Χρονιά προκλήσεων για την κυπριακή οικονομία, τις επιχειρήσεις και τους πολίτες της, καθώς η υγειονομική βόμβα μετατράπηκε όπως ήταν φυσικό και σε οικονομική, αφού τα αυστηρά μέτρα και η αβεβαιότητα προκάλεσαν σωρεία προβλημάτων, αν όχι σε όλους, στους περισσότερους τομείς. 

Ανατιμήσεις, ελλείψεις στην αγορά και μέτρα για αντιμετώπιση της πανδημίας χαρακτηριστικά παραδείγματα για τα όσα συνέβησαν στην χρονιά που μας πέρασε. 

Από την άλλη η Κύπρος, με τα μέχρι στιγμής δεδομένα, φαίνεται να αντιμετώπισε σε ικανοποιητικό βαθμό τις προκλήσεις, με τις απώλειες και τις επιπτώσεις από την πανδημία να βρίσκονται σε διαχειρίσιμο επίπεδο. 

Τα Σχέδια Στήριξης προστάτεψαν εργαζομένους και επιχειρήσεις, μειώνοντας μάλιστα την ανεργία, προστατεύοντας θέσεις εργασίας και δίνοντας την απαραίτητη στήριξη σε εταιρείες και επιχειρηματίες για ανάκαμψη. Ταυτόχρονα, και οι κρατικές εγγυήσεις πρόκειται να αντιμετωπίσουν την ύφεση λόγω της πανδημίας αφού θα δώσουν την απαραίτητη ώθηση στις επιχειρήσεις για ανάπτυξη των εργασιών τους.  

Στα θετικά της χρονιάς καταγράφεται και η υπερψήφιση του προϋπολογισμού του 2022, με 30 ψήφους υπέρ, αποφεύγοντας έτσι την αβεβαιότητα που προκάλεσε η καταψήφιση του προϋπολογισμού το 2021. Μάλιστα, το κράτος κατά το 2021 πέραν από τα 7,1 δις ευρώ του κρατικού προϋπολογισμού χρειάστηκε περίπου 500 εκατ. ευρώ έξτρα – μέσα από 4 συμπληρωματικούς προϋπολογισμούς – ώστε να αντιμετωπίσει ανάγκες που προέκυψαν λόγω της πανδημίας. 

Πιο συγκεκριμένα, ο προϋπολογισμός περιλαμβάνει δαπάνες €717 εκατ. την επόμενη τριετία για την πράσινη ανάπτυξη, €170 εκατ. για έργα ψηφιακής μετάβασης, αλλά και με κοινωνικό πρόσωπο καθώς προβλέπονται στοχευμένες κοινωνικές παροχές ύψους €4,9 δις την επόμενη τριετία.

Από την άλλη, οι προκλήσεις που έκαναν την εμφάνιση τους δεν περιορίζονταν μόνο στη στήριξη της οικονομίας, αλλά και στους τρόπους που οι επιχειρήσεις θα περνούσαν στην ψηφιακή εποχή. Μια ανάγκη που επρόκειτο να υλοποιηθεί αλλά επιταχύνθηκε λόγω της πανδημίας. 

Οι επιχειρήσεις έπρεπε να προσαρμόσουν τις υπηρεσίες τους ψηφιακά, το κράτος το ίδιο προσπάθησε να μετεξελιχθεί με ηλεκτρονικές πύλες και διαδικτυακές αιτήσεις. 

Παράδειγμα, η επιτάχυνση της ψηφιοποίησης των τραπεζικών υπηρεσιών η οποία εν μέσω πανδημίας «έτρεξε» με γοργούς ρυθμούς. Τυχαίο εξάλλου δεν είναι ότι οι τράπεζες στις προκλήσεις που θα έχουν να αντιμετωπίσουν κατά το 2022 δεν είναι μόνο η μείωση των Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων σε μονοψήφια νούμερα, αλλά και το πως θα περάσουν στην ψηφιακή εποχή όσο πιο γρήγορα γίνεται. 

Τυχαίο εξάλλου δεν είναι το γεγονός ότι η κυβέρνηση μετά την κατάργηση του Σχεδίου Προσέλκυσης Επενδύσεων και το σκάνδαλο με τα χρυσά διαβατήρια, προχώρησε με ένα νέο πλάνο και διαφορετική στρατηγική για προσέλκυση επενδυτών.  

Απότοκο αυτής της νέας στρατηγικής είναι το νέο Σχέδιο Προσέλκυσης Επενδύσεων το οποίο απευθύνεται σε εταιρείες υψηλής τεχνολογίας, ώστε να προσελκύσει ένα νέο είδος επενδύσεων που θα προσφέρει στην Κύπρο εκτός από τα άμεσα έσοδα και έμμεσα έσοδα όπως παράδειγμα η τεχνογνωσία σε αυτού τους είδους τις υπηρεσίες.

Παράλληλα, μεγάλη ώθηση στην οικονομία αναμένεται να δώσουν τα 1,2 δις. ευρώ από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Μάλιστα η δεύτερη δόση - η οποία υπερβαίνει τα 80 εκατ. ευρώ – θα εκταμιευθεί εντός του Φεβρουαρίου 2022, ενώ η πρώτη προκαταβολή ύψους €157 εκατ. έχει ήδη καταβληθεί στην Κύπρο. 

Ταυτόχρονα, η Κύπρος προχωρά με «ανοίγματα» και σε τομείς όπως τα crypto. Μάλιστα, το Υπουργείο Οικονομικών προχώρησε με μελέτη αναφορικά με την εισαγωγή χρηματοοικονομικών συναλλαγών με κρυπτονομίσματα στην Κύπρο η οποία κατέδειξε την «απειρία» της Κύπρου σε αυτό τον τομέα. 

Ο τουρισμός αν και έδειξε σημάδια ανάκαμψης σε σχέση με το 2020, δεν έφτασε όπως ήταν λογικό τα επίπεδα προ πανδημίας, δηλαδή στις αφίξεις του 2019, ωστόσο, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε το Υφυπουργείο Τουρισμού, είχαμε αύξηση στη μέση δαπάνη των περιηγητών, καθώς εκτιμάται σε 804 ευρώ ανά επισκέπτη σε σύγκριση με 685 ανά επισκέπτη το 2019. 

Τώρα, για το τι θα περιμένουμε το 2022; Τα προανήγγειλε ο Υπουργός Οικονομικών, Κωνσταντίνος Πετρίδης, από το βήμα της Βουλής. Ειδικότερα πρόθεση της κυβέρνησης είναι να προχωρήσει σε φορολογική μεταρρύθμιση έπειτα από 20 χρόνια, περιλαμβανομένης της αύξησης του συντελεστή του εταιρικού φόρου και της εισαγωγής φόρου άνθρακα και περιβαλλοντικών τελών για την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων της Κύπρου. 

Σχετικά με τους κινδύνους που αντιμετωπίζει η οικονομία της Κύπρου, ο Υπουργός Οικονομικών προειδοποίησε για 4 «κατάρες», απευθύνοντας παράλληλα έκκληση προς τη Βουλή και τα κόμματα ώστε να αποφεύγονται οι προτάσεις νόμου που αφορούν αύξηση δαπανών και μείωση εσόδων χωρίς να προτείνονται αντισταθμιστικά για τα έσοδα μέτρα. Όπως επεξήγησε ο Υπουργός Οικονομικών, τυχόν νέα έξαρση της πανδημίας του κορωνοϊού στην Κύπρο ή χώρες με τις οποίες η Κύπρος διατηρεί στενές οικονομικές σχέσεις, οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο τραπεζικός τομέας λόγω του υψηλού ακόμα ποσοστού των μη εξυπηρετούμενων δανείων, οι υπέρμετρες δαπάνες που ενδέχεται να προκύψουν από τη μη εύρυθμη λειτουργία του Γενικού Συστήματος Υγείας και του Οργανισμού Κρατικών Υπηρεσιών Υγείας και η αυξημένη ροή μεταναστών εγκυμονούν κινδύνους για εκτροχιασμό των δημόσιων οικονομικών κατά το 2022. 

Πορεία τραπεζών

Ως επίτευγμα μπορεί να χαρακτηριστεί η μείωση του αριθμού των Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων από τα χαρτοφυλάκια των κυπριακών τραπεζών κατά το 2021, αν και αυτή η προσπάθεια θα ενταθεί και κατά το 2022 ώστε αυτά να φτάσουν σε μονοψήφια νούμερα, με τις τράπεζες να καταγράφουν κέρδη.

Εν μέσω της πανδημίας επιταχύνθηκε και η ανάγκη για ψηφιοποίηση των υπηρεσιών τους. Μια ανάγκη η οποία βρίσκεται ψηλά στη στρατηγική κάθε τράπεζας. 

Αν και η ψηφιοποίηση ήταν στα πλάνα των τραπεζών, με την πανδημία, αυτή η στροφή επιταχύνθηκε και πλέον πρέπει να θεωρείται δεδομένο πως θα δούμε την ψηφιακή τραπεζική να τρέχει με διαφορετικούς ρυθμούς από αυτούς που έχουμε συνηθίσει.

Παράλληλα, οι τράπεζες προχώρησαν και με Σχέδια Εθελούσιας Αποχώρησης τα οποία απευθύνονταν στο προσωπικό τους αφού στους πρώτους στόχους της στρατηγικής τους είναι εκτός από την στροφή στην ψηφιοποίηση και η μείωση των δαπανών τους.

Τυχαία εξάλλου ως προς ζήτημα δεν είναι ούτε η πρωτοβουλία που πήρε ο Διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας, Κωνσταντίνος Ηροδότου, για  ενίσχυση της στρατηγικής σε ότι αφορά τις διαδικασίες για πιο γρήγορες, ευέλικτες και αποδοτικές τραπεζικές υπηρεσίες.

Η πρωτοβουλία αφορά κυρίως στο κομμάτι της επιτάχυνσης της πρακτικής συλλογής ταυτοποίησης και επικαιροποίησης στοιχείων για πελάτες και δυνητικούς πελάτες μέσω ψηφιοποίησης (client digital on-boarding & reviewing), ώστε να μειωθεί ο χρόνος εμπλοκής των πελατών σε τραπεζικές συναλλαγές. 

Τουρισμός

Η σημαντικότερη ίσως πηγή εσόδων για την Κύπρο, καθώς η τουριστική βιομηχανία παραδοσιακά αγγίζει το 13% του ΑΕΠ.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε ο Υφυπουργός, Σάββας Περδίος κατά την παρουσίαση από το Υφυπουργείο Τουρισμού των πεπραγμένων για τη χρονιά που μας πέρασε, στην Κύπρο πετύχαμε το 2021 το 50% των αφίξεων σε σχέση με το 2019, ενώ τα έσοδα αγγίζουν το 60% του 2019.

Ειδικότερα, με βάση τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία οι αφίξεις την περίοδο Ιανουαρίου-Οκτωβρίου 2021 ανήλθαν σε 1.691.030 σε σύγκριση με 612.975 την αντίστοιχη περίοδο του 2020 με άνοδο 175,9% και μείωση 54,3% σε σχέση με την περίοδο Ιανουαρίου-Οκτωβρίου 2019.

Να σημειώσουμε πως αξιοσημείωτο γεγονός είναι ότι μπορεί να είχαμε λιγότερους τουρίστες σε σχέση με το 2019, ωστόσο κατά τους πρώτους εννιά μήνες του 2021 η μέση δαπάνη των περιηγητών εκτιμάται σε 804 ευρώ ανά επισκέπτη σε σύγκριση με 685 την περίοδο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2019, δηλαδή αύξηση στις δαπάνες κατά περίπου 17%.

Από την άλλη ο οίκος αξιολόγησης DBRS χτύπησε «καμπανάκι» για Κύπρος και Ελλάδα καθώς το νέο κύμα μολύνσεων λόγω της μετάλλαξης Όμικρον φέρνει νέες «περιπέτειες» για τον τουρισμό των χωρών της ανατολικής Ευρώπης.

Ειδικότερα, όπως αναφέρει ο DBRS, ο τουρισμός είχε ανακάμψει με πιο ταχύς ρυθμούς σε Κύπρο και Ελλάδα το 2021, ειδικά το καλοκαίρι που μας πέρασε, σε σχέση με την Ισπανία, Πορτογαλία και Μάλτα, ωστόσο, το νέο κύμα της μετάλλαξης Όμικρον φέρνει νέες προκλήσεις, ειδικά σε χώρες με χαμηλά ποσοστά εμβολιασμού όπως η Κύπρος και η Ελλάδα, ενώ λιγότερες επιπτώσεις αναμένονται σε χώρες με υψηλά ποσοστά εμβολιασμού όπως η Ισπανία, η Μάλτα και η Πορτογαλία.   

Ανεργία και κατώτατος μισθός

Με βάση τα αποτελέσματα της Έρευνας Εργατικού Δυναμικού για το 3ο τρίμηνο του 2021, το εργατικό δυναμικό ανήλθε σε 472.314 άτομα ή 64,6% του πληθυσμού (άνδρες 70,6%, γυναίκες 59,0%) σε σύγκριση με 452.154 άτομα (62,9%) το αντίστοιχο τρίμηνο του 2020 (Πίνακας 1).

Ο αριθμός των απασχολουμένων ήταν 440.959 άτομα και το ποσοστό απασχόλησης 60,3% (άνδρες 66,3%, γυναίκες 54,8%) σε σύγκριση με 414.920 άτομα (57,7%) το αντίστοιχο τρίμηνο του 2020.

Ο αριθμός των ανέργων ανήλθε σε 31.355 άτομα και το ποσοστό ανεργίας σε 6,6% του εργατικού δυναμικού (άνδρες 6,1%, γυναίκες 7,2%) σε σύγκριση με 37.234 άτομα (8,2%) το αντίστοιχο τρίμηνο του 2020.

Με βάση τα χαμηλά ποσοστά ανεργίας η κυβέρνηση ξεκίνησε και ολοκληρώνει τη συζήτηση για τη θέσπιση εθνικού κατώτατου μισθού.

Τώρα, το που θα κυμαίνεται αυτός ο μισθός, σύμφωνα με την Υπουργό στόχος είναι να βρίσκεται κάπου στο 60% του διάμεσου μισθού που είναι τα 1.600 ευρώ, δηλαδή κάπου στα 960 ευρώ, ενώ παράλληλα γίνονται σκέψεις ο κατώτατος να υπολογίζεται σε 13 μισθούς και όχι σε 12.  

Οι ανακοινώσεις για τον κατώτατο μισθό αναμένονται τις πρώτες ημέρες του 2022.  

Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας

Από το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας η Κύπρος θα λάβει 1,2 δις. ευρώ.

Ειδικότερα, τα 1 δις ευρώ αφορούν χρηματοδότηση, ενώ τα 200 εκατ. ευρώ χαμηλότοκο δανεισμό. 

Μέχρι στιγμής, έγινε η εκταμίευση της προκαταβολής ύψους €157 εκατ. από τον Μηχανισμό Ανάπτυξης και Ανθεκτικότητας, ενώ με τη συμπλήρωση των στόχων και οροσήμων στο τέλος του έτους θα υποβληθεί η αίτηση πληρωμής της πρώτης δόσης των €85 εκατ., η οποία αναμένεται να γίνει τον Φεβρουάριο του 2022.
 
Προϋπολογισμός

Φέτος δεν είδαμε το περσινό φιάσκο με τον προϋπολογισμό καθώς από την πρώτη κιόλας μέρα πέραν του Αβέρωφ Νεοφύτου, είχαν ταχθεί υπέρ της ψήφισης του τόσο το ΔΗΚΟ όσο και η ΔΗΠΑ συγκεντρώνοντας τελικά 30 ψήφους.

Παράλληλα, κατατέθηκαν και 96 τροπολογίες από όλα τα κόμματα πλην του ΔΗΣΥ, από τις οποίες πέρασαν περίπου οι 50.

Ο προϋπολογισμός 2022 προβλέπει δαπάνες 7 δις ευρώ, ενώ το 1/3 από αυτά αφορά δαπάνες προσωπικού.

Γενικά, οι κύριες κατηγορίες δαπανών αφορούν: €3 δις (29%) για δαπάνες προσωπικού, €3 δις (29%) για μεταβιβάσεις, €2,5 δις (24%) για αποπληρωμές δανείων, €972 εκατ. (9%) για λειτουργικές δαπάνες και €883 εκατ. (8%) για άλλες δαπάνες. 
 
Δημόσιο χρέος

Όσον αφορά τις προβλέψεις για το δημόσιο χρέος, το οποίο μετά τη βοήθεια που δόθηκε σε εργαζομένους και επιχειρήσεις αυξήθηκε. 

Αυτό αναμένεται να μειωθεί στο 104,2% του ΑΕΠ στο τέλος του 2021, σε σύγκριση με 115,3% τέλος του 2020, ενώ περαιτέρω βελτίωση προβλέπεται για τα επόμενα χρόνια, με το δημόσιο χρέος να μειώνεται στο 97,7% το τέλος 2022 και κάτω του 90% στο 87,3% του ΑΕΠ το τέλος του 2024.

12 Σχέδια Στήριξης και 1,7 δις. ευρώ σε εργαζομένους

Τα 12 Σχέδια Στήριξης που αποφασίστηκαν λόγω των επιπτώσεων της πανδημίας βοήθησαν από τον Μάρτιο του 2020 μέχρι τον Οκτώβριο του 2021 - όπου και τερματίστηκαν - περίπου 210.000 εργαζόμενους με συνολική δαπάνη τα 1,7 δις ευρώ.

Φορολογική Μεταρρύθμιση

Ο Υπουργός Οικονομικών μιλώντας από το Βήμα της Βουλής προανήγγειλε την πρόθεση της Κυβέρνησης για φορολογική μεταρρύθμιση μετά από 20 χρόνια, αλλά και την αύξηση του εταιρικού φόρου στην Κύπρο από το 12.5% στο 15%, σημειώνοντας πως αυτή η απόφαση δεν πρόκειται να επηρεάσει σε ουσιαστικό βαθμό τις ξένες επενδύσεις. 

Ειδικότερα οι προθέσεις είναι για αύξηση του συντελεστή του εταιρικού φόρου, την μείωση ή κατάργηση της έκτακτης εισφοράς επί της λογιζόμενης ή /και πραγματικής διανομής μερισμάτων, μείωση του ποσού επιβολής αριθμητικής εισφοράς επί των πιστωτικών τόκων, μείωση ή κατάργηση του τέλους εταιρειών των 350 ευρώ.

Η σκοπούμενη φορολογική μεταρρύθμιση, περιλαμβάνει επίσης την εισαγωγή του φόρου άνθρακα με την σταδιακή αύξηση φορολογιών στα ορυκτά καύσιμα, καθώς και την επιβολή περιβαλλοντικών τελών για την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων, αναπροσαρμογή των συντελεστών του ΦΠΑ με βάση την πρόσφατη απόφαση του ECOFIN ειδικά για προϊόντα  υπηρεσίες που σχετίζονται με τη δημόσια υγεία και την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση.

Χ.Ζ