητα, την ισότητα, τη συμμόρφωση και την ανθεκτικότητα των επιχειρήσεων και τις αγορές εργασίας». «Οι συλλογικές διαπραγματεύσεις παρέχουν ένα μοντέλο για τη διακυβέρνηση της εργασίας και επιτρέπει στα μέρη να προσαρμόσουν τους κανόνες στις ιδιαίτερες περιστάσεις τους και να προσαρμόσουν αυτούς τους κανόνες όταν αλλάζουν οι συνθήκες».

Από την άλλη, η Συνομοσπονδία Ευρωπαϊκών Συνδικάτων (ΣΕΣ) σε δική της έρευνα αναφέρεται στη συνολική εκτιμώμενη τάση αποδυνάμωσης των συλλογικών διαπραγματεύσεων στις χώρες της Ε.Ε. και της φθίνουσας προστασίας των εργαζομένων από τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας.

Εκτός από τη Φιλανδία και τη Δανία, σε όλες τις υπόλοιπες χώρες είναι εμφανής η μείωση του ποσοστού κάλυψης των εργαζομένων από συλλογικές συμβάσεις εργασίας. 

Τι ισχύει στην Κύπρο

Το Σύστημα Εργασιακών Σχέσεων στην Κύπρο βασίζεται στις αρχές της τριμερούς συνεργασίας, δηλαδή της συνεργασίας μεταξύ των κοινωνικών εταίρων, της κυβέρνησης και των οργανώσεων των εργοδοτών και των εργοδοτουμένων. 

Όπως αναφέρει το Υπουργείο Εργασίας «το φιλελεύθερο, εθελοντικό μοντέλο των εργασιακών σχέσεων σημαίνει ότι στο μεγαλύτερο μέρος τους, οι όροι εργοδότησης των εργοδοτουμένων καθορίζονται ελεύθερα, με συλλογικές διαπραγματεύσεις, μεταξύ των δύο μερών (εργοδοτών και εργαζομένων), με τη συνομολόγηση συλλογικών συμβάσεων». 

Για την προστασία ευάλωτων τάξεων εργοδοτουμένων, (με έμφαση σε εκείνους που δεν είναι συνδικαλιστικά οργανωμένοι), κυρίως λόγω της διαπραγματευτικής τους αδυναμίας, καθορίζονται νομοθετικά κατώτατα επίπεδα στους όρους και συνθήκες εργοδότησής τους. 

Όπως επισημαίνει το Υπουργείο, «παρόλο που το σύστημα στηρίζεται, σε μεγάλο βαθμό, στον καθορισμό των όρων εργοδότησης μέσω της συνομολόγησης συλλογικών συμβάσεων, (σε κλαδικό ή επιχειρησιακό επίπεδο), η ανάγκη εναρμόνισης της Κύπρου με το ευρωπαϊκό κεκτημένο στον τομέα της Εργατικής Νομοθεσίας, οδήγησε στην διά Νόμου ρύθμιση σημαντικών όρων εργοδότησης». 

Ωστόσο, κατά το Υπουργείο, «το γεγονός αυτό δεν έχει μειώσει τη σημασία των συλλογικών συμβάσεων, οι οποίες παραμένουν ο σημαντικότερος τρόπος καθορισμού των όρων εργοδότησης στην Κύπρο αλλά έχει συμπληρώσει κενά στη ρύθμιση των κατωτάτων επιπέδων όρων εργοδότησης των συνδικαλιστικά ανοργάνωτων, και όσων εργάζονται σε επιχειρήσεις που δεν έχουν συλλογικές συμβάσεις». 

Να σημειωθεί ότι, όπως ενημερώνει το Υπουργείο, δεν επιτρέπεται όροι συλλογικών συμβάσεων ή και προσωπικών συμβολαίων εργοδότησης να είναι δυσμενέστεροι από αυτούς που προβλέπονται από την εργατική νομοθεσία, αφού οι πρόνοιες των σχετικών νόμων υπερισχύουν.  

Οι συλλογικές συμβάσεις δεν έχουν νομική ισχύ και η παραβίαση τους δεν διευθετείται μέσω του Δικαστηρίου Εργατικών Διαφορών (ΔΕΔ), αλλά στη βάση των προνοιών του Κώδικα Βιομηχανικών Σχέσεων, μίας εθελοντικής συμφωνίας, που αποτελεί μέχρι σήμερα την κορωνίδα του ελεύθερου συστήματος εργασιακών σχέσεων της Κύπρου.

Χρύσω Αντωνιάδου